22 Декабр, 2024, 21 Жумадул сони, 1446
22 Декабр, 2024, 21 Жумадул сони, 1446
2 март куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасида Ўзбекистон ёшлар тадбиркорлигини қўллаб-қувватлаш маркази билан ҳамкорликда “Ҳалол касб – фаровонлик омили” мавзусида семинар-тренинг бўлиб ўтди. Ушбу тадбир жорий йилни “Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили”, деб эълон қилиниши муносабати билан Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Ўзбекистон ёшлар иттифоқи Марказий Кенгаши ўртасида тузилган Меморандум доирасида ўтказилди.
Тадбирда Ёшлар иттифоқи вакиллари, ёш тадбиркорлар, соҳа мутахассислари, диний таълим муассасалари профессор-ўқитувчилари, уламолар, имом-хатиблар, Тошкент ислом институти ва мадрасалар талаба-ёшлари иштирок этди.
Учрашувда Ислом динида баён қилинган тижоратнинг қонун-қоидалари, одоблари ҳамда ҳалол меҳнат инсоннинг икки дунёсини обод қилиши ҳақида сўз юритилди. Тўғри касб-кор орқали қут-барака келиши, ҳалол тирикчилик ибодат даражасига кўтарилгани, унга катта ажр-савоблар ато этилиши тўғрисида маълумотлар берилди. Ўз навбатида бугун Давлатимиз раҳбари томонидан тадбиркорларга кенг йўл очилгани, қулайликлар берилгани, қўллаб-қувватловчи чоралар кўрилгани ҳамда турли сунъий тўсиқ ва чекловлар олиб ташланганини алоҳида таъкидланди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Шайх Абдулазиз Мансур мулоқотда сўзга чиқиб, тижорат билан шуғулланувчи инсон энг аввало нияти тўғри бўлиши, яъни ҳалол меҳнати билан аввало оиласини покиза ризқ ила боқиши, жамият ва юртга фойда келтириши лозимлигини тушунтирди.
Зеро, ҳалол касб обод турмуш гаровидир. Инсон ўз қўл меҳнати орқали ризқ талаб қилиши эса вожиб амалдир. Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади: “Эй имон келтирганлар! Мол-мулкларингизни ўртада ноҳақ (йўллар) билан емангиз! Ўзаро розилик асосидаги тижорат бўлса, у бундан мустасно” (“Нисо” сураси, 29-оят).
Тадбирда диний идора масъул ходими Исоқжон Бегматов сўзга чиқиб, тижорат қилишда керакли билим ва диний кўрсатмаларга риоя этиш, бировнинг ҳақидан эҳтиёт бўлиш ҳамда дуруст савдо билан нодуруст савдони ажратиш зарурлигини изоҳлади. Шунингдек, савдо-сотиқ борасидаги Ислом дини кўрсатмалари, ҳалол-ҳаромнинг фарқлари, ўтмишдаги ибратли воқеалар ва улуғлар ўгитидан намуналар келтирди. Жумладан, Ҳазрат Умар розияллоҳу анҳу даврларида тобеинларнинг улуғлари бозорларни айланишлари ва бозордаги сотувчилардан тижоратга доир масалаларни сўрашлари, жавоб беролмаганларни то ўрганиб келмагунча бозордан четлатилганини сўзлаб берилди.
Исоқжон Бегматов сўзида давом этиб, агар тадбиркор ҳалолликни шиор қилиб меҳнат қилса, келишмовчиликлар барҳам топишини айтиб, инсонлар орасида бир-бирга ишонч ва ишда барака бўлишини айтди. Эрта тонгдан покиза ризқ топаман, оиламни боқаман, деган пок ниятда йўл олган кишига Аллоҳ таоло ҳузурида катта савоблар ёзилиши, Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: “Ким ҳалол меҳнат қилиб, ҳориб чарчаган холда тунаса, гуноҳлари кечирилган холда тунайди”, деган ҳадиси шарифларининг мазмун-моҳиятини тушунтирди.
Ҳақиқатан, ҳар бир пайғамбар ўз қалбини Аллоҳ зикри банд қилиб, ҳалол меҳнат ила ризқ топишни ўз бурчи деб билган. Одам алайҳиссалом деҳқончилик, Идрис алайҳиссалом темирчилик, Мусо алайҳиссалом чўпонлик қилганлар. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам тижорат билан шуғулланганлар.
Пайғамбарлардан мерос қолган ушбу қадрият кейинчалик валий зотлар томонидан давом эттирилган. Улуғ зотлар ушбу анъанага садоқат билан ёндошишган. Азиз авлиёлар ишсиз, маълум касб-ҳунар эгаси бўлмаган инсонларни муридликка қабул қилмаганлар, ўзлари албатта бирор касб-ҳунар билан машғул бўлганлар. Хожа Али Рометаний – тўқувчи, Муҳаммад Бобойи Самосий – боғбон, Саййид Амир Кулол – кулол, Баҳоуддин Нақшбанд – наққош, тўқувчи, Хожа Убайдуллоҳ Аҳрор – чорвадор ва савдогар бўлишган.
Бу анъана асрлар давомида қалбини имон ҳаловати, жисмини меҳнат роҳати билан озиқлантирган комил инсонларнинг кўпайишига катта омил бўлган.
Сўзга чиққан нотиқлар бугунги кунда дунё аҳолисининг тахминан 1,8 миллиардини, яъни ер аҳолисининг 24 фоизини мусулмонлар ташкил этиши, “Ҳалол” белгиси остида ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар ва хизматларга талабнинг ошаётгани, ҳатто, Европа, АҚШ, Австралия, Канада, Хитой, Ҳиндистон, Лотин Америкаси давлатлари ҳам бу масалага алоҳида эътибор қаратилаётганини қайд этишди.
Бугунги кунда мўмин-мусулмонлар томонидан ҳалол, покиза озиқ-овқат маҳсулотлари ва хизматларга бўлган талаб ортиб бораётгани ҳамда ишлаб чиқарувчилар томонидан “Ҳалол сертификат” жорий этиш бўйича мурожаатларни инобатга олиб, “Ўзстандарт” агентлиги томонидан “Ҳалол” стандарти қабул қилингани, “Ҳалол сертификат” йўриқномаси ва ушбу иш билан бевосита шуғулланадиган уламолар ҳайъати тузилганини маълум қилинди.
Тадбир якунида ёш тадбиркорларнинг қизиқтирган саволларига Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламолари томонидан батафсил жавоб берилди. Шу билан бирга ҳалол тадбиркорлик сир-асрорларини билиш масаласида диний идоранинг эшиклари улар учун ҳар доим очиқ экани, ҳар қандай савол ёки масала юзасидан бевосита идора масъул ходимларига ёки идоранинг расмий muslim.uz портали орқали ҳам мурожаат этишлари эслатиб ўтилди.
Шундан сўнг тадбир иштирокчилари “Ҳазрати Имом” мажмуасидаги тарихий обидалар, осори атиқалар ва маънавий меросларимизни зиёрат қилиб, руҳий қувват олишди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Кишилик тарихини кузатсак, киши ҳар бир замон ва жамиятнинг салоҳияти, равнақи унинг илмга бўлган муносабати билан ўлчанишини билиб оламиз. Мусулмонлар ҳам Аллоҳнинг буйруқлари ва Унинг Расули кўрсатмаларига амал қилиб, илму ирфонни ўрганган, маърифатга талпинган даврларида қўллари узун, тиллари ўткир, мартаба-мақомлари баланд бўлган. Аксинча, илм-фандан юз ўгириб, лоқайдлик ва танбаллик туфайли жаҳолатга юз буришганида қўлларидан нусрат, салтанат, сарват кетган, ўзлари хўрланишган.
Илм инсонга нима фойда-ю, нима зарар эканини билдиради, киши орзу-мақсадларига фақат илм орқали етишади. Илму ирфондан юз ўгирган ёки илм олишга лаёқати паст бўлган жамият эса ҳамиша кимгадир юкуниб яшашга маҳкум бўлди. Зеро, Аллоҳ таоло ҳам Қуръони Каримда: «...Биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлармиди?!» (Зумар сураси, 9-оят) деб бу борада аниқ мезонни белгилаб берди.
Азал-азалдан бу юртнинг нури бутун дунёга таралиб, порлаб тургани сир эмас. Масалан, Имом Бухорийни ким билмайди? Имом Термизийни, имом Доримийни-чи? Ёки Бурҳониддин Марғиноний, Абу Муъийн Насафий каби улуғ зотларни ким эътироф этмайди? Бу улуғ имомларнинг илмий мерослари асрлар давомида ушбу заминнинг буюк тарихидан далолат бериб келмоқда. Бутун Ислом олами Бухоро сўзини эшитганда чексиз ҳурмат бажо келтириши ҳаммамизга маълум. Бундай эҳтиром, аввало буюк ватандошимиз – Имом Бухорий ҳазратлари, қолаверса, юртимизда етишиб чиққан уламолар шарофатидан.
Мовароуннаҳр диёри ҳар бир асрда Ислом оламига буюк алломаларни, дунё тан олган олимларни етказиб бергани тарихий ҳақиқат. Масалан, ҳижрий II асрда атоқли фиқҳ олими Абу Ҳафс Кабир Бухорий ва улуғ муҳаддис Абдуллоҳ ибн Муборак яшаб ўтишган бўлса, кейинги аср Муҳаммад ибн Исмоил Бухорий ва Абу Ийсо Термизийларнинг даври бўлди. Тўртинчи асрда Абу Мансур Мотуридий, бешинчи юзйилликда Абул Муъин Насафий, олтинчи асрда Абул Қосим Замахшарий, Бурҳониддин Марғиноний, Алоуддин Косоний, еттинчи асрда Абул Баракот Насафий каби улуғ Ислом олимлари етишиб чиқди.
Илм-фаннинг бошқа соҳаларини олиб кўрсак, бу борадаги ютуқлар ҳам илғор бўлган. Масалан, Косинуслар теоремасини биринчи бўлиб Абу Райҳон Беруний кашф қилган бўлса-да, олти юз йилдан кейин Оврупада француз олими Веитга нисбат берилди. Палеонтология ва седиментология соҳасида илк марта тажриба ўтказиб, бу бўйича китоб ҳам ёзган Абу Али ибн Сино бўлса-да, Албертга «Буюк Алберт» унвони берилди.
Биргина тиббиёт соҳасида юртимиздан чиққан улуғ олим ва ҳаким Абу Али ибн Синони бутун дунё замонавий медицинанинг отаси деб тан олгани, унинг тиббиётга оид «Ал-Қонун» каби шоҳ асари XVI асргача Ғарбдаги барча тиббиёт дорилфунунларида дарслик қилиб ўқитилгани, замонавий тиббиёт жуда кўп жабҳада Ибн Синодан ўрганганини гапириб ўтирмаймиз. Чунки бу далилларни Шарқу Ғарбда ҳамма жуда яхши билади.
Улуғ ватандошимиз Мусо Муҳаммад Хоразмий биринчи бўлиб алгебра фанига асос солган, «алгебра» истилоҳи унинг «Ал-жабр вал-муқобала» рисоласидан олинган, олимнинг номи эса «алгоритм» шаклида фанга кирган, унинг арифметикага оид рисоласи XII асрдаёқ Испанияда таржима қилиниб, шу асосда дарслик ёзилган. Яна бир улуғ олимимиз Аҳмад Фарғоний фалакшуносликнинг (астрономия) отаси саналади, унинг «Самовий ҳаракатлар ва умумий илми нужум» китоби XII асрда Оврупа тилларига таржима қилиниб, «Алфраганус» деган лотинча ном билан бир неча аср мобайнида Ғарб университетларида астрономиядан асосий дарслик сифатида ўқитилган. Дунёда биринчи ҳисоблаш маркази Самарқанд шаҳрида Мирзо Улуғбек раҳбарлигида қурилган. XV асрда Мирзо Улуғбекнинг машҳур расадхонасида ишлаган Ғиёсиддин Жамшид Коший биринчи бўлиб ўнли касрларни кашф этган. Оврупада эса ундан 175 йил кейин Симон Стевин бундай сонлар ҳақида илк фикрларини оммага тақдим этди.
Яна бир атоқли қомусий олимимиз Абу Райҳон Беруний Христофор Колумбдан анча олдин уммон ортида номаълум қитъа борлигини айтган, Галилейдан 600 йил аввал Ернинг айланишини исботлаб ва изоҳлаб берган, биринчи глобусни ясаган, Ер билан Ой ўртасидаги масофани ўлчаган, конуслар теоремасини француз олими Вентдан 500 йил олдин кашф этган.
IX асрнинг 1-ярмида халифа Маъмун томонидан Бағдодда ташкил этилган «Байт-ул ҳикма» («Билим уйи») деб аталган академияга ҳам марвлик Абу Али Яҳё ибн Мансурдан кейин Муҳаммад Хоразмий раҳбарлик килган эди. Бу даврда Хоразмий насаби шу даражада машҳур бўлиб кетдики, кимнинг Хоразмий насаблик шогирди бўлса, обрў ҳисобланар эди.
Энди шу жойда озгина бугунги кунимизга назар ташлайлик. Бугунги кунда илм олиш учун ҳеч қандай монелик йўқ, аксинча, чорлов бор, имконият бор. Аммо бизда рағбат йўқ, ихлос суст, ғайрат-ҳаракат етишмаяпти. Қанчалаб вақтимизни беҳуда амалларга, номақбул ўтиришларга, ношаръий маросимларга сарфлаб юборяпмиз. Илм олишга, ҳеч бўлмаса, дунё ҳаяжон билан воқиф бўлаётган хабар-маълумотлар билан танишиб қўйишга эса вақт-имкон «топа олмаяпмиз». Яқин ўтмишимиздаги оила дастурхони устида хонадон каттасининг эрталаб ва кечқурунлари илмий-ахлоқий мавзуларда ихчамгина маърифий суҳбат қилгани, тожир, ҳунарманд ва зироатчилар узоқ қиш оқшомларида бир устоз этагини тутиб, илм мажлислари ташкил этишгани, ёшларнинг илм талабида ҳатто қўшни юртлардаги устозларникига қатнашгани каби ҳолатлар бугун эриш туюладиган бўлиб қолди.
Кундалик ташвишларни бир чеккага суриб туриб, ўтмиш ва бугунимизни қиёслаб кўрайлик. Кеча ким эдик, кимларнинг ворисларимиз деган саволни бериш билан бирга унга ечимни излайлик. Ажаб эмаски, шунда инсоният тамаддунида ўз сўзи ва ўрнига эга бўлган аждодларимизга муносиб фарзанд бўлиш билан бир қаторда дунё пешқадамларига айлансак.
Маҳмуд Маҳкам
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа