«Тамаъ» деб бировдан бир нарса умидвор бўлишга айтилади.
Тўрт мучаси саломат, куч-қуввати бор кишиларга тамаъ қилмоқ ҳаром. Ожиз ва нотавон, саломатлигида камчилиги бор инсонларга мубоҳ.
Тамаъ балосига гирифтор бўлган кишилардан номус ва ҳаё сифатлари кўтарилади.
Ҳозирги кунда тамаъ билан қорин тўйғазадиган кишилар кўпайгани ачинарли ҳол.
Агар уларга «Биродар, соппа-соғ одам бўлсанг, сенга тамаъ ҳаром эмасми?» десангиз, «Ота-бобомнинг касби шу», дейди уялиш ўрнига.
Алалохир, тамаъ нонини еб улғайган, касбу ҳунар ўрнига дангасалик ва ялқовликка ўрганган кимсаларнинг ўзларидан ҳам, фарзандларидан ҳам яхшилик кутиб бўлмайди.
Тамаъ хорликка сабаб. Тамагир бой – хор ва тубан. Ким тамагирлик йўли билан бирор нарсани ундириши мумкин бўлса-ю, лекин олмаса, бу – унда тамаъ иллати йўқлигига далолат қилади ва унинг шу иши ҳар қандай саховатдан қолишмайди.
Тамагирнинг кўзи дунё молига тўймайди. Ҳакимлар айтадики, тамагирга бир водий тилло кошона берилса ҳам яна бир водий бўлсайди деб ношукрлик қилади.
Бу ҳақида Сўфи Оллоёр бувамизнинг қуйидаги байтда ҳам баён қилинади.
Тамалик сийладин беҳдур сийланган,
Тилангандин эрур ортиқ - тилинган.
Маъноси: (Тамаъ билан бир сурув қўй олгандан кўра, елкага мушт урганлари афзалдир. Тиланчи бўлиб юргандан эски кийимларда тилиниб юрган яхши)
Эмаклаб кетса, тушса эт била пўст,
Тама қилма кишидин тўша, эй дўст!
Маъноси: (Эмаклаб, тери-ю этинг тушуб не машаққатлар ичида юрган бўлсанг-да, одамлардан гарчи биргина луқма бўлса ҳам тамаъ кутма, эй дўст!)
Бугун моддий манфаат учун, мансаб учун, йўқчиликдан қўрқиб, одамларнинг хурмат ва эътиборидан қолишдан кўра ўзларига тамани жоиз кўрганлардан таъби хира бўлади кишининг.
Аллоҳ таоло бундай инсонларнинг кўзини тамаъ ҳирси билан тўлдириб қўйган. Улар нафсининг йўлида ҳар қандай қаттолликка ҳам қўл уриш мумкин.
Раббимиз барчамизни ўз нафсига қул бўлиб, тамадан, дунё молига тўймас очкўз кишиларнинг ёмонлигидан сақласин.
Муҳаммад Содиқ КАРИМОВ,
«Обиджон Ботиров» жоме масжиди имом-хатиби
Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг муҳаббати
Буюк саҳобий Абу Бакр розияллоҳу анҳу бундай дейдилар: “Биз ҳижратда эдик. Мен жуда чанқаб турган эдим. Озгина сут олиб келиб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга узатдим ва: “Ё Аллоҳнинг Расули, ичиб олинг”, дедим. Расулуллоҳ ичдилар-у, менинг чанқоғим қонди”.
Бу гаплар айнан ҳақиқат. Абу Бакр розияллоҳу анҳу чин дилдан шундай дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ичдилар ва Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг чанқоқлари қонди. Бу муҳаббатнинг гўзаллигини ҳис қила оляпсизми? Бу ўзгача, хос бир муҳаббатдир...
Савбон розияллоҳу анҳунинг муҳаббати
Пайғамбар алайҳиссалом дастёрлари Савбон розияллоҳу анҳунинг олдида кун давомида бўлмадилар. Набий алайҳиссалом қайтиб келганларида Савбон розияллоҳу анҳу у зотга қараб: “Эй Аллоҳнинг Расули, мени ёлғиз ташлаб кетдингиз”, деди-да, йиғлаб юборди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Шунга йиғлаяпсанми?” – дедилар. Савбон розияллоҳу анҳу: “Йўқ, Расулуллоҳ! Лекин жаннатда сизнинг ва ўзимнинг мартабамни ёдга олиб қўрқиб кетдим. Аллоҳ таолонинг мана бу ояти эсимга тушди: «Кимда-ким Аллоҳ ва Пайғамбарга итоат этса, ана ўшалар Аллоҳнинг инъомига эришган зотлар, яъни, пайғамбарлар, сиддиқлар, шаҳидлар ва солиҳ кишилар билан биргадирлар. Улар эса энг яхши ҳамроҳлардир»[1]. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Хурсанд бўлавер! Сен ҳам ўзинг муҳаббат қўйганлар билан биргасан”, дедилар.
Савод ибн Ғозийянинг муҳаббати
Савод ибн Ғозийя Уҳуд ғазоти кунида қўшиннинг марказида турарди. Набий алайҳиссалом қўшинга қарата: “Сафларни ростланглар, тўғри туринглар!” – дедилар. Қараб борар эканлар Набий алайҳиссалом Савод розияллоҳу анҳунинг тўғри турмаганини кўриб: “Ростлангин, эй Савод!” – дедилар. Саҳобий: “Хўп”, деди-ю, бироқ тўғирланмасдан тураверди. Пайғамбар алайҳиссалом у томонга яқинлашиб, қўлларидаги мисвоклари билан саҳобийнинг биқинига ниқтаб: “Савод, тўғри тургин!” – дедилар. Савод: “Оғриттингиз, Расулуллоҳ! Аллоҳ таоло сизни ҳақ ила юборган бўлса, энди мен сиздан ўч олишим учун имкон беринг”, деди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом қоринларини очиб: “Қасосингни олвол, Савод”, дедилар. Савод розияллоҳу анҳу эгилиб қоринларини ўпа бошлади ва: “Ё Аллоҳнинг Расули, бугун шаҳидлик кунидир, шунинг учун ҳам охирги онларимда танам сизнинг муборак танангизга тегиб қолишини хоҳладим”, деди.
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Минбар ясалмасидан аввал Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам хурмонинг танасига суяниб хутба қилар эдилар. Бир муддат ўтиб, минбар жойлаштирилганидан сўнг Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам минбарга кўтарилдилар. Шунда ўша хурмо танасидан (ёш боладай) ўксик овоз чиқди. Уни, ҳатто биз ҳам эшитдик. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам келдилар-да, унга қўлларини теккиздилар. Зум ўтмай у тинчиб қолди” (Имом Бухорий ривояти).
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Нисо сураси, 69-оят.