27 Сентябр, 2024, 24 Рабиъул аввал, 1446
27 Сентябр, 2024, 24 Рабиъул аввал, 1446
“Ким бир мўминни қасддан ўлдирса, унинг жазоси жаҳаннамдир. Унда абадий қолур. Унга Аллоҳнинг ғазаби ва лаънати ёғилур. Ва Аллоҳ унга улкан азобни тайёрлагандир”
Нисо сураси, 93-оят
Дунёдаги энг бебаҳо неъматлардан бири, шубҳасиз, фарзанд неъмати. Буни теран англаган, солиҳ фарзанд улғайтириш энг олижаноб мақсади бўлган болажон халқимиз: “Болалик уй – бозор, боласиз уй – мозор”, дейди.
Дарҳақиқат, фарзанд неъмати – Аллоҳ таоло бу ҳаёти дунёда ато этадиган энг улуғ инъомларидан бўлиб, унга шаръий никоҳ орқали эришилади. Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло Нисо сурасининг 3-оятида: “Ўзингизга ёққан аёлларга никоҳланинг”, деб амр қилди.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам эса: “Никоҳланинглар, кўпайинглар, чунки қиёмат кунида умматимнинг кўплиги билан фахрланаман”, деб буюрдилар (Имом Суютий ривояти).
Ислом дини беш нарсанинг муҳофазасини қаттиқ талаб қилади. Улардан бири – насл. Шу боисдан наслга тажовуз қилиш энг оғир жиноят ҳисобланади. Наслга тажовуз эса зинодир. Афсуски, баъзи кимсалар шаҳвоний нафсига қул бўлиб, энг оғир жиноятлардан бири бўлмиш зинога қўл уриб қўяётир. Натижада эса гуноҳ устига гуноҳ, жиноят устига жиноят содир этмоқда. Ана шундай мудҳиш жиноятлардан бири яқинда Наманган вилоятида содир бўлди.
Ўн олти ёшли, ҳали ўзи гўдак бўлган бир қизгина оғир гуноҳга қўл урди, бу гуноҳи кабираси кетидан ундан-да оғирроқ гуноҳни эргаштирди – ўз фарзанди жонига қасд қилди.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: “Ким бир мўминни қасддан ўлдирса, унинг жазоси жаҳаннамдир. Унда абадий қолур. Унга Аллоҳнинг ғазаби ва лаънати ёғилур. Ва Аллоҳ унга улкан азобни тайёрлагандир” (Нисо сураси, 93-оят).
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир мусулмоннинг ўлдирилиши Аллоҳнинг ҳузурида дунёнинг заволидан (йўқ бўлиб кетишидан) ҳам оғирроқдир”, деб айтганлар.
Бошқа бир ҳадиси шарифларида эса: “Ким бир мусулмонни ўлдиришга бир оғиз сўз билан бўлса-да ёрдам берса, қиёмат куни пешонасига “Аллоҳнинг раҳматидан ноумид”, деган ёзув ёзилган ҳолда тирилади”, деганлар.
Ўзи аёллар боласининг жонига нега тажовуз қилади? Нега раҳмида тўққиз ой қийналиб кўтариб юрган фарзандини ўлдиришга уринади? Шубҳа йўқки, ундай ҳолларда бола никоҳсиз бўлади. Бу шармандаликдан кутулмоқчи бўлишади. Нима қилишни билмаганидан кейин қилган гуноҳи кабира – зиносига яна бошқа бир гуноҳи кабира – қотилликни шерик қилишади. Улуғ уламолар бекорга: “Гуноҳ ишга қўл урма, у, албатта, кетидан бошқа бир гуноҳни эргаштиради” деб айтмаган. Беш кунлик дунёда беш дақиқалик шаҳватини ҳаром, тақиқланган йўл билан қондиришга қўл ургани шундай аянчли оқибатга олиб келади. Юқоридаги оят карима ва ҳадиси шарифларда уларга нақадар оғир жазо ва аянчли азоб берилиши айтилди. “Ким бир мусулмонни ўлдиришга бир оғиз сўз билан бўлса-да ёрдам берса, қиёмат куни пешонасига “Аллоҳнинг раҳматидан ноумид”, деган ёзув ёзилган ҳолда келади” Ахир Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлишдан оғир жазо борми? Бир сўз билан ёрдам берган одамга шунчалик оғир жазо берилса, қотилликни ўз қўли билан қасддан содир этганнинг оқибати нима бўлади? “Унинг жазоси жаҳаннамдир. Унда абадий қолур. Унга Аллоҳнинг ғазаби ва лаънати ёғилур”.
Иффати, ибоси, ҳаёси билан машҳур бўлган ўзбек аёллари нега зино деган шармандали ишга қўл урмоқда? Уларнинг шу даражага етиб боришига нима сабаб бўлмоқда? Бунда шубҳа йўқки, айрим ота-оналар ўз фарзандининг таълим-тарбиясига беэтибор экани сабаб бўлмоқда. Боланинг юриш-туриши, ўзини тутиши, кимлар билан дўстлашгани, ҳатто қандай кийим кияётгани, телефонида нималарни сақлаб юргани, нималарни томоша қилаётгани, интернетдаги қайси сайтларга кираётгани ва бошқа ишларига бепарволиги оқибати аянчли бўлаётир. Ахир бола бир машина эмаски, унинг озуқаси ва кераклик анжомларини олиб берсангиз, айтган тарафингизга қараб юраверса. Унинг ички олами, руҳияти ҳам бор. Унга жиддий эътибор қаратиш керак. Боланинг жисмини озиқ-овқат билан таъминлагандек маънавий озиғини ҳам бериш керак. Лекин айрим ота-оналар бунга улар эътибор қаратмаётир. Бунинг оқибатига эса барча гувоҳ бўлиб турибди. Ҳозирданоқ ушбу масалага жиддий эътибор қаратилмас экан, келажакда бундан ҳам ёмон оқибат келиб чиқмаслигига ҳеч ким кафолат бермайди. Ахир ота-онанинг зиммасидаги асосий вазифа фарзандига гўзал таълим ва тарбия бериш эмасми! Агар улар бунга парво қилмаса, фарзандининг ҳаққига хиёнат қилган бўлади.
Шундай экан, аждодларимиздан ибрат олайлик. Улар маънавиятда энг етук сиймо бўлиб, дунёни таълим ва тарбия билан тебратганлар. Аёллармиз момоларимиздан ибрат олсинлар. Уларнинг иффат, ибо, ҳаёси ҳақида ҳатто зарбулмасаллар тўқилган. Баъзи бир минтақаларнинг бузилган ахлоқидан таъсирланишдан ўзимизни ва фарзандларимизни асрайлик. Тарихда ахлоқи бузуқ қавмлар кўп ўтган. Шу боисдан улар балоларга учраган ва ўша ахлоқсиз қавмларнинг бирортаси ҳозир қолмади. Бироқ ахлоқда, таълим ва тарбияда етук бўлган халқлар эса асрлар оша ёруғ юз билан келмоқда. Ана шу кимга эргашиш керак эканига яққол далилдир. Бунда «Ақл эгалари учун белгилар бор...» (Оли Имрон сураси, 190-оят).
ЎМИ матбуот хизмати
Маълумки, дунёдаги мусулмонларнинг аксарияти, жумладан, Ўрта Осиё мусулмонлари ва бизнинг юртдошлар ҳам Қуръон ва ҳадисдаги ақидавий масалаларни тушунишда Аҳли сунна вал жамоанинг Мотуридий ақидасига амал қилиб келмоқда.
Имом Мотуридий Аҳли сунна вал жамоа ақидасини шарҳлаш ва ёритиб беришда муҳим роль ўйнаган атоқли исломий шахсиятлардан бири ҳисобланади.
Имом Мотуридий номи билан машҳур бўлган бу улуғ алломанинг тўлиқ исмлари Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорийдир.
Имом Мотуридий Ислом оламида турли ўзгаришлар авж олиб турган, хусусан, ҳар хил ақийдавий фирқалар ўзаро тортишиб турган бир пайтда яшаб, илм-маърифатли бўлдилар.
Имом Мотуридий тафсир, ақида ва фиқҳ фанларига оид бир қанча китоблар ёзиб, улкан илмий мерос қолдирган.
Ислом тарихидан маълумки, 3-4 ҳижрий асрлардан турли эътиқодий тоифалар ривожланиб, ботил ақидавий фирқалар мусулмон умматини тафриқага сола бошлади. “Сен кофирсан”, “сен мунофиқсан” қабилидаги даъволар кўпайган ўша даврда Имом Мотуридий бизнинг диёрларда етишиб чиқиб саҳобалар, тобеъинлар ва замондошлари: таба тобеъинларнинг соғлом ақидаларини жамлаб, шарҳладилар ва Аҳли сунна ақидасини ҳимоя қилиб, керакли ўринларда раддиялар бердилар, адашганларни тўғри йўлга қайтардилар.
Кейинчалик у кишига эргашганлар Мотуридия ақидавий йўналиши деб атала бошлади. Баъзи жоҳил тоифалар даъво қилгани каби Имом Мотуридий янги дин ёки янги ақида олиб келмаганлар. Балки турли фирқалар томонидан Аҳли сунна вал жамоа ақидасини бузиб талқин қилиш бошланганда Пайғамбаримиз ва саҳобаи киромлар тутган йўл қайси экани шарҳлаб билдирилган. Шу тариқа Мотуридий ҳанафий мазҳаби асосчиси Абу Ҳанифанинг таълимотига суянган ҳолда, ўзига хос калом мактабини яратди.
Аҳамиятли жиҳати, Мотуридия ақидаси Қуръон, ҳадис ва ақл-идрок, мантиқ ва ҳақиқатга яқин экани билан бошқа таълимотлардан ажралиб туради. Имом Мотуридий ўз таълимотида Исломда ўта муҳим бўлган бағрикенглик, мўътадиллик ва инсонийликни тарғиб қилади.
Шуни таъкидлаш жоизки, Мотуридия ақидаси асослари Аҳли сунна вал жамоа ақидасининг асл ўзаги экани барча олимлар томонидан бирдек эътироф этилган.
Ислом оламидаги юксак хизматлари учун Имом Мотуридийга мусулмонлар томонидан олий унвонлар берилган. Жумладан, ўрта асрларда турли фирқа ва тоифалар ўзларининг бузғунчилик ҳаракатлари билан аҳли сунна вал жамоа мазҳабига таҳдид солганида унинг ҳимоясига тургани учун “Мусаҳҳиҳу ақийдата аҳлис-сунна”, яъни “Аҳли сунна ақидасини тўғриловчи” унвон берилган.
Бундан ташқари, Мотуридийни улуғлаб “Имом ал-ҳуда” (Ҳидоят йўли имоми) ва “Имом ал-мутакаллимин” (Мутакаллимлар имоми) каби номлар билан ҳам атаганлар.
Дарҳақиқат, Имом Мотуридий нафақат Марказий Осиёда, балки бутун Ислом оламида ўзининг муносиб ўрнига эга бўлган диний арбоблардан ҳисобланади.
Имом Мотуридийнинг ислом умматига қилган энг катта хизмати, Ислом умматини яна қайтадан жамлаш, Аҳли сунна вал жамоа эътиқоди атрофида бирлаштириш бўлди. Бугунги кунимизда ҳам ўтмишдаги каби ислом умматида бўлиниш, фирқаланиш, ўзгани куфр ва нифоқда айблаш борган сари кўпайиб бормоқда.
Баъзи бир адашган оқимлар томонидан қўштирноқ ичидаги “фатволар” инсонларни ислом маърифатидан узоқлаштиришга сабаб бўлмоқда. Айниқса, уларнинг “жиҳод”, “байъат”, “такфир”, “бемазҳаблик”, “ҳижрат” каби масалалардаги асоссиз “фатволари” ноҳақ қон тўкилишига олиб бормоқда ва инсонларнинг кафолатланган ҳуқуқларига раҳна солинишига сабаб бўлмоқда.
Бугун биз ҳам ўтмиш мужтаҳид зотларнинг илмий меросини чуқур ўрганишимиз ҳамда унинг инсонпарварлик ғояларини кенг мусулмонлар оммасига тарғиб этишимиз, униб, ўсиб келаётган ёшларимиз тафаккурини ақоид масаласида Имом Мотуридий каби улуғ алломаларимиз маънавий мероси негизида тўғри шакллантириш лозим.
Бинобарин, Имом Мотуридий илмий мероси бугунги кун учун ҳам катта амалий аҳамият касб этиб, ақидавий адашган баъзи бузғунчи гуруҳларни фош этишда муносиб ҳиссасини қўшиши, шубҳасиз.
Ўткирбек СОБИРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Бош мутахассиси
“Шарҳу ақоиди Насафия” асарини ўзбек тилига илмий-изоҳли таржимаси ҳамда
унинг андроид ва мультимедиа дастурларини тайёрлаш бўйича лойиҳа аъзоси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 