Аллоҳ таоло рўзанинг ҳикматларини баён қилар экан, тақво сифатига алоҳида аҳамият берган. Чунки киши рўзадор бўлса-ю, аммо унинг ҳаққини адо этмаса, яъни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтиб ўтганларидек барча аъзоларини гуноҳдан тиймаса, ундай киши очлик ва чанқоқликдан ўзга нарсага эга бўлмайди.
Зеро, Исломда ҳар бир амалдан буюк бир мақсад кўзланади ва шу мақсад амалга ошар экан, унга ажр-савоблар битилиб, бу дунё ҳаёти ҳам том маънода фаровон бўлиб бораверади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси шарифларида кишиларни яхшилик қилишга ундаб, ҳаттоки киши ўз оила аъзоларига қилган яхшилигига ҳам савоб берилиши ҳақида таъкидлаб ўтадилар. Ваҳоланки бу нарса оила бошлиғининг зиммасидаги бурчи эди. Ёки бўлмаса очиқ чеҳра ила хушмуомалада бўлиш гўзал ахлоқ эканини ва бу сифат эгасини қиёмат кунида савоблари оғир бўлишига хизмат қилиши ҳақидаги ҳадисларини олайлик.
Буларнинг бирида яхшиликка тарғиб бўлса, иккинчисида яхшиликка тарғиб ҳамда ёмонликдан гўзал ва нозик тарзда қайтариш бўлмоқда. Яъни яхшилик қилишга қодир бўлмаган кимса, кишиларнинг кайфиятига салбий таъсир этадиган тундлик ва бадқовоқликдан ўзини сақлаб очиқ чеҳралик бўлишга чақирилмоқда. Бас шундай экан, рўза ҳам бизнинг жисмимизга шифо бўлиши билан бирга, ўзига хос қийинчилик ва машаққат синовларини ҳам олиб келади. Чунки ҳаёт қонуни ўзи шундай тузилган. Бемор бир дарддан фориғ бўлишни истаса, албатта табибнинг аччиқ дориларига сабр қилади. Пировардида эса жисми соғлом бўлиб мақсадига етишади.
Рўзани ҳам шунга қиёслайдиган бўлсак, очлик ва ташналик жисмимиздаги ортиқча туз ва ёғларни камайтириб, тун-кун, йиллаб дам олиш нималигини билмай ишлаб турадиган ошқозонимизга бир муддат дам беради. Натижа эса барчамизга маълум, яъни уни қўлга киритиш мақсадида узоқ сафарларга отланганимиз ва кўплаб маблағларимизни сарфлаганимиз “соғлик-саломатлик” деб аталган неъматга эга бўламиз.
Муборак рамазон рўзасини, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек муносиб тутишимиз ва бундаги вақтинчалик машаққатга бесабрлик қилмаслик учун қалбларимизга ҳузур олиб келган баъзи бир ҳадисларни сиз азизлар эътиборингизга ҳавола этмоқчимиз.
Мақсадимиз, рўза очлиги-ю чанқоқлиги асаб толаларимизни таранг қилганда қуйидаги ҳадислар бутун вужудимизга малҳам бўлса-ю рамазоннинг улуғ ажрларидан бебаҳра қолмасак.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам, ҳадиси қудсийда шундай деб марҳамат қилдилар:
“Одам боласининг рўзадан бошқа барча амали ўзигадир. Рўза Менгадир, унинг мукофотини ҳам Ўзим бераман”
Келаётган рамазон ойини барчамиз учун савобли ва мазмунли қилсин. Шу ойнинг шарофатидан қолган ойларимизни ҳам барокатли, хайрли қилиб, юртимиз ва бутун дунёда тинчлик, хотиржамлик ва яхшиликларни бардавом айласин!
Мақсудбек Мадиримов,
Ҳазорасп туманидаги “Ҳазрати Шайх Муҳаммад Амин” жоме масжиди имом-хатиби
Ҳазрат Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Қуръони каримнинг шарҳловчиси сифатида ҳукм чиқариш ваколатига эга эдилар. Шунга биноан ҳадис ҳукм чиқариш бўйича икки асосий соҳани қамраб олади.
Биринчи соҳа: Қуръони каримда зикр этилган ҳукмларни ёритиб бериш.
Иккинчи соҳа: Қуръони каримда кўрсатилмаган масалаларни ҳукм шаклида белгилаш.
Биринчи соҳада ҳадис Қуръони карим оятларини тафсир қилади. Умумий маънога эга бўлганини хослаштиради, яъни унга хусусий маъно беради, мутлоқ, яъни, қайд ва шартсиз оятларни қайдлайди.
Шу ўринда баъзи бир мисоллар келтириб ўтамиз. Қуръони каримда “Намоз ўқинглар” деб амр қилинган. Лекин намозларнинг сони, сифати, ракъатларининг сони Пайғамбаримиз алайхиссалом томонидан белгиланган ва амалда кўрсатиб берилган. Бу эса мужмал иборани изоҳлаш мисоли.
Умумий мазмунни хос қилиш учун мисол. Қуръони каримда мерос тизими умумий маънода келган. Яъни мерос қолдириш ва мерос олиш ҳуқуқи берилган. Лекин Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам мерос олиш учун дин бирлиги, қотил бўлмаслик ва қул бўлмасликни шарт қилиб қўйиб уни хослаштирганлар. Масалан, ўз отасини ўлдирган ёки ноҳақ йўл билан унинг ўлимига сабаб бўлган фарзанд отасидан мерос олиш хуқуқидан маҳрум бўлади.
Иккинчи соҳа бўйича ҳадисга тегишли масалалар. Зарурат чоғида Қуръони каримда айтилмаган бирон бир янги ҳукмни ҳадис ҳукм қилиб белгилаб беради. Бу ўринда айрим ҳукмлар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан махфий ваҳий ёки илҳом орқали содир бўлган ва баъзилари у зотнинг ижтиҳодлари ва шахсий фикрларидан келиб чиққан. Албатта, Пайғамбаримиз алайҳиссалом ижтиҳод қилишда ҳам ислом руҳи ва фалсафасини назарда тутар эдилар.
Бу ўринда кўп мисоллар бериш мумкин. Масалан, момога меросдан олтидан бир ҳисса бериш, никоҳ битимининг тўғри бўлиши учун гувоҳлар шартлиги, бадан аъзолари хун баҳосини белгилаш каби ҳукмлар киради.
Ислом шариатида ҳадисларнинг ўрни аҳамиятли экани кўриниб турибди. Ҳукмлар фақатгина Қуръони каримнинг ўзидан олинмайди. Қуръони каримда келган кўпгина ҳукмлар тафсилотини билиш учун ҳадислар муҳим аҳамият касб этади. Балки шаръий ҳукмларнинг бир қанчаси ҳадислар орқали келиб чиққан экан.
Ойбек Ҳошимов,
Ҳадис илми мактаби ўқитувчиси.