29 Декабр, 2024, 29 Жумадул сони, 1446
29 Декабр, 2024, 29 Жумадул сони, 1446
Париж жоме масжиди французлар ва Францияда яшовчи мусулмонлар учун улкан рамзий маънога эга. Парижда қурилажак биринчи масжиднинг узоқ давом этган музокараларида французларнинг Исломга оид нотўғри қарашлари сингиши ва мусулмонларни рисоладагидек одамлар деб ҳисоблай бошлаши тарихи акс этган.
Французларнинг мусулмонлар билан илк муносабатлари VIII аср бошларида бошланган, ўшанда Ислом қўшинлари қўшни Испаниядан кела туриб аввал 717 йили Аквитанияни, орадан икки йил ўтиб Нарбоннани эгаллаб олди.
Мамлакат ичкарисига ғолибона юришлар 732 йил «Жафокашлар тўдаси жанги» ёки «Пуатье жанги» номи билан машҳур муҳораба натижасида тўхтатиб қолинди. Аммо 888 йил мусулмонлар Франциянинг Прованс вилоятида ўзларининг жажжи амирлигини ташкил қилишга муваффақ бўлди, у Жалол ал-Ҳалол номи билан аталди (Европа адабиётларида Фраксинет деб тилга олинади), 80 йилдан ортиқ ҳукм сурди ва Реконкиста даврида маҳв этилди.
Мусулмонлар билан шунчалик узоқ танишликка қарамай, Франция мусулмонлари учун йирик ибодат мажмуасини қуриш ғояси фақат XIX аср ўрталарига келиб туғилди ва фақат XX асрнинг биринчи чорагида рўёбга чиқди.
Масжид қурилишига доир илк лойиҳалар Марокашнинг Франциядаги элчихонаси томонидан 1842 йилдаёқ тавсия этилган. Бундай таклифлар 1878 ва 1885 йилларда ҳам такрорланди, лекин Франция ҳукумати томонидан жавобсиз қолдирилди. 1846 йил Шарқшунослар жамияти ҳукуматга аввал Парижда, кейин Марселда масжид қурилиши лойиҳасини тақдим этди. Бу таклиф Жазоирни тинчлантириш учун ўртага ташланган эди. Аммо таклиф Адлия вазирлиги томонидан рад этилди ва лойиҳа 10 йилга музлатиб қўйилган.
1856 йили Усмонли империяси илтимосига кўра 85-дивизиядан қурбон бўлган мусулмон аскарларини дафн қилиш учун Париж шарқидан 800 кв метрга тенг кичик майдон ажратиб берилди. Ўша ерда кичик бир бино қурилиб, масжид деб аталди. Бинода асосан дафн анжомлари сақланар ва тиловатлар қилинарди. У Париждаги илк масжид эди. Худди шунга ўхшаш Марселда қурилган бино эса Франциядаги биринчи масжид саналади. Афсуски, у инқилоб пайти вайрон қилинган. Усмонли империяси эса масжидни реставрация қилиш ва кенгайтириш учун маблағ ажратди ва 1914 йили гумбазли, минорали ва зарур ёндош биноларга эга масжиднинг янги лойиҳасини тақдим этди. Лекин бошланиб кетган Биринчи жаҳон уруши лойиҳанинг амалга ошишига тўсқинлик қилди. Бу ҳақда "info.islom" нашри маълум қилган.
Мазкур ҳодисалар бўлиб турган бир вақтда француз тадқиқотчиси, публицисти, жамоат арбоби ва Франциянинг Африка жамияти раҳбари Пол Бурдари Парижда масжид қуриш ғоясини фаол тарғиб эта бошлайди. Мақолалари ва таниқли шахслар билан суҳбатларида у масжид қурилишини Францияни ҳимоя қиламан деб жон берган ўн минглаб мусулмонлар руҳи олдидаги қарзни узиш билан тенглаштирарди. У йигирма йилдан ортиқ давом этган масжид қурилиши тарғиботига қатор француз сиёсатчилари, дин ва жамоат арбобларини, шунингдек, ҳурматли дворянларни ҳам жалб қилди, улар масжиднинг лойиҳалаштирилиши ва давлат структураларига олиб кирилиши ҳамда қурилишига катта ҳисса қўшадилар.
Ва ниҳоят, Бурдарининг ҳаракатлари натижа берди, 1920 йилнинг августида Франция ҳукумати масжид, кутубхона ва мажлислар залидан иборат мажмуа қурилиши учун 500 минг франк маблағ ажратди. Шунингдек, масжид қурилиши учун энг муносиб жой дея Ўсимликлар боғи ҳудуди белгиланди.
Бўлажак масжид пойдеворига биринчи тош 1922 йили қўйилди, қурилиш ишлари эса 1923 йили бошланди. Лойиҳа муаллифи – француз меъмори, рассоми ва ёзувчиси Морис Траншат де Люнель бўлиб, у узоқ йиллар Марокашда ишлаган ва бу мамлакат маданий ёдгорликларининг сақланиб қолишига катта ҳисса қўшган шахс эди. Қурилиш ишлари эса Люнелнинг лойиҳаси асосида Робер Фурне, Морис Манту ва Шарль Юбе томонидан амалга оширилди.
1923 йил мусулмонлар ишлари бўйича идоралараро комиссия 1914 йил Усмонли ҳукумати томонидан тақдим этилган лойиҳани кўриб чиқади ва Ўсимликлар боғи яқинида катта масжид қурилаётгани боис усмонлилар қабристонидаги эски масжидни тиклаш мақсадга мувофиқ эмас деган қарор чиқаради.
Шундай қилиб, 1926 йил Парижнинг бешинчи округидаги Жарден-де-Плант (Ўсимликлар боғи) ҳудудида 33 метрлик минорага эга Жоме масжиди пайдо бўлади. Мусулмон Андалусиясига хос «мудажжан» меъморчилик услубида қурилган бино дарвозалари 1926 йилнинг 15 июль куни очилди. Очилиш маросимида Франция президенти Гастон Думерг ва Марокаш султони Мулай Юсуф иштирок этган.
Париж жоме масжиди лойиҳасини яратар экан Люнель мусулмон меъморчилигининг икки дурдонасидан илҳомланганди. Биринчиси, Марокашда 859 йили Фотима ал-Фахрий томонидан асос солинган Ал-Қарауййин масжиди бўлиб, у Ислом дунёсининг энг қадимий диний ва таълимий муассасаларидан саналади. Иккинчиси, Тунисдаги аз-Зайтуна масжиди, унинг виқоридан илҳомланиб кейинчалик Кордовадаги катта масжид ҳам қурилган. Париждаги масжиднинг ички безаклари устида Шимолий Африкалик усталар ишлашган.
Бинонинг ўзи 7500 кв метр ҳудудни эгаллайди. Масжиддан ташқари бу ерда кутубхона, мадраса, анжуманлар зали, ресторан, чойхона, ҳаммом ва дўкон ҳам бор. Ҳудуднинг деярли ярми боғдир. Масжид бир вақтнинг ўзида бир минг кишини сиғдира олади, эркаклар ва аёллар учун алоҳида намозхоналар ҳамда таҳоратхоналар, имконияти чекланган инсонлар учун кириш йўллари бор. Масжид қошида мусулмон институти фаолият юритади, у «ҳалол» сертификати бериш ваколатига эга. 1983 йилдан бошлаб бино тарихий ёдгорлик саналади, шунингдек, «Йигирманчи аср мероси» деган алоҳида мақомга эга.
Қизиқарли фактлар
- Иккинчи жаҳон уруши пайти Париж Жоме масжиди мусулмонларнинг нацист истилочиларга қарши кураши маркази бўлган. Франциялик режиссёр Исмоил Фаррухий (келиб чиқиши марокашлик) бу ҳақида «Озод инсонлар» номли фильм суратга олган.
- Турли маълумотларга кўра, уруш пайти 500 нафардан 1600 нафаргача яҳудий шу ердан паноҳ топган. Уларга бошпана ва овқатдан ташқари мусулмон деган гувоҳнома ҳам берилган.
- Бугунги кунгача масжидда бор-йўғи 6 марта имом алмашган. Учинчи имом Хамза Абубакрдан бошлаб барча имомлар ректор лавозимига эга.
- Масжидга имомларни тайинлашда етакчи рол Жазоир ҳукуматига тегишли, шунингдек, у масжид бюджетининг учдан бир қисмига ҳомийлик қилади.
- Масжиднинг оч эман рангли, бронза билан ишлов берилган кириш дарвозаси намоз вақтлари ва жума намозидан ташқари ҳар куни нафақат мусулмонлар, балки сайёҳлар учун ҳам очиқ. Сайёҳлар ва араб экзотикаси мухлислари масжид қошидаги «Шарқ дарвозаси» номли ресторанда анъанавий Жазоир ва Марокаш таомларидан татиб кўришлари мумкин.
ЎМИ Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Уч тоифадан бўлишга интилинг
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Қиёмат куни жаҳаннамни кўрмайдиган, Аллоҳ таоло жаҳаннам азобидан қутқарадиган кўзлар ҳақида шундай деганлар: «Уч тоифа инсон борки, уларнинг кўзи жаҳаннамни кўрмайди: Аллоҳ йўлида соқчилик қилган кўз; Аллоҳдан қўрқиб ёш тўккан кўз; Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан тийилган кўз».
Рекламаларни томоша қилиш ва уларнинг таъсири
Бир қиз айтади:
«Бир куни овқатланиб ўтирсак, телевизорда «Дўмбоқ жўжа» деган таомнинг рекламаси бўлиб қолди. Ҳозиргина онам берган овқатни емай, хархаша қилаётган кичкинтой укам рекламани кўриб, «Ойи, қорним очди...» деб қолди. Ана шунда рекламалар бизни қанчалар ўйинчоқ қилиб, ўзига тобе қилиб олаётганини тушуниб қолдим. Овқат егиси келмаётган бола биргина рекламани кўриб, бир зумда қовурилган жўжа ейман деб жанжал қила бошлади-я! Бу каби рекламаларнинг салбий таъсирларидан бири – инсонни ўз ҳаётидан нолиб, ундан норози бўлиб яшайдиган қилиб қўяр экан. Натижада инсон қаноатнинг ҳаловатини йўқотиб, Аллоҳ берган неъматларни кўра олмайдиган бўлиб қолар экан».
Энди шу саволга жавоб беринг:
«Сиз ҳам рекламанинг ҳис-туйғуларингизга, ўй-хаёлларингизга, хотиржамлигингизга, бутун ҳаётингизга қандай таъсир қилишини сезганмисиз?»
Қизларнинг реклама борасидаги тажрибалари
Жуда кўп қизлардан «Реклама бўйича бирор тажрибангиз борми?» деб сўраб, ажойиб жавоблар эшитганмиз. Келинг, улардан баъзиларини ўқиб кўринг.
Бир қиз айтади: «Қизларга хос нарсаларнинг рекламаси мени жинни қилишига сал қолди. Олдинига кийим-кечак (айниқса ички кийим), кейин сочни, терини парваришлайдиган воситалар, сўнгра парфюмерия маҳсулотлари, атир-упалар... Минг афсуслар бўлсинки, мен шундай рекламаларнинг асирасига айланиб қолибман. Ўсмирлик пайтимда яна ҳам чиройли бўлиш учун рекламани битта ҳам қолдирмай кўрардим. Кўрганимга, эшитганимга ишонаверардим. Ким нима тавсия қилса, ўшани сотиб олиб, синаб кўрардим. Лекин натижа қандай бўлса ҳам, ҳеч биридан кўнглим тўлмас эди, шунинг учун реклама қилинган бошқа нарсаларни сотиб олиб, синаб кўришга ҳаракат қилардим. Шундай қилиб, йиллар давомида ундан бунга сакраб юравердим. Мақсадим – рекламадагидек чиройли бўлиш, гўзал қизга айланиш эди. Йиллар давомида танани ёшартирувчи, сочни бақувват, жозибали қилувчи, юзни оқартириб, теримни текис, майин қилувчи кремларни синаб кўравериб, ўзимни ўзим тажриба қуёнчаси қилиб қўйибман. Лекин афсуски, рекламада кўрсатилган қизлардек гўзалликка эриша олмадим.
Бир куни эрталаб уйғониб, ойнага қарадим-да, ўзимга ўзим «Қачондир мен ҳам чиройли бўлармикинман?» деб савол бердим. Сўнг «Ҳеч қачон…» деб, йиғлаб юбордим. Шу кундан бошлаб чиройли, бетакрор бўлишдан умидимни уздим. Тушкунликка, умидсизликка тушиб қолган бўлсам ҳам, гўзалликка бу каби нарсалар билан эришиб бўлмаслигини тушуниб етдим. Шундагина ўша рекламаларни кўрмасликка қарор қилдим, ҳатто ойнага ҳам қарамай қўйдим.
Орадан бир неча ой ўтди: қизларга хос рекламаларни кўрмадим, ойнага ҳам қарамай қўйдим. Бир куни бир дугонам «Юзинг роса тиниқлашиб, чиройли бўлиб кетибди-я. Қанақа крем ишлатяпсан?» деб сўраб қолди.
Мен бўлса жаҳл билан «Мени масхара қиляпсанми?» дедим.
«Вой ўлай, нега масхара қиламан?! Ростдан айтяпман, сен роса чиройли бўлиб кетибсан! Ойнага қарагин!» деди у.
Бир неча ойдан бери биринчи марта ойнага қарадим. Дугонам тўғри айтган экан, юзим тиниқлашиб, чиройли бўлиб қолибди.
Дугонам: «Тўғри айтибманми? Энди менга қанақа крем суртганингни айт!» деди.
Мен шундай дедим: «Бир неча ойдан бери умуман ҳеч қанақанги косметиканинг рекламасини кўрмаяпман. Кремларни ҳам, бошқа нарсаларни ҳам, ҳаммасини йиғиштирдим. Умуман, чиройли бўлишдан умидимни узиб, ойнага ҳам қарамай қўйдим. Ҳозир эса шундай хулосага келдим: реклама кўришни тўхтатганимда бери хотиржам бўлиб, юзимдан нур ёғила бошлабди. Демак, ҳақиқий гўзалликни рекламадан қидирмаслик керак экан!».
Яна бир қиз айтади:
«Реклама деса, мазам қочади, чунки шуни деб бошимга жуда ёмон кунлар тушган. Бу нарса ўн уч ёшимдан бошлаб бугунги кунгача давом этяпти. Ҳаммаси юзга суртиладиган крем билан тиш пастасининг рекламасидан бошланган. Рекламадаги қизларнинг ҳаммаси юзи оппоқ қизлар эди, битта ҳам буғдой ранглиси йўқ. Шунинг учун юзимга қараб, ўзимни ўзим ёмон кўриб кетганман. Бир неча ой ойнага қарамадим. Ҳар сафар рекламани, уларда роль ўйнаган қизларни кўрганимда ўзимни баттар ёмон кўриб кетардим. Бир куни айнан менга керак бўлган, юзни оқартирадиган кремни реклама қилиб қолишди. Эртаси куниёқ ўша кремни сотиб олиб, юзимга сурдим. Ҳар куни ўн марталаб ойнага қараб, юзимга тикиламан. Ҳар соатда ойнага қарайвериб, чарчаб ҳам кетдим. Кремим тугаши билан янгисини олардим. Бир неча ойдан кейин даҳшатли фожиа юз берди. Кремни ҳаддан ташқари кўп ишлатиб юборганимдан, юзимнинг териси қорайиб, тошмалар тошиб кетди. Тери шифокорига борсам, «Юзингни нима қилдинг? Териси бутунлай заҳарланиб кетибди-ку! Ишқилиб, саратон орттириб олмаган бўлсанг бўлди», деб роса уришди.
Унинг сўзлари ҳар қанча аччиқ бўлса ҳам, мени ғафлат уйқусидан уйғотди. Қилган ахмоқлигим учун роса йиғладим. Мен ақлимни ахлат қутиси қилиб олган эканман, рекламачилар эса унга хоҳлаган нарсасини ташлаб юраверган экан. Ақлимни рекламага сотибман, лекин эвазига ҳеч нарсага эга бўлмабман. Фақатгина пулимни, тинчимни ва соғлом теримни йўқотганим қолибди. Узоқ муолажалардан кейин юзим бироз ўзига келди. Лекин реклама ваъда қилганидек, юзим оқармади. Қанчалик алданганимни тушунишим учун уч йил керак бўлди. Шу уч йилда ўқишни ҳам ташлаб қўйдим, ҳаётдан розилик деган нарсани унутдим. Бир неча бор ўз жонимга қасд қилишни ҳам ўйладим, лекин Аллоҳ сақлади».
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ,
Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа