“Дарҳақиқат, сизлар (фарзандлар) жаннат райҳонларисиз”
(Умар ибн Абдулазиз ривояти).
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Ақроъ ибн Ҳорис Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўриб қолди. У зот (невараси) Ҳасан ёки Ҳусайнни ўпаётган эдилар. Ақроъ “Менинг ўн нафар фарзандим бор улардан бирортасини ўпмаганман”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким раҳм қилмаса, раҳм қилинмайди”, дедилар”.
Аллоҳ таоло ато этган неъматларнинг ичида бири борки, у бўлмаса, инсоннинг, хоссатан, болажон ўзбек халқининг уйида қувонч бўлмайди. У – фарзанд неъматидир. Ана шу неъмат халқ ифодасида “Болали уй бозор – боласиз уй мозор”, деб таърифланади.
Бироқ Аллоҳ таоло ушбу неъматни ҳаммага ҳам ато қилавермайди. Баъзиларни кўп йиллар кутдириб кўз ёшларини қонга айлантириб, ана ундан кейин беради. Баъзиларни эса буткул “тирноқ”қа зор қилиб қўяди. Бошқалари эса шундай буюк неъматнинг қадрига етмайди.
Куни кеча daryo.uz сайтида уч нафар аёл 20 кунлик чақалоқни сотмоқчи бўлаётганда қўлга олингани ҳақида хабар берилди. Ундан бир оз олдин турли сайтларда янги туғилган чақалоғини сотмоқчи бўлган ота-она қамалгани, 24 ёшли она 4 ёшли, 23 ёшли она 3 ёшли қизчасини, яна бир эри ташлаб кетган 30 ёшли аёл бир неча ойлик чақалоғини “боқа олмайман” деб сотмоқчи бўлгани ва 16 ёшли ўзи ҳали гўдак бўлган она ҳам ўз фарзандини сотишга уринган вақтда қўлга олингани ҳақида хабар берилган эди.
Аслида одам савдоси ҳамма замонларда энг ўткир муаммолардан бири бўлиб келган. Бироқ бу иллат бизнинг ўзи емай боласига едирган, ўзи киймай боласига кийдирган болажон халқимизда ҳеч қачон бўлмаган. Аксинча, халқимиз оғир даврларда ҳам бошқа миллатларнинг 400 мингдан ортиқ фарзандини бағрига олиб, меҳрини бериб катта қилган. Ҳозир эса баъзиларга ўзи дунёга келтирган фарзанди ҳам ортиқчалик қилаётганга ўхшайди. Нима халқимиз ўша вақтларда Аллоҳ таолонинг “Розиқ” – “Ризқ берувчи” сифатига ишонган-у, биз моддиятга шу қадар берилиб кетганимиздан ишонмай қўйдикми?
Аллоҳ таоло Анъом сурасининг 151-оятида: “Келинг, Раббингиз сизларга ҳаром қилган нарсаларни тиловат қилиб бераман: “Унга ҳеч нарсани ширк келтирманг! Ота-онангизга яхшилик қилинг. Очликдан қўрқиб, болаларингизни ўлдирманг. Биз сизларни ҳам, уларни ҳам ризқлантирурмиз... Фаҳш – бузуқ ишларнинг ошкорасига ҳам, махфийсига ҳам яқинлашманг... “Ушбуларни сизга амр қилдикки, шояд ақл юритсангиз”, – деб айт”, дея марҳамат қилади.
Дарҳақиқат, жоҳилият даврида одамлар фарзандларини “боқа олмайман” деб ўлдириб юборар эди. Энди эса маърифат-маданият чўққисига чиққан даврга келиб ўша баҳона билан сотишга ўтиб олишдими?! Ахир Аллоҳ таоло “уларни ҳам ризқини Ўзимиз берамиз” демоқда-ку! Бу ҳодисалар одамларимизнинг асл миллийлигидан нақадар узоқлашгани ва уларнинг диний саводи устида ҳали кўп меҳнат қилишимиз кераклигидан далолат беради.
Бунинг яна бир сабаби эса ўйламасдан зинога қўл уриб, ҳомиладор бўлиб қолишдир. Сўнг улар бу шармандаликни беркитиш учун фарзандини ё кўчага ташлаб кетиш ёки сотиб юбориб, ундан қутулишгача етиб боради. Аллоҳ таоло юқоридаги оятда “Фаҳш – бузуқ ишларнинг ошкорасига ҳам, махфийсига ҳам яқинлашманг”, деб уларнинг ёмон оқибатидан огоҳлантирмоқда.
Номусини бой берган аёлнинг жамиятда ҳеч қандай қадр қиймати қолмагани каби фарзандини сотган аёлнинг ҳам бағрида бир ўпирилиш бўлади ва уни у кейин юзта эрга тегиб чиқса ҳам, мингта бола туғса ҳам тўлдира олмайди – бағри бўм-бўш бўлиб тураверади.
Фиқҳий китобларнинг “Савдо-сотиқ” бобида шундай масала келади: “Ҳур – озод инсонни сотиш қатъиян мумкин эмас. Чунки инсон сотиладиган нарса эмас. Озод инсоннинг устидан эгалик қилишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Зеро, Аллоҳ таоло Исро сурасининг 70-оятида: “Батаҳқиқ, Биз бани одамни азизу мукаррам қилиб қўйдик”, деб марҳамат қилади. Бирор киши шундай савдо қилса ҳам, унинг савдоси ботил бўлади”, деб айтилади.
Ислом дини ҳур одамнинг савдосини бирор ҳолатни мустасно қилмасдан мутлақо ҳаром қилган. Зеро, Аллоҳ таоло азизу мукаррам қилиб қўйган инсонни хор қилишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Бу ишлар эса гуноҳи азимдир. Ҳар бир иш учун эртага жавоб берилади. У кунда эса “Ким раҳм қилмаган бўлса, раҳм қилинмайди”. Аллоҳ таолодан уларга тавфиқ беришини сўраймиз.
ЎМИ матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Баро розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон мўмин қабрида ўтирғизилса, унга келинади. Сўнгра «Ашҳаду алла илааҳа иллаллоҳу ва анна Муҳаммадан Расулуллоҳи», деб шаҳодат келтиради. Ана ўша Аллоҳнинг «Аллоҳ иймон келтирганларни бу дунё ҳаётида ҳам, охиратда ҳам собит сўз ила собитқадам қилур», деганидир» (Иброҳим сураси, 27-оят), дедилар».
Шарҳ: «Қачон мўмин қабрида ўтирғизилса» – бу иш у дафн қилиниб, устига тупроқ тортилганидан кейин бўлади. Уни қабрида ўтирғизиб, сўроқ қилиш бошланади.
«Унга келинади», яъни унинг олдига сўроқ қилиниши учун келинади. Бу ишни бажаргани Мункар ва Накир исмли иккита қорамтир кўк рангдаги фаришталар келадилар. Уларнинг кўриниши фариштага ҳам, одамга ҳам ўхшамайди. Савол-жавоб қандай бўлиши келгуси ҳадисда баён қилинади. Мўмин-мусулмон киши иймони ва солиҳ амаллари туфайли калимаи шаҳодатни айтишга муяссар бўлади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Қуръони Каримда ҳам хабар берган экан.
Аллоҳ таоло бизларни ҳам ана шундай собит калима эгаси бўлган бандаларидан қилсин.
عَنْ أَنَسٍ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا وُضِعَ فِي قَبْرِهِ وَتَوَلَّى عَنْهُ أَصْحَابُهُ وَإِنَّهُ لَيَسْمَعُ قَرْعَ نِعَالِهِمْ، أَتَاهُ مَلَكَانِ فَيُقْعِدَانِهِ فَيَقُولَانِ: مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ؟ - لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ -، فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَقُولُ: أَشْهَدُ أَنَّهُ عَبْدُ اللهِ وَرَسُولُهُ، فَيُقَالُ لَهُ: انْظُرْ إِلَى مَقْعَدِكَ مِنَ النَّارِ، قَدْ أَبْدَلَكَ اللهُ بِهِ مَقْعَدًا مِنَ الْجَنَّةِ، فَيَرَاهُمَا جَمِيعًا، وَأَمَّا الْكَافِرُ أَوِالْمُنَافِقُ فَيُقَالُ لَهُ: مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ؟ فَيَقُولُ: لَا أَدْرِي، كُنْتُ أَقُولُ مَا يَقُولُ النَّاسُ، فَيُقَالُ: لَا دَرَيْتَ وَلَا تَلَيْتَ، وَيُضْرَبُ بِمَطَارِقَ مِنْ حَدِيدٍ ضَرْبَةً، فَيَصِيحُ صَيْحَةً يَسْمَعُهَا مَنْ يَلِيهِ غَيْرَ الثَّقَلَيْنِ. رَوَاهُمَا الْخَمْسَةُ.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Албатта, банда қачон қабрига қўйилса-ю, ундан соҳиблари қайтиб кетса, у уларнинг кавушларининг тақиллаганини эшитиб турганида олдига икки фаришта келиб, уни ўтирғизишади ва:
«Бу одам – Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақида нима дер эдинг?» дейишади. Мўмин бўлса:
«Шаҳодат бераманки, албатта, у Аллоҳнинг бандаси ва Расулидир», дейди.
Унга: «Дўзахдаги ўрнингга назар сол, батаҳқиқ, Аллоҳ сенга уни жаннатдаги ўринга алмаштириб берди», дейилади. У икковини ҳам кўради.
Кофир ёки мунофиққа эса:
«Бу одам ҳақида нима дер эдинг?» дейилади.
«Билмадим, одамлар айтадиган нарсани айтар эдим», дейди. Бас, унга:
«Билмадинг ҳам, (билганларга) эргашмадинг ҳам», дейилади ва темирдан бўлган гурзи билан бир урилади. Ўшанда у шунақанги қичқирадики, инсу жиндан бошқа ҳамма эшитади», дедилар».
Бешовлари ривоят қилганлар.
Шарҳ: Ушбу ҳадисда Аҳли Сунна вал жамоа ақийдаси бўйича Қуръон ва суннат билан собит бўлган ақийдавий масала – қабр саволи ва азоби ҳақ эканлиги ва унинг қай йўсинда бўлиши ҳақида сўз бормоқда. Бу ҳадисни диққат билан ўрганишимиз ва ундаги ҳар бир масалани ақийда маъносида сингдириб олишимиз ҳамда ҳар лаҳзада ундаги ҳолатни эслаб туришимиз лозим.
Ўлмайдиган ким бор? Ҳамма ҳам ўлади. Ўлим ҳар банданинг бошида бор.
Ўлим нима?
Инсон ўлганидан кейин нима бўлади?
Унинг ҳоли не кечади?
Ўлим кишининг юраги уришдан тўхтаб, қон айланмай, қимирламай қолишидан иборат холосми?
Ёки бошқа нарсалар ҳам борми?
Инсон ўлганидан кейин ҳамма иш битадими?
Қабрида чириб, тупроққа қўшилиб кетаверадими?
Ундай бўлса, уни бошқа ҳайвонлар, қурт-қумурсқалардан нима фарқи бор?
Ёки инсон бу дунёда турли ҳайвон ва қурту қумурсқалардан фарқли бўлиб, ақл билан яшаганлиги учун ўлганидан кейин ҳам унга бошқача, инсонга тўғри келадиган муносабат бўлиши керакми?
Ислом ақийдаси бўйича, бу дунё инсон учун синов майдони, холос. Асосий ҳаёт диёрига ўтишдан олдин имтиҳон топшириб, у ёқдаги ҳаётга ўзининг нақадар ҳақли эканлигини исбот қилиш фурсати, холос.
Ана ўша боқий дунёдаги мартабаси учун инсон ушбу фоний дунёда ҳаракат қилади.
Исломда инсоннинг ўлиши – бу дунёдан у дунёга ўтгани, фоний дунёдан боқий дунёга кўчиши, холос.
Янги, боқий дунёда уни фаришталар кутиб олиб, ўз ўрнига жойлаштирадилар. Қандай жойга муносиб эканлигини ўзига билдириш учун сўроқ-савол қиладилар, қўлидаги номаи аъмолини кўрадилар. Сўнг унга жой кўрсатадилар. Ана шу ишлар қабрдан бошланади. Ушбу биз ўрганаётган ҳадиси шарифда айнан қабрда нималар кечиши ҳақида сўз кетмоқда. Келинг, бир-бир ўрганиб чиқайлик:
1. Қабрдаги янги кўмилган киши ўзини кўмиб кетаётган одамларнинг оёқ товушларини эшитиши. Бу ҳақиқат ҳозирги замон илми орқали ҳам тасдиқланди.
2. Қабр саволининг кўмиб, қайтаётган кишилар қабрдан узоқлашмай турибоқ бошланиши.
3. Қабр саволининг икки фаришта томонидан олиб борилиши.
4. Қабрдаги кишини ўтирғизиб олиб, сўроқ қилиниши.
5. Бериладиган саволлардан бири Пайғамбаримиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақларида бўлиши.
6. Бу дунёда мўмин-мусулмон бўлиб, иймони ва амали жойида бўлган киши қабр саволи вақтида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақларидаги саволга дадил ва аниқ жавоб бериши.
7. Мўмин-мусулмон кишининг дадил ва аниқ жавобидан кейин ҳалиги икки фаришта агар у мўмин-мусулмон бўлмаганида, дўзахдаги унинг жойи қайси бўлишини кўрсатиши.
Сўнгра мўмин-мусулмонлиги туфайли унга жаннатдан бериладиган жойни кўрсатишлари.
Аллоҳ барчамизни ана ўшандай бахтли кишилардан қилсин.
8. Кофир ва мунофиқлар ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақларида сўроқ қилинишлари. «У дунёда бу одам ҳақида нима дер эдинг?» деб сўралиши.
9. Кофир «Билмасам», деб жавоб бериши.
Тилида мусулмонман, деб юрган одам эса «Одамлар нима деса, ўшани айтар эдим», дейиши.
Демак, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақларида одамлар нима деса, ўшани айтиб юриш кифоя қилмас экан. Кишининг қалбида у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақларида мустаҳкам эътиқод бўлиши, зоти шарифларини аниқ билиш лозим экан.
10. Кофир ва мунофиқ саволга жавоб бера олмаганидан кейин унга қаттиқ сўз айтилиб, бошига темир гурзи билан уриб, азоб бериш бошланиши.
Қабр азоби мана шу бўлади. Қабр азобининг баёнотлари бошқа ҳадисларда ҳам келади.
11. Қабрида темир гурзидан калтак еган кофир ва мунофиқнинг дод-войини одам ва жинлардан бошқа ҳамма мавжудот эшитиши.
Бу дунё ҳаётида ушбу нарсаларга тўлиқ иймон келтириб, қабрга кирганда яхши ҳолда бўлишга лойиқ ишларни қилишга ўтиш лозим.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби асосида тайёрланди