06 Январ, 2025, 6 Ражаб, 1446
06 Январ, 2025, 6 Ражаб, 1446
Иймон соҳиби бўлиш барчамизнинг энг аввалги ниятимиз ва мақсадимиздир. Бу мақсад бизни бевосита динни чуқурроқ ўрганишга, саҳобалар ҳаёти билан танишишга рўбарў қилади. Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг дўстлари, замондошлари диққатимизни тортади. Уларнинг баъзиларининг исми бизга таниш, қайси маънодаки, ҳадис ва ривоятларда уларнинг номларини учратганмиз.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг дўстлари деганда, аввало, ёдга олинадиган зот бу ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳудир. Улар Хотамул анбиёи вал мурсалин бўлмиш пайғамбаримизнинг севимли ва энг вафоли биродарларидир. Бу биродарлик нубувват вазифаси топширилмасдан бир неча йил аввал, жуда самимий ўлчовлар ичида бошланиб, вафо ва севгининг энг гўзал намуналари ила давом этгандир. Бу икки биродарлардан бирининг энг машҳур лақаби “ал-Амин” (ишончли инсон) дир, иккинчисиники эса “ас-Сиддиқ”дир, яъни энг тўғри, ростгўй инсон… Ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг ишончли эканлиги шу даражадаки, Муҳтарам Расулимиз соллаллоҳу алайҳи васаллам “Мен Аллоҳнинг Пайғамбариман” деганларида ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу ҳеч иккиланмасдан «ишонаман» дея олган. “Агар пайғамбар бўлсанг буни исботла!” дейиш ҳуқуқидан фойдаланмаган икки аҳамиятли зотдан биридир. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни энг яхши билган, инсонларга Уни яхши танита олган буюк инсонлар бошида шу шахс туради.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни энг яхши таниган, бошқаларга насиб қилмаган кўпгина хотираларга эга бу қимматли инсондан ҳам, афсуски, жуда кам хотирага эгамиз. Тақдир битиги, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ёнларида бўлган, ҳаёти давомида энг яқин дўст бўлиш шарафига эришган инсонни ўзларидан кейин ўринбосар қилиб тайинлаган. Аммо Аллоҳ таолонинг қисмати буюк халифага икки йил уч ой ўн кун ҳаёт инъом қилиб, сўнг Ўз ҳузурига чақирган.
Ислом тарихи ва ҳадис китоблари бу икки йиллик давр ҳақида ҳам, ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг шахси ҳақида ҳам бизни қониқтирадиган даражада етарли маълумот бермайди. Бу даврда Мусайлама, Тулайҳа, Сажоҳ… каби пайғамбарлик даъвосини қилган ёлғончиларга қарши жанглар, Бизанс ва Эрон билан бўлган урушлар, Ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг Мадинада қилган ишлари, инсонларга нисбатан ҳаракатлари ила боғлиқ маълумотлар, афсуски, етарли эмас. Масалан, ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг “Аллоҳим, қиёмат куни мени жаҳаннамингга қўй, вужудимни шу даража катталаштирки, токи жаҳаннамда мендан бошқа ҳеч бир кишига жой қолмасин”, деган ривоят келтирилади. Бу сўзлар ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг марҳаматига ишорадир, албатта ва бу орқали инсонлар севгисига далолат қилган бир иймон соҳиби эканлигини таъкидлайди. Бироқ ривоятнинг ҳақиқат эканлигига етарли исбот йўқ. Шундай бўлса-да, айтишим лозимки, азиз биродарим, ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг бу сўзлари бир мажозий ифодадир. Мақсад ўзининг жаҳаннамга кириши эмас. Инсонларнинг жаҳаннамдан озод қилинишини, кечирилишини тилашдир. Бу эҳсон истаги ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу тарафидан шундай тилга олинган, дейишимиз мумкин. Аллоҳ таолонинг китобидан келтирилган сураларга эса сўзсиз ишонамиз. Жумладан, Бақара сураси 201-оятида шундай дейилган: “Яна шундайлари ҳам борки, улар: Эй, Раббимиз, бизга бу дунёда ҳам яхшилик ато этгин, охиратда ҳам яхшилик (ато этгин) ва бизни дўзах азобидан асрагин, – дейдилар”.
Абу Бакр розияллоҳу анҳу Ҳазрат Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳар кун қилган бу дуосини била туриб ўзини оташга отадиган инсон эмас! Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаёт эканликларида ҳам, вафотларидан сўнг ҳам қилич кўтариб мушриклар билан жангга кирганлар. Пайғамбаримиз Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам комил иймон соҳиби мўминни англатаркан, “Аллоҳ ризоси учун севган. Аллоҳ ризоси учун нафратланган. Аллоҳ ризоси учун берган, Аллоҳ ризоси учун бермаган” дея таърифлаганлар. Хаёлида, ҳаракатида, инсонларга нисбатан муомаласида доимо Аллоҳ таоло ризолигини ўйлаган инсон англатилади. Ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам уммати ичида бу хусусиятларни айни тарзда руҳига сингдирган, Яратганнинг ризолиги учун ҳаракат қилган инсондир. Бутун мақсад ва фикри Аллоҳ таоло ризолигига қаратилган, қўлга киритган нарсани Аллоҳ таоло ризолиги учун сарфлаган ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу мадҳ этилганда ҳазрат Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам англатган ҳадис китобларда келтирилган маълумотлар нурида улуғланади. Дарҳақиқат, ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу ўта марҳаматли бир инсондир. Аммо бу марҳамат туйғуси исломни қабул қилгандан кейин Аллоҳ таолонинг ва Расулининг ризолари билан бўлгандир. Қуръонда ҳақиқий мусулмонлар англатиларкан, “Муҳаммад Аллоҳнинг расулидир. У билан бирга бўлган (мўмин)лар кофирларга қаҳрли, ўз ораларида (мўминларга нисбатан) эса раҳм-шафқатлидирлар” – дейилади (Фатҳ сураси, 29-оят). Ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу эса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ёнларида бўлганларнинг энг олдидан жой эгаллаганидир. Шу даражадаки, пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга ундан ҳам яхшироғи йўқдир. Яна бошқа бир оятда Буюк Раббимиз мўминларни: “Эй, имон келтирганлар! Сизлардан кимки динидан қайтса, Аллоҳ шундай бир қавмни келтирурки, уларни Аллоҳ севадиган ва улар ҳам Уни севадиган, мўминларга (нисбатан) камтар, кофирлардан эса (ўзларини) юқори тутувчи, Аллоҳнинг (тоати) йўлида жидду жаҳд қилувчи, маломатчининг маломатидан қўрқмайдиган бўлурлар. Бу Аллоҳнинг фазлидирки, уни Ўзи хоҳлаган (бандалари)га берур. Аллоҳ (карами) кенг, доно зотдир”, – дея марҳамат қилинади (Моида сураси, 54-оят).
Қуръонда келтирилган сабр, таваккул, яхшилик, ҳайр – эҳсон каби Яратган томонидан афзал кўрилган сифатларнинг барчасига ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу том маънода эга бўлганлар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг энг яқин дўстлари билан руҳан танишиб, уларнинг ҳаққига қилинган дуо, шубҳасиз, ўзимизга ҳам дуо бўлиб қайтади.
Заҳрохон ИМОМНАЗАРОВА
Хадичаи Кубро ўрта махсус ислом билим юрти талабаси
ЎМИ Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бу – ниҳоятда фойдали ҳадис. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бу ҳадисни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитиб, аҳамиятини ҳис қилиб, уни ўғли Абдуллоҳ ибн Умарга, Абдуллоҳ эса ўз навбатида ўғли Солимга ўргатган. Биз ҳам бу муборак оиладан бизгача етиб келган ушбу ҳадисни ўзимизнинг фарзандларимизга, невараларимизга етказишимиз керак.
Бу ҳадисда бало етган одамларга эътибор қилиб, ҳадисда келган дуони қилишга очиқ-ойдин чақириқ бор. Мўмин-мусулмон одам бало-офатга учраган одамга қандай муносабатда бўлиши кераклигини, бунинг иймоний, руҳий ва тарбиявий фойдаларини, нафсни кибр, ҳасад, норозилик ва ғам-қайғу каби туйғулардан халос қилишни шу ҳадисдан ўрганамиз.
Балога йўлиққанлар ким?
Бу ҳадиси шарифда мусибат етган, жисми касал ёки заиф бўлган, турли дардларга чалинган кишиларни кўрганда улардан ибрат олиш, бундай мусибатдан паноҳ сўраш, ўзига бундай мусибат берилмагани учун шукрона қилишнинг энг олий намунаси бор. Тамаки чекадиган, фосиқлик қиладиган, намозга беэътибор бўладиган, гуноҳ ишларни қиладиган, динида мусибатга учраганлар ҳам ана шулар жумласидан ҳисобланади. Бундан ташқари, оилавий муаммоларга учраганлар, ота-онасига оқ бўлган, ака-укалари, опа-сингиллари билан уришиб, маҳкамаларгача бориб юрганларни ҳам бунга мисол қилиб келтириш мумкин.
Бу дуони мусибат етган кишиларга эшиттирмасдан, ичида айтиш мусулмоннинг одобидир. Лекин оила аъзоларимиз эшитиб, дуони ўрганишлари учун эшиттириб айтсак бўлади.
Мусибатга учраган одамларни кўрганингизда уларнинг ҳаққига ҳам дуо қиламиз. Аммо айни пайтда Аллоҳ таоло уларга етган мусибатдан сизни сақлаганини тушуниб, беихтиёр «Сенга етган балодан мени сақлаган, мени яратган нарсаларининг кўпидан афзал қилган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!» деб юборасиз.
Бу набавий сўзлар мўмина қизларнинг руҳиятига ҳам ижобий таъсир кўрсатади. Чунки бу сўзларни айтганингизда сизни сийлаган, кўпгина мусибатлардан сақлаган Аллоҳнинг марҳаматини янада чуқурроқ ҳис қиласиз. Аллоҳ таоло бу балодан сизни сақлабди. Шунинг ўзи буюк неъмат эмасми? Шуни англаб етсангиз, муаммоларингиз қанчалик кўп бўлса ҳам, ҳаётингизда қанчалик катта тўсиқларга дуч келган бўлсангиз ҳам, бахт-саодатнинг, розиликнинг таъмини ҳис қиласиз. Бу дуони қилаётганда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «кейинги ҳаётида ана шу балодан сақланади» деган ваъдаларига тўлиқ ишонинг.
Таъкидлаб айтаманки, бу дуони қилаётганингизда мусибат эгасини асло масхара қилманг! Шунда ҳаётингизнинг ҳар бир лаҳзаси Аллоҳнинг марҳамати билан лиммо-лим эканини кўрасиз.
Динида, хулқида мусибатга учраб, гуноҳ қилиб юрган одам мана шу дуоларни такрорлаб юрса, ўз-ўзидан ўша гуноҳни ёмон кўриб, бу каби ишлардан тийиладиган, қайтиб бу кўйга тушмасликни истайдиган бўлиб қолади. Офатга учраган одамни кўрганда унинг ҳаққига дуо қиладиган, ўзига бу офат етмагани учун шукр қиладиган бўлиб қолади.
Мусибат қанчалик оғир бўлмасин, бу мусибат мўминлар учун марҳамат ҳисобланади, чунки мусибатга учраган одам сабр қилса, кўплаб гуноҳлари кечириб юборилади.
Шу билан бирга, юқоридаги ҳадисда бировга мусибат етганини кўрган кишилар учун эслатма бор. Орамизда мусибат етганлар бўлиши, сизу биз билан бирга яшаши – қалбимиздаги дардлар учун шифодир. Масалан, бир одам камбағал, дейлик. У бошқа бир одамнинг оғир касал бўлиб қолганини, лекин камбағал бўлгани учун даволанишга пул топа олмаётганини кўрса, ўзи камбағал бўлса ҳам, тани-жони соғ-саломат бўлгани учун Аллоҳ таолога ҳамдлар айтади. Ёки бир қизнинг ҳамма дугоналари эрта-эрта турмушга чиқиб кетиб, ўзига эса ҳамон совчи келмаётганидан маҳзун бўлиб юрибди, дейлик. Ўша турмушга эрта чиққан дугоналаридан бири эридан кўп зулм кўриб, оиласи бузилиб, бир неча ойдан кейин уйига қайтганини кўрса, ўзининг бошига шундай ташвиш тушмагани учун, «ажрашган» деган ном орттириб олмагани учун Аллоҳга ҳамд айтади. Ажрашганидан куйиниб юрган бошқа бир аёл эса эридан ажраб, зино қилиб юрганларни кўрганида ўзининг бундай ҳаром йўлга кириб кетмагани учун шукр қилади. Бундай воқеалар – кўрадиган кўзи, фикрлайдиган ақли, ҳис қиладиган қалби бор инсонлар учун эслатмалар, ибратлар занжиридир.
Ҳаётда шундайлар борки, мусибатга учраганларнинг олдидан ўтади, лекин парво ҳам қилмайди. Улар ўзи билан овора, фақат ўзи ҳақида қайғуради, холос. Яна баъзилар бор, афсуски, мусибатга учраганларни масхара қилишгача боради. Бир кун келиб, ўзи ҳам унинг ўрнида бўлиб қолиши мумкинлиги хаёлига ҳам келмайди. Ақлли одам эса мусибатзадаларга раҳм-шафқат назари билан қарайди, бундай мусибат ўзининг бошига тушмагани, Аллоҳ таоло уни сақлагани учун Роббига ҳамд айтади, Аллоҳ уни бошқа кўплаб махлуқларидан устун қилганини ҳис қилади.
Бир олим айтади: «Бой-бадавлат одамларга қараб, ўзимни маҳрумдек, бечорадек ҳис қилсам, касалхонага бориб, у ерда бошига турли мусибат тушган одамларни, оғир беморларни кўраман-да, ҳаётимдан мамнун бўлиб қайтаман. Шундай пайтларда отамнинг ҳаққига раҳмат-мағфират сўраб, дуолар қиламан, чунки менга бундай қилишни отам ўргатган. Отам доим бундай дер эди: «Қачон ўзингни бечора ҳис қилсанг, дунё матоҳларидан бирор нарсага эга бўлмаганинг учун маҳзун бўлсанг, Аллоҳнинг сенга берган неъматини ҳис қилиш учун касалхонага боргин».
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ,
Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 