100 та СИР-АСРОРЛИ ИБОРА

ёхуд

ОДАМЛАР БИЛАН

МУЛОҚОТ (оила, уй, ишхона, жамоат жойлари) ДАГИ

100 та “СЕҲРЛИ СЎЗ”ни

УЛУҒ  УСТОЗ  УЛАМОЛАРИМИЗ  баён  қилиб  берганлар:

 

     (2-қисм)

 

УЛУҒЛАРДАН   ҲИКМАТЛАР:

1. «Суннат эрмиш, кофир бўлса, берма озор,

Кўнгли қоттиғ, дил озордин Худо безор,

Аллоҳ ҳақи, ондоғ қулға сижжин тайёр,

Донолардин эшитиб, бу сўз айдим мано».

(Ҳожа Аҳмад Яссавий)

 

1. «Кимки бир кўнгли бузуғнинг хотирин шод айлагай,

Онча борким, Каъба вайрон бўлса, обод айлагай».

•  

 

1. «Агар бўлсанг ипак каби мулойим,

Мулойим сен бўлсанг, қулинг бўлайин.

Қулоғимга берган пандинг олайин,

Кишига қаттиқ сўз айтувчи бўлма».

1.  

 

1. «Агар сен қиблага бурмасанг юзни,

Беш маҳал саждаю намозинг бекор.

Жаннатга ҳеч қачон тикмагил кўзни

Агар бир мўминга етказсанг озор».

(Абдулла Орипов)

 

1. «Маккага етти қат борганча бўлур,

Бошини силасанг ўксик инсонни».

(Абдулла Орипов).

 

БМТ  (Бирлашган Миллатлар Ташкилоти)  МАЪЛУМОТЛАРИ:

• Энг қадимий глобал ташкилот (1945 йилдан кейин ташкил этилган бошқа ташкилотлар билан солиштирганда ҳали ҳам фаолият юритади),

аъзо давлатлар сони бўйича энг йирик халқаро ташкилот,

дунёдаги барча давлатларни қамраб олган дунёнинг энг универсал ташкилоти,

глобал эътироф нуқтаи назаридан энг нуфузли халқаро ташкилот ҳисобланган

Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг расмий тиллари 6 та – инглиз, араб, испан, хитой, рус, француз.

 

• “Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон Декларацияси” – БМТ Бош Ассамблеясининг учинчи сессиясида 1948 йил 10 декабрда 217 А (III)-сонли Қарори билан қабул қилинган ("Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро Пакт") – БМТга аъзо барча давлатлар учун тавсия этилган ҳужжатдир.

Ушбу тарихий ҳужжат 500 дан ортиқ тил ва лаҳжаларга таржима қилинган ва Дунёдаги энг кўп таржима қилинган ҳужжат сифатида “Гиннеснинг рекордлар китоби”га киритилган.

 

• Кўп тиллиликни тарғиб қилиш бўйича саъй-ҳаракатлар доирасида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ташаббуси билан “Халқаро тиллар йили” (2008 й.) ва “Халқаро маҳаллий тиллар йили” (2019 й.) ўтказилди.

 

• 04 январь — Брайл ёзуви бўйича Бутунжаҳон куни (А/RES/73/161);

1. январь — Таълим бўйича Халқаро кун (А/RES/73/25);

1. февраль — Она тили бўйича Халқаро кун (А/RES/56/262);

1. март — БМТда француз тили куни;

1. апрель — БМТда хитой тили куни;

1. апрель — БМТда инглиз тили куни;

23 апрель — БМТда испан тили куни;

1. май — Бутунжаҳон португал тили куни (UNESCO);
2. июнь — БМТда рус тили куни;
3. июль — Суахили тили бўйича Бутунжаҳон куни (А/RES/78/312);
4. cентябр — Саводхонлик бўйича Халқаро кун (UNESCO 14 C/Resolution 1.441);

09 cентябр — Таълимни ҳужумлардан ҳимоя қилиш бўйича Халқаро кун (А/RES/74/275);

1. cентябр — Ишора тиллари бўйича Халқаро кун (А/RES/72/161);

1. сентябр — Таржима бўйича Халқаро кун (A/RES/71/288);

18 декабр — БМТда араб тили куни.

 

ЗАМОНАВИЙ  ФАН  ТАДҚИҚОТЛАРИ  ва  АЖОЙИБ  МАЪЛУМОТЛАР:

1. Дунё – маданиятлар ва тилларнинг ажойиб бирлашмасидир. Уларнинг ҳар бири ўзига хос хусусиятлари ва гўзаллигига эга.
2. Дунё халқлари хилма-хил тилларда гаплашишади. Бироқ фан аниқликни яхши кўради. Шу туфайли вақти-вақти билан тилшунослар тиллар сонини ҳисобга оладилар ва ўз маълумотларини эълон қилишади.
3. Рақамлар одатда бир бирига доимо мос тушавермайди. Чунки у ёки бу тилни ҳамма жойда ҳам бирдек тан олавермайдилар. Натижада ўша тилни рўйхатга киритмай қўйиш ҳоллари учраб туради.
4. 2024 йил маълумотлари бўйича, дунёда 7.668 миллиард одам 7.164 тилдан фойдаланади.
5. Ҳозиргача улардан 500 тасигина ўрганилган холос.
6. Дунё аҳолисининг ярми атиги 23 тилда гаплашади.
7. Ҳар уч тилдан биттасининг ёзуви бўлмай, фақат оғзаки нутқ шаклига эгадир.
8. Жаҳондаги 1400 та тилнинг йўқолиб кетиш хавфи бор.
9. Дунё тилларидан фақат 40 тасигина оғзаки ва ёзма жиҳатдан мукаммал шаклланиб бўлган деб ҳисобланади. Ўша 40 та тилнинг орасида ўзбек тили ҳам бор.
10. Ҳозирги вақтда «дунё» бўлган 8 та тил мавжуд – инглиз, хитой, испан, рус, араб, француз, португал ва немис тиллари.
11. Айнан улар энг кўп ташувчиларга эга бўлиб, уларнинг сони 4,3 миллиард кишига тенг. Бу Ернинг умумий аҳолисининг тахминан 60 % ни ташкил қилади.
12. Дунёдаги энг машҳур тиллар. 2024 йилда кўп сон (100 млн.дан зиёд) ли она тилида сўзлашадиган 40 га яқин тил мавжуд: инглиз, хитой, ҳинд, испан, араб, француз, бенгал, рус, португал, суахили, индонезия, урду, япон, немис, панжоб, форс.
13. Дунёда энг кўп гапириладиган тил инглиз тили – 1,4 миллиард она тилида сўзлашувчилар мавжуд.
14. Хитой тили дунёдаги энг мураккаб тил сифатида “Гиннес рекордлари” китобига киритилган.
15. Дунёдаги энг бой (катта луғат бойлиги, энг катта ифода имкониятлари, адабий мерос, маданий аҳамиятга эга ёки тарқалиши бўйича энг ривожланган) тиллар – инглиз, араб, хитой, рус, француз, испан, португал.

                               

(2 – қисм тугади. Давоми бор...).

Иброҳимжон домла Иномов