22 Январ, 2025, 22 Ражаб, 1446
22 Январ, 2025, 22 Ражаб, 1446
Марҳум онамиз доим зикрда юрардилар. Тиллари ҳар вақт “Алҳамдулиллаҳ”, “Лаа илааҳа иллаллоҳ”, “Субҳааналлоҳ” каби зикрлар ила намланиб турарди. Ўзлари зикрга муҳаббатли бўлиш билан биргаликда бизга ҳам доим зикр қилишимизни эслатиб турар эдилар.
Ҳамма ҳам зикр қилишга, зикрга одатланишга ҳаракат қилади. Лекин бир кун, икки кун, узоғи бир ҳафта зикр қилиб кейин ташлаб қўяди. Кўпинча зикрлар қолиб кетишига ишларимиз, дарсларимиз кўплиги, доим шулар ҳақида ўйлаб юришимиз сабаб бўлади.
Шу эътибордан онам зикрни унутиб қўймаслигимиз учун ажойиб бир тадбирни йўлга қўйган эдилар. Ҳар куни юрадиган кўчаларимизнинг номларини ўз номлари билан номламасдан айтадиган зикрларимиз номи билан номлаб қўярдилар. Масалан, “Субҳаналлоҳ” кўчаси, бошқа кўчани “Алҳамдулиллаҳ” кўчаси, яна бошқа бирини эса, “Лаа илааҳа иллаллоҳ” кўчаси ва ҳоказо.
Кейин биз қачон шу кўчалардан ўтадиган бўлсак, кўча номига мувофиқ зикрни айтиб кетар эдик. Бу жуда ажойиб тадбир эди. Чунки кўпинча тилимиз бекорчи гапларни гапириш билан банд бўлади. Унинг ўрнига қайси кўчада юрган бўлсак, ўша кўчага аталган зикрни айтишимиз тилимизни доимо зикр билан банд қиларди. Сабаби биз ҳар доим у ёки бу кўчада юрган бўламиз.
Биз бу зикрларга шу даражада ўрганган эдикки, ўша кўчаларнинг асл номларини ҳам эсимиздан чиқариб юборган эдик. Бирор жойни тушунтириш керак бўлганда ҳам, ҳаттоки, ўша ўзимиз номлаб олган зикрлар номи билан атар эдик.
Онам бу тадбирни бизга ўттиз йил мобайнида қўллаб келдилар. Мана ҳозир ёшим қирққа чиққан бўлса-да, ҳали-ҳануз ушбу одатимни тарк қилганим йўқ. Ҳар сафар ўша кўчалардан ўтсам, ўша маълум зикрларни айтиб ўтаман.
Демак, биз ҳам фарзандаларимизга ушбу усулни қўллаган ҳолда Аллоҳнинг зикрида бардавом бўлишни ўргатсак бўлади. Бу услуб нафақат фарзандларимизга, балки ўзимизга ҳам фойдали бўлиши шубҳасиз.
Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг
“Фарзанд тарбиясидан 700 та сабоқ” китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
1. Али ибн Ҳасан ибн Абу Исо Ҳилолий (ёшлари имом Муслимдан катта)
2. Муҳаммад ибн Абдулваҳҳоб Фарро (шайхларидан). Аммо Фарродан «Саҳиҳ»ларида ҳадис ривоят қилмаганлар.
3. Ҳусайн ибн Муҳаммад Қаббоний
4. Абу Бакр Муҳаммад ибн Назр ибн Салама Жорудий
5. Али ибн Ҳусайн ибн Жунайд Розий
6. Солиҳ ибн Муҳаммад Жазара
7. Абу Исо Термизий («Жомеъи Термизий»да)
8. Аҳмад ибн Муборак Мустамлий
9. Қози Абдуллоҳ ибн Яҳё Сарахсий
10. Абу Саъид Ҳотим ибн Аҳмад ибн Маҳмуд Киндий Бухорий
11. Иброҳим ибн Исҳоқ Сайрафий
12. Сабоқдош дўстлари Иброҳим ибн Абу Толиб
13. Иброҳим ибн Муҳаммад ибн Ҳамза
14. Фақиҳ Иброҳим ибн Муҳаммад ибн Суфён («Саҳиҳи Муслим»нинг ровийларидан)
15. Абу Амр Аҳмад ибн Наср Хаффоф
16. Закариё ибн Довуд Хаффоф
17. Абдуллоҳ ибн Аҳмад ибн Абдусалом Хаффоф
18. Ҳофиз Абу Али Абдуллоҳ ибн Маҳаммад ибн Али Балхий
19. Абдурраҳмон ибн Абу Ҳотим
20. Али ибн Исмоил Саффор
21. Абу Ҳомид Аҳмад ибн Ҳамдун Аъмаший
22. Абу Ҳомид Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Шарқий
23. Абу Ҳомид Аҳмад ибн Али ибн Ҳаснавайҳ Муқрий (заиф ровийлардан)
24. Ҳофиз Аҳмад ибн Салама
25. Саъид ибн Амр Барзаъий
26. Абу Муҳаммад Абдуллоҳ ибн Муҳаммад ибн Шарқий
27. Фазл ибн Муҳаммад Балхий
28. Абу Бакр ибн Хузайма
29. Абул Аббос Саррож
30. Муҳаммад ибн Абд ибн Ҳумайд
31. Муҳаммад ибн Махлад Аттор
32. Маккий ибн Абдон
33. Яҳё ибн Муҳаммад ибн Соъид
34. Ҳофиз Абу Авона
35. Ҳофиз Наср ибн Аҳмад ибн Наср.
Абу Амр Мустамлий айтганлар: «Бизга Исҳоқ Кавсаж 251 йилда ҳадис ёздирдилар. Муслим танлаб ёзардилар, мен эса айтганларини ёзардим ва давом этаверишларини сўрардим. Шунда Исҳоқ Кавсаж Муслимга: «Сиз мусулмонлар орасида экансиз, яхшилик доим биз билан бирга», – дедилар».
Термизий «Жомеъ»ларида имом Муслимдан биттагина ҳадис ривоят қилганлар («Рамазон бошланишини билиш учун шаъбонда ойни кузатинглар»).[1]
Абул Қосим ибн Асокирга Абу Наср Юнортий шундай деганлар: «Менга Солиҳ ибн Абу Солиҳ дарахт пўстлоғига ёзилган бир варақни бердилар. Унда имом Муслим дастхатлари билан Валид ибн Муслимдан эшитиб ёзиб олган ҳадислар битилган экан».
Бу санади узилган, ишончиз маълумот.
Аҳмад ибн Салама айтганлар: «Абу Зуръа ва Абу Ҳотимнинг саҳиҳ ҳадисларни билишда имом Муслимни замоналарининг шайхларидан устун қўйишларини кўрдим. Ҳусайн ибн Мансурдан эшитишимча, у киши Исҳоқ ибн Роҳавайҳнинг имом Муслим тўғриларида гапира туриб, форсча бир сўз айтганларини эшитганлар. Унинг маъноси – шу қадар улуғ инсон бўлар экан-да?!».
Аҳмад ибн Салама айтганлар: «Муслим бир илм мажлисига таклиф этилдилар. Унда бу киши билмайдиган бир ҳадис зикр қилинди. Уйларига бориб, чироқни ёқдилар-да, оила аҳлига: «Ҳузуримга ҳеч ким кирмасин», – дедилар. Бир пайт: «Бизга бир сават хурмо ҳадя қилинди», – дейишди. «Олиб киринглар», – дедилар. Хурмони киритишди. Тонг отгунча ундан битта-биттадан олиб, ўша ҳадисни қидиришга тушдилар. Хурмо ҳам тугади, ҳадис ҳам топилди».
Бу воқеани Абу Абдуллоҳ Ҳоким ҳам ривоят қилиб: «Ишончли дўстларимиздан бирининг айтишича, ўшандан кейин имом Муслим вафот этибдилар», – деганлар.
«Машҳур даҳолар сийрати» китобидан
[1] 687-ҳадис.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа