Буюк Британиядаги мусулмонларнинг ярмидан кўпи инглиз бўлиб, умумий аҳоли сонининг 44 фоизини ташкил қилади.
Мусулмонлар Рамазон ҳайитида Лондондаги боғда намоз ўқишади. Буюк Британияда 4,1 миллион мусулмон бор. Уларнинг аксари инглизлар. Инглиз мусулмонлари таълимга жиддий аҳамият беради. Улар диний таълим борасида ғайримусулмонларга нисбатан анча кучли. Ипсос Мориннинг 75 саҳифалик ҳисоботида инглиз мусулмонларини ҳар тарафлама ўрганиш юзасидан 2010 йилдан буён кенг қамровли тадқиқотлар олиб борилмоқда ва жамоатчилик сўровлари таҳлил қилинмоқда. 2011 йил мамлакатда мусулмонлар сони уч миллион бўлган. Ўтган йили уларнинг сони 4,1 миллионга етган. Уларнинг ярми 24 ёш оралиғидагилар ва учдан бир қисми 15 ёш орасидаги ўсмирлар. Мусулмонларнинг 8-5 фоизи миллатининг инглиз эканини ҳис қилади. “Азиз” жамғармаси раиси Асиф Азиз бундай дейди: ”Британиялик мусулмонлар диний эътиқодига қатъий риоя қилади, лекин айни пайтда инглиз эканини ҳам ҳис қилади”.
Мусулмон болалар таълим ютуқларига кўп интилади. Улардан 56 фоизи университетга кириш ниятида эканини айтди. Муслима қизлар эса ўғил болалардан кўпроқ университетга интилар экан. Мусулмонларнинг 7 фоизи ишсиз, бу умумий аҳоли сонининг 4 фоизини ташкил қилади. Ҳисоботда қайд этилишича, консерватив муносабатларда ғайримусулмонлардан мусулмонлар фаолроқ экан. Мусулмон эркакларнинг ярми ва аёлларнинг учдан бир қисми хотинлар ўз эрларига бўйсунишлари керак деб ҳисоблайдилар. Ипсос Мори тадқиқот директори Кулли Каур-Баллаган ўз ҳисоботида “Британия мусулмонлари бир вақтнинг ўзида ҳам инглиз, ҳам мусулмон бўлиш мумкин деб ҳисоблайдилар”, дея таъкидлади.
Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади.
ЎМИ Матбуот хизмати
“Мазҳаб” сўзи арабчада “йўл”, “йўналиш”, шаръий истилоҳда эса “диний масала бўйича муайян мужтаҳид олимнинг фатво чиқариш йўли” маъноларини билдиради.
Машҳур аллома Ибн Ражаб (1335-1393 м.й.): “Кўплаб мазҳаблар орасидан фақат тўрттасининг сақланиб қолгани асрлар давомида инсонларни турли зиддиятлар ва ихтилофлардан ҳимоя этишда асос бўлган”, деб ёзган (“Тўрт мазҳабдан бошқага эргашганга раддия” китоби).
Уламолар мазҳабларга эргашиш Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисига амал қилишдир, деб таъкидлайдилар: “Агар ихтилофни кўрсангиз, ўзингизга кўпчилик томонини лозим тутинг” (Имом Можа, 3950-ҳадис).
Мазҳаблардаги битта масалага нисбатан турлича ёндашишлик ислом шариатида мусулмонлар учун кенг имкониятлар мавжудлигидан далолат беради. Мазҳабларда у ёки бу масала ислом аҳкомлари, муайян жамият, халқ ёки миллатнинг урф-одатлари, қадриятлари ҳамда ижтимоий муносабатларнинг мазмунини ҳам ҳисобга олган ҳолда, энг маъқул шаклда ҳал қилинган.
Ислом уламолари шаръий ҳукмни ва унинг далилини билмайдиган мусулмон одам (муқаллид)мужтаҳид олимга тақлид қилиши зарурлигини таъкидлайдилар. Бунга Қуръондаги ушбу оятни далил сифатида келтириш мумкин: “Агар билмасангиз зикр аҳлларидан сўранг” (Наҳл сураси, 43-оят).
Мазҳабларда Қуръон, суннат, ижмо ва қиёсдан далил сифатида фойдаланишнинг ўзига хос қоидалари, усул ва тамойилларига асосланган муайян тизим мавжуд. Масалалар тизимли равишда ҳал бўлган. Мазҳабсизларда эса ҳеч қандай ижтиҳод усул ва қоидалари йўқ бўлиб, “Қуръон ва Суннатга мурожаат қиламиз” қабилидаги далилсиз даъво билан ҳукмлар берилмоқда. Мақсадига, раъйига ва нафсига тўғри келган далилларни олиб, қолганларини ташлаш эса ёмон оқибатларни келтириб чиқармоқда.
Бемазҳаблар омма мусулмонлар ичида кўплаб нотўғри талқин қилинган ақидавий ва фиқҳий масалаларни тарқатмоқдалар. Ваҳоланки, бу масалалар Аҳли сунна олимлари томонидан аллақачон ҳал қилинган.
Мазҳабсизлар тарафдорларининг айрим иддаоларидан уларнинг даъволари асоссиз эканига ишонч ҳосил қилиш мумкин:
– бемазҳаблар “Қуръон битта ва Пайғамбар битта бўлса, тўрт мазҳаб орасида фиқҳий ихтилофлар бор, ҳақ битта эмасми?” дейдилар.
Мазҳаблар бир манба – Қуръон ва суннатга асосланади. Мазҳабларнинг бирига эргашган киши Қуръон ва суннатга эргашган бўлади.
– Мазҳабсизлик тарафдорлари “Имом Бухорий бемазҳаб бўлган”, деб далил қилади. Ваҳоланки, Имом Бухорий яшаган даврда у кишига ўхшаш илми ижтиҳод даражасига етган, ўзи ижтиҳод қилганлар кўп бўлган. Ҳамма уламолар илми мужтаҳидликка етган одам, ўзи ижтиҳод қилади, деганлар. Ҳозир эса ўша даврдаги каби мужтаҳидлар йўқ эканини ҳисобга олмайдилар.
Аксинча, Қуръон ва суннатдан ҳар ким ўзбошимча янги ҳукм чиқариш, фитна қўзғаш каби исломда қатъиян ман қилинган хатти-ҳаракатларга сабаб бўлмоқда. Шу нуқтаи назардан, марҳум Шайх Муҳаммад Саид Рамазон Бутий қайд этганидек: “Мазҳабсизлик ислом шариатига таҳдид соладиган хатарли бидъатдир”.
Минг афсуслар бўлсинки, мана шундай етук олимлар бир мазҳабни маҳкам ушлаб, тўғрилигини эътироф қилиб турган бир пайтда баъзи юртдошларимиз ҳали дастлабки илмий кўникмаларни ҳосил қилмаган бўлсаларда: “Мен Қуръон ва ҳадисдан ўзим ҳукм оламан” деб, даъво қилиб, турли ихтилофларни келтириб чиқармоқдалар. Баъзида ўзлари адашгани етмагандек, ўзгаларни ҳам йўлдан урмоқдалар.
Аллоҳ таоло ҳаммамизни Ўз ҳидоятида собит қилсин.
Ғуломов ФАТҲУЛЛОҲ,
Ал-Ҳудайбия жомеъ масжиди имом ноиби