Ёши тўқсондан ошган онахоннинг ўғли айтади: “Бир куни уйимизга қариндошимиз келиб қолди. Ёнимда онам ўтирган эдилар, уларни кўришлари билан: “МашаАллоҳ, уйингизда онангиз, сизнинг ҳузурингизда?” деди”.
Мен: “Йўғ-э. Мен у кишининг ҳузурларида, уйларидаман”, дедим.
Шунда онам: “Йўқ, эй ўғлим. Болалигингда сен бизни ҳузуримизда эдинг. Кексайганимиздан кейин, биз сенинг ҳузурингда бўламиз. Аллоҳ таолонинг ушбу каломини ўқимаганмисан? “Агар уларнинг бири ёки ҳар иккиси ҳузурингда кексалик ёшига етсалар” (Исро сураси, 23-оят), дедилар”.
Ўғил айтади: “Гўёки мен ушбу оятни эндигина эшитаётган бўлдим. Ота-оналардаги ҳамма нарса ёшлари ўтган сайин заифлашиб борар экан, фақат оталик ва оналик меҳри кучайиб бораверади”.
Шундай экан ушбу меҳрни совуққонлик билан сўндириб қўйишдан сақланинг. Ота-онангизни уларга итоатсизлик қилиб ҳафа қилиб қўйманг. Аллоҳга қасамки, ота-онанинг фарзандидан ҳасрат қилиб тўккан бир томчи кўз ёши фарзанднинг ҳаётини зулмат гирдобига ғарқ қилишга кифоя қилади.
Ушбу дуони кўп такрорланг: “Роббим, мени ва ота-онамни мағфират қилгин”, “Роббим, менга раҳм қилганларидек, Сен ҳам ота-онамга раҳм қил”.
Зеро, ушбу дуонинг ўзи ҳам ота-онага яхшилик қилишнинг бир кўринишидир.
Ҳомиджон қори ИШМАТБЕКОВ
1. Олимнинг тўлиқ исми шарифи Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорий.
2. Камолиддин Баёзийнинг таҳқиқига кўра бу зотнинг насаби улуғ саҳобий Абу Айюб Ансорийга бориб тақалади.
3. Абу Мансур Мотуридийнинг қайси йилда туғилгани аниқ маълум эмас. Аммо устози Муҳаммад ибн Муқотил Розий ҳижрий 248 (милодий 862) йилда вафот этгани айтилган. Шунга кўра, Абу Мансур Мотуридий ҳижрий 240 (милодий 854) йилдан олдин туғилгани тахмин қилинади.
4. Имом Мотуридий кўплаб устозлардан таълим олган. Қуйидагилар уларнинг энг машҳурлари:
5. Ушбу олимлар Имом Мотуридийни Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳгача бўлган санадини боғловчи устозлар ҳисобланади.
6. Имом Мотуридийнинг шогирдлари унинг илимй меросини давом эттириб, бу таълимотни ривожлантирганлар. Масалан:
7. Абу Мансур Мотуридий тафсир, усулул фиқҳ ва ақоид каби шаръий илмларнинг турли йўналишлари бўйича асарлар таълиф этган.
8. Тафсир йўналиши бўйича “Таъвилоту аҳли сунна” номли тафсир ёзган.
9. Усулул фиқҳ йўналишида “Маъхозуш шароиъ” (Шаръий ҳукмлар манбаси) ва “Жадал” (Илмий баҳслар) номли иккита китоб ёзган.
10. Уламолар Абу Мансур Мотуридий ақоид илми бўйича ёзган асарларини ўрганиб чиқиб, уларни уч турга ажратганлар:
11. Абдулҳай Лакнавий “ал-Фавоидул-баҳия” асарида Имом Абу Мансур Мотуридийни мутакаллимлар имоми ва мусулмонларнинг тўғри ақидасини асослаб берган буюк аллома сифатида тавсифлайди. Унинг таъкидлашича, Имом Мотуридий беназир асарлар яратиб, ботил ақида вакилларининг бузғунчи ғояларига раддиялар берган.
12. Уламолар айтадиларки, Ҳужжатул Ислом (Ислом дини ҳужжати) дейилганда фақат Имом Ғазолий тушунилганидек, Имомул ҳудо (тўғри йўлга бошловчи) дейилганда ҳам фақат Имом Мотуридий тушунилади.
13. Бутун ҳаётини илм маърифат ўрганиш ва уни ёйиш билан ўтказган Абу Мансур Мотуридий раҳматуллоҳи алайҳ ҳижрий 333 (милодий 945) йилда тахминан тўқсон беш ёшида Самарқандда вафот этган ва Чокардиза қабристонига дафн этилган.
14. 2020 йил Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузурида “Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази” ташкил этилган.
15. Шунингдек, 2025 йил март ойида Давлатимиз раҳбари томонидан буюк олимга юксак ҳурмат ифодаси ўлароқ “Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарор қабул қилинди.