Агар дунё бўйича қайси дин энг кўп қизиқишга сабаб бўлаётганини билмоқчи бўлиб интернетга онлайн-сўроқ бериб юборсангиз, Ислом динини чиқариб беради. Иккинчи жиҳати, айнан аёллар оммавий равишда Исломга интилмоқда. Интернет фойдаланувчилари Исломга рағбати бўлиб, бу динга ўзини мансуб деб биладиган аёлларнинг нималарни ҳис қилишларига қизиқади.
Ана шундан келиб чиқиб, дунёнинг турли мамлакатларида яшайдиган (Россия, Австралия, Буюк Британия, Кения) тўртта аёлнинг Исломга кирганидан сўнг нималарни ҳис қилгани ва ҳаётида қандай ўзгаришлар бўлгани билан таништиришни лозим топдик.
Юлия, Россия: “Аёллар Исломда жавоҳирга ўхшайди!”
Менинг отим Юлия, Исломий исмим эса Айсил. Мен россияликман. Аллоҳ таолонинг марҳамати ила ярим йил бурун Исломга кирдим. Бундан жуда ҳам бахтиёрман. Тан олишим керак, ана шу воқеадан кейин ҳаётимда ижобий ўзгаришлар бўлди. Мен яратган Раббимизга имон келтирдим ва У имонимни сабаб қилиб менга куч-қувват ато этди, яна шундан хурсандманки, Парвардигоримиздан нимани сўрасам, ўшани берди. У менга алҳамдуллиллаҳни берди, умид қиламанки, барча одамлар бир куни келиб ана шу туйғуни ҳис қилади, иншоаллоҳ.
Исломда аёллар гўёки қимматбаҳо жавоҳирдек ҳимоя қилинади. Ана шу асраб-авайлаш барча масалада намоён бўлади – оилавий муносабатларда, ҳатто ажрим бўлган вақтларда ҳам. Эркакларга бир оз қийинроқ, Негаки, Исломда кўп вазифалар уларнинг зиммасига юкланган. Бу борада аёлнинг иши осон – унинг вазифаси эрининг ўнг қўли бўлиб, унга итоат қилиши, қўллаб-қувватлаши, яхши аёл ва она бўлишининг ўзи кифоя.
Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларига жуда чиройли муомалада бўлганлар. Бир сафар Оиша онамиз розияллоҳу анҳо туяга минмоқчи бўлганида Пайғамбар алайҳиссалом қўлларини тутган эканлар, Оиша онамиз у зотнинг муборак қўлларига оёқ қўйиб худди зинадан кўтарилгандек бўлиб туяга миниб олган эканлар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ана шу ишлари мусулмонларга аёлни эъзозлаш, уни қадрлаш борасида гўзал намунадир. Бугунги эркаклар Пайғамбаримизнинг ана шундай гўзал одатларини ўрганмоғи даркор.
Алана, Буюк Британия: “Миш-мишларга эмас, Қуръони каримга эргашинг!”
Менинг отим Алана. 23 ёшдаман. Буюк Британиянинг Глазго шаҳрида яшайман. Менинг Исломга қадар бўлган ҳаётим ҳам худди ҳар бир европаликники каби эди. Мен олий таълим олиб ишга жойлашдим. Исломга уч ярим йил олдин кирдим. Бу меҳнат таътилига Испанияга борганимда мусулмонлар билан танишганимда рўй берди. Уларнинг масжидга қандай кириб-чиқишларини кузатдим. Менинг мамлакатимда ҳам мусулмонлар кўп бўлса-да, аммо мен Испанияда улар билан юзма-юз бўлдим. Уйга қайтганимдан сўнг бир йиллар атрофида тадқиқотлар олиб бордим – кўплаб китоблар ўқидим ва интернетдан турли видеороликлар томоша қилдим. Дастлаб динимни ўзгартириш ниятим йўқ эди, шунчаки Исломга қизиққан эдим. Бу дин ҳақида фақат ОАВда эшитганим сабабли кўпроқ билишни истардим.
Исломни ўрганишни бошлаганимга бир йил бўлди ва мен масжидга бориб калима шаҳодатни айтиб муслима бўлдим. Бу ҳақда энг яқин дўстларимдан бошқа ҳеч ким билмас эди, ўша куни жуда қаттиқ ташвишга тушдим. Рамазон ойи бошланганда ота-онамга муслима бўлганимни айтиб бошимга рўмол ўраб намоз ўқимоқчилигимни ва рўза тутмоқчи эканимни билдирдим. Менинг гапларимни эшитиб улар хурсанд бўлишди ва бу менинг танловим эканини, нимани истасам, ўшани қилишим ҳаққим эканини айтишди.
Исломга кирганимдан сўнг менинг Исломда аёлга муносабат масаласидаги тушунчаларим ўзгарди. Дастлабки кезларда ОАВда ўқиганларимга ишониб Ислом аёлни таҳқирлайди деб ўйлардим ва шундан қаттиқ ташвишда эдим. Аммо ўзим муслима бўлганимдан кейин бу қарашим ўзгарди. Мен аёл киши авратларини яшириб юриши зарурлигини тушундим. Гап шундаки, муайян мажбуриятлар ва қоидалар Исломда фақат аёлларга эмас эркакларга ҳам юкланган. Аммо улар инсонларнинг фойдасига хизмат қилади.
ОАВ нималар деётган бўлса, уларнинг ҳаммасига ишониш шарт эмас. Қуръони карим нима деяпти, унга ишонмоқ керак! Мен бунга қатъиян ишонаман. Мен муслима бўлганимдан сўнг қаршимда кўплаб ҳақиқатлар очилиб кетганига гувоҳ бўлдим.
Оиша, Кения: “Аллоҳ таоло менда умид уйғотди”
Менинг исмим Оиша. Кенияда туғилганман. Аммо Италияда вояга етдим. Кейин Австралияга кўчиб келдик. Исломга киргунимга қадар стюардесса бўлиб ишлаган эдим, жуда ҳам тўқ ва бадавлат яшар эдик. Менинг ақлу ҳушим Голливудда бўлиб у ерда юз бераётган ҳар бир ҳодисани жону дилим билан кузатиб борар эдим.
Мен Исломни умримнинг энг зимистон палласида топдим – мен ўзлигимни йўқотган эдим. Нима учун яшаётганимни билмасдим, даҳшатли депрессияга тушиб қолган эдим – спиртли ичимликлар ичардим ва гиёҳванд моддалар истеъмол қилардим. Мен ўзимни йўқотган эдим ва бундан қаттиқ азият чекар эдим. Аммо Аллоҳ таоло менга умид берди. Кунларнинг бирида телевизорда Малкольм Икснинг қандай қилиб Исломга киргани ҳақидаги телекўрсатувни томоша қилиб ўтирган эдим. Ўшанда дунёнинг кўплаб инсонлари Ислом динига кириб кетаётганини эшитиб ҳайратга тушдим. Алҳамдулиллаҳ, ана шу кўрсатув менинг ҳаётимда кескин бурилиш ясади. Мен ўзимни қутқариш учун тезкорлик билан нимадир қилмасам, ақлдан озишим аниқлигини тушуниб қолдим.
Менга энг катта таъсир кўрсатгани Қуръони карим бўлди. Мен уни Аллоҳ таолонинг бутун инсониятга мурожаати деб тушундим. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шахсини ва у зотнинг охирги пайғамбар эканини билганимдан сўнг Исломга киришга бошқа иккиланиб ўтирмадим.
Ана шундан кейин ҳаётим ўзгариб кетди. Аллоҳ таолонинг борлигини, Унинг Расулини ва саҳобалар ҳаётини ўргангач ҳаётга қарашим бутунлай бошқа узанга тушиб олганини ҳис қилдим. Аллоҳ таоло ато этган бир илҳом ила Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сабрини ва сабр қилишдан роҳатланишларини ўзлаштирдим. Менинг ҳаёт йўлимга энг гўзал намуна Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ибратли ҳаёти бўлди. Мен ўша кунданоқ бир муслима аёл сифатида ҳар бир ҳаракатимни у зотнинг суннатларига амал қилиш билан давом эттиришга қарор қилдим. Ана шу ёндашув ҳаётимни тубдан ўзгартириб юборди.
Нима учун доим глобусни олиб юраман, биласизми? Чунки бу дунёнинг унчалик катта жой эмаслигини ва биз бу дунёга аниқ мақсад билан келганимизни ёдда сақлаб туриш учун шундай қиламан. Шуниндек, дунёда менга ўхшаган ва менинг олдинги кунларимдагига ўхшаб Ислом дини ҳақида ҳеч нарса билмайдиган одамлар жуда ҳам кўп. Умид қиламанки, ҳечқурса уларнинг муайян қисми бўлса ҳам Исломни таниб қолса, Аллоҳ таоло уларнинг қалбини Ўз нури билан мунаввар айласа, иншоаллоҳ...
Сара, Австралия: «Исломдан олдин мен бунга ўхшаш бирор нарса кўрмаган эдим»
Қачон намоз ўқимоқчи бўлиб жойнамознинг устига чиқсам қалбим шу қадар фараҳбахш туйғуга лиммо-лим бўладики, Исломга қадар бундай ажойиб ҳиссиётни сезмаган эдим.
Мен австралиялик мусулмон эканимдан фахрланаман. Бироқ мен Исломга қараб жуда узоқ йўл босиб келдим – Исломга оид китоблар ўқидим, интернетдан роликлар томоша қилдим, маърузалар эшитдим. Мен насронийлик ва католиклик кайфияти ғоят устувор бўлган шаҳарда улғайдим. Исломга эса университетнинг психология факультетида ўқиётганимда кирдим. Ислом инсон бахтли яшаши учун ҳамма саволларга жавоб беради ва уни тўғри йўлга солиб туради. Ислом инсонга маънавий уйғунликни топишига ёрдам беради. Мен бурунги эътиқодимдан айнан шу нарсани топа олмаган эдим.
Ота-онам ва яқинларим менинг Исломга оид асарларни ўқиётганимни кўрганида ва мен муслима бўлганимни эълон қилганимда унчалик ҳайратга тушмади. Чунки яқинларим менинг яхши тарафга ўзгараётганимни кўргани боис бу қароримни қўллаб-қувватлашди.
Бугун Ислом ҳақида салбий фикр эшитиб қолгудек бўлсам, дарҳол қўлимга Қуръони каримни олиб уни ўқишга тушаман. У – менинг ҳаётимдаги йўлбошчим. Ана, Қуръони каримни ўқиб кўрсинлар... унда низокорлик, фитнакорлик, зинокорлик қилиш, одамларга азоб-қуқбат ёғдириш ҳақида нималар ёзилганини ўргансинлар... Менинг мамлкатимда яшайдиган мусулмонлар тинчликсевар, хушмуомала, оиласи ҳақида қайғуриб, бахтли ҳаёт кечираётган гўзал ахлоқли инсонлар. Аммо бу ҳақда ОАВда кўп ёзишмайди...
Муаллиф: Саида ИБРОҲИМОВА
Таржимон: Дамин ЖУМАҚУЛ
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Har bir inson o’zining atrofidagi zamon va muhitning ta’siri ostida ulg’ayadi. Abu Abdulloh yashagan davr hamda muhit olimning hayotiga va ilmiy faoliyatiga katta ta’sir ko’rsatdi. Olim tug’ilgan Jurjon shahri tarixda iqtisodiy markazlardan biri bo’lib, shahar o’rtasidan yuk tashuvchi kemalar harakatlanadigan keng daryo o’tgan. Geografik qulay vodiyda joyda joylashgan Jurjon shahri tarixiy ipak yo’li savdosining quruqlik va daryo transporti uchun muhim o’tish nuqtasi hisoblangan.
Imomning to’liq ismi Imom, hofiz, faqih Abu Abdulloh Husayn ibn Hasan ibn Muhammad ibn Halimiy, Jurjoniy Shofeiy bo’lib, hijriy 338-390-yilda (milodiy 949-950) Kaspiy[1] dengizining janubi-sharqida joylashgan Jurjon shahrida tug’ilgan. Ba’zi manbalarda Buxoroda tug’ilgan deyiladi. Katta bobosiga nisbatan Halimiy, tug’ilgan joyiga nisbatan Jurjoniy deb ataladi. Buxoroda o’sib, mashhur bo’lgani uchun Buxoriy nisbati ham beriladi. Uning otasi mashhur faqih, muhaddis Abu Muhammad ibn Halim ibn Ibrohim ibn Maymun Halimiy, Marvaziy bo’lgan.
Abu Abdulloh bolaligini Jurjonda o’tkazdi. Ammo u bu yerda biroz vaqt turgandan keyin Buxoroga yo’l oladi va u yerda ta’limni davom ettiradi. Yosh olim bu yerda, Asha’riy va Shofeiy ulamolarining suhbatida bo’lib, ulardan tahsil olgan. Halimiy tug’ilgan uy ilm-fan, adabiyot va fiqhning markazi sifatida tanilgan. Faqat otasi emas, balki ukasi Abul-Fazl Hasan ibn Hasan ibn Muhammad ibn Halimiy ham ilm bilan band edi. Otasi bir paytlar Sulton Sanjar saroyida fatvo berish (muftiylik) vazifasini bajargan. Oxirgi paytlarda otasi uyini Qur’on va xayr ahillarining yig’ilish maskani qilgan.
Yoshlik chog’ida Halimiyning otasi uni zamonasining yirik ilm-fan markazlaridan biri bo’lgan Buxoroga olib keladi. O’sha paytda, Buxoro shahri insonlarni o’ziga rom etadigan go’zal tabiati va manzarasi bilan ajralib turardi. Bundan tashqari ko’plab olimlar va adabiyot ahillari, faylasuf va kalomchilar, muhaddis va faqihlarni o’zida jamlagandi. Savdo-sotiq rivojlangan, davlat amirlari olimlar bilan uchrashadigan ilm o’chog’i edi. Shahar masjidlarida mutafakkir olimlar uzoq davom etadigan ilmiy bahs va munozaralar qilishar, ba’zida buunday bahs va munozaralarga ko’chalarda ham duch kelish mumkin edi. Halimiy ham shunday ilmiy muhitda o’sdi.
Movarounnahr mintaqasining katta olimlaridan dars olgan Halimiy, Ash’ariyya muhim olimlaridan Abu Bakr al-Qaffol Shoshiy va Abu Bakr al-Uvdaniy darslariga qatnashib kalom va fiqh ilmlarini o’rgangan. Halimiy hadis ilmiga oid dars olgan yana bir ustozi Sayrafiy bo’lgan. U zot Abu Bakr Muhammad ibn Ahmad ibn Hanbal va Abu Ahmad Bakr ibn Muhammad as-Sayrafiydan hadis eshitib, ularni rivoyat qilgan.
Mashhur muhaddis Hakim an-Naysaburiy va Abu Zakariya Abdurrahim ibn Muhammad al-Buxoriy u zotdan hadis rivoyat qilganlar.
Halimiy tahsilni tugatgach, dastlab Buxoroda, so’ng boshqa joylarda qozilik qildi. Hukmdorlar va viloyat rahbarlarining oldidagi olimning nufuzi baland bo’lgan, shu sababli, vaqti-vaqti bilan elchilik vazifasini unga topshirishgan. Samoniylar hukmdori Nasr ibn Nasr tomonidan Nishopurga (385/995) va Xuroson hukmdorining iltimosi bilan Jurjon amirligiga elchi qilib (389/999) yuborilgan.
Halimiyning hayotini va ilmiy merosini o‘rganilgan manbalarda uning ko‘plab asarlari mavjudligi qayd etilgan bo‘lsa-da, bizgacha yetib kelgan, ma’lum bo‘lgan yagona asari – “al-Minhaj fi shu’abil iymon” hisoblanadi. Bu yirik asar aqoid (e’tiqod), fiqh (islom huquqi) va axloq masalalarini o‘z ichiga oladi va Hilmi Muhammad Fuda tomonidan tahqiq qilinib, uch jildda nashr etilgan (Bayrut, 1399/1979). Ibn Imod “Shajaratu az-Zahab"da, Hoji Xalifa “Kashfuz-zunun”da “Ayatus-sa’a va Ahvalul-qiyama” asari Halimiyga nisbat berganlar, lekin Halimiyning hayotini tadqiq qilgan Metin Yurdagur esa, bu asarlarni “al-Minhaj”ning bo’limlarni ifoda qiluvchi tushunchalar deb aytgan.
Halimiy hijriy 403-yil Robi’ul-avval (1012-yil oktyabr) yoki Jumadil-avval (1012-yil dekabr) oyida Buxoroda vafot etgan.
TII 4-kurs talabasi Luqmonjonov Absulbosit
[1] Jurjon dengizi ham deyiladi.