08 Май, 2025, 10 Зулқаъда, 1446
08 Май, 2025, 10 Зулқаъда, 1446
“Албатта, Парвардигордан қўрққанларидан хавфда бўлувчилар, Парвардигорнинг оятларига имон келтирадиганлар, Парвардигорга ширк келтирмайдиганлар, садақаларини (Қиёматда) Парвардигорга қайтувчи эканларидан диллари қўрқиб турган ҳолда берадиганлар, айнан ўшалар яхшиликларни қилишга шошурлар ва унда олдиндадирлар” (Мўминун, 57-61).
Бу ояти карималарда мўминларга хос тўртта сифат баён қилинган:
Биринчиси, улар “Парвардигордан қўрққанларидан, хавфда бўлувчилар” дир. Бу мазмунли оятни Муқотил ва Калбий “Парвардигорнинг азобидан қўрққанларидан хавфда турувчилар” деб, бошқа муфассирлар эса “Парвардигордан қўрққанларидан доимо Унинг тоатида бўладиган ва розилигини истовчилар” деб тафсир қилишган. Имом Фахриддин Розий “Ким қўрқишнинг (“хошят”) олий даражасига – хавфда бўлишга етса, дунёда Аллоҳнинг ғазабига, охиратда азобига учрашдан қўрқади ва барча гуноҳлардан сақланади”, деб тафсир қилган.
Иккинчиси, мўминлар “Парвардигорнинг оятларига имон келтирадиганлар”дир. Бу оят тафсирида Имом Фахриддин Розий айтади: “Билгин, Аллоҳ таолонинг оятлари (белги ва аломат) У зот яратган нарсалардир. У нарсалар Аллоҳ таолонинг борлигига далилдир”.
Бу ўринда шундоқ ҳам аён нарсалар эмас, балки фикр-мулоҳаза билан билинадиган нарсалар назарда тутилган. Фикр ва мулоҳаза қиладиган одам албатта Яратувчининг борлигини ва Унинг сифатларини билади. Бу билиш қалбда ҳосил бўлса, унинг тасдиғи тилга кўчади. Мана шу имондир”.
Учинчиси: Мўминлар “Парвардигорга ширк келтирмайдиганлар”дир. Имом Фахриддин Розий айтади: “Бу оятда яширин ширк, яъни, риё ва хўжакўрсиндан йироқ бўлиш, тоат-ибодатларини холис Аллоҳ таоло розилиги учун адо қилиш мўминларнинг сифати” экани баён этилган.
Абу Лайс Самарқандий бу оят тафсирида бундай деган: «оятдаги “ширк келтирмайдиганлар”дан мурод “фалончи бўлмаса, бу нарсага эришолмасдим”, демайдиганлардир».
Тўртинчиси, улар “садақаларини (Қиёматда) Парвардигорга қайтувчи эканларидан диллари қўрқиб турган ҳолда берадиганлар”дир. Бу оятда зикр қилинган садақаларга закот, каффорат, омонат, қарз каби адо этилиши лозим бўлган барча ҳақлар киради. Улар юракдан қўрқиб адо этилганидагина фойдали бўлади. Ким чин дилдан қўрқиб ибодатга киришса, уни бекаму кўст бажаришга астойдил тиришади.
Имом Қуртубий шу оят тафсирида бу ҳадисни келтиради: “Ойша онамиз розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ алайҳиссаломдан “У кимсалар ичкилик ичишгани ва ўғрилик қилишгани учун Аллоҳдан қўрқадими?” деб сўради. Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Йўқ, эй Сиддиқнинг қизи, улар рўза тутишса-да, намоз ўқишса-да, садақа беришса-да, Аллоҳ таолодан қўрқадиганлардир. Айнан ўшалар яхшиликларни қилишга шошиладилар, деб жавоб бердилар” (Имом Термизий).
Ҳасан Басрий айтади: “Биз шундай зотларни кўрдик, сиз гуноҳингиз сабабли азобланишдан қўрқишингиздан кўра улар яхши амалларининг қабул бўлмай, юзларига урилишидан кўпроқ қўрқардилар”.
Қалбда қўрқув ҳисси пайдо бўлишига сабаб амаллар ҳисоб-китоби учун Парвардигор ҳузурига қайтишни, охиратда пушаймонлик фойда бермаслигини билишдир. Ана шуни англаган қалб эгаси гуноҳлардан, риёдан йироқ бўлади, амалларини нуқсонсиз адо этишга тиришади.
“Айнан ўшалар яхшиликларга шошурлар ва унда олдиндадирлар”. Бу оят икки хил тафсир қилинган. Биринчиси, мўминлар ибодатларнинг вақти ўтиб кетмаслиги учун уларни вақтида адо этишга шошиладилар. Иккинчиси, мўминлар дунёда барча фойдали ишларга шошиладилар. Шунинг учун уларни адо этишда олдиндадирлар.
Имом Қуртубий, Абу Лайс Самарқандий
ва Фахриддин Розий тафсирлари асосида Нўъмон АБДУЛМАЖИД
тайёрлади.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Ҳамду сано оламлар Парвардигори, биз яшираётган ва ошкора қилган нарсаларимизни билувчи Аллоҳ таолога бўлсин. Ундан ҳеч нарса махфий эмас — ерда ҳам, осмонда ҳам. Уни шукр ва ҳамдлар билан ёд этамиз. Кимки ўз айблари билан машғул бўлса, бошқаларнинг айбларига қарамайди. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга, У зотнинг оила аъзолари ва саҳобаларига Аллоҳнинг салому дуолари бўлсин.
Эй мусулмонлар! Аллоҳдан қўрқинглар ва ўзингизни ғийбат ва чақимчилик ҳалокатига ташламанглар. Чунки бу икки иллат биродарлик алоқалари ва исломий бағрикенглик учун катта хавф солувчи, жирканч сифатлардандир. Улар қайси жамиятда кенг тарқалса, ўша жамиятнинг бирлиги парчаланади, диллар орасида муҳаббат ўрнига адоват пайдо бўлади, душманга қарши мададсиз қолинган бўлади.
Чақимчилик — бир одамнинг гапини бошқасига етказиб, улар ўртасини бузишга ҳаракат қилишдир. Бу иллат қанча фалокатлар келтириб чиқарган, қанча дўстликни парчалаган, муҳаббатни нафратга айлантирган! Шундан келиб чиқиб уламолар буни сеҳр деб атаганлар.
Чақимчиликдан сақланайлик! У пасткаш инсонларнинг одатидир. У ёмонликларни тарқатади, сирларни фош қилади, катта исёнларга сабаб бўлади. Кимки сизга чақимчилик қилса, билингки, у сиз ҳақингизда ҳам бошқаларга чақимчилик қилади.
Ғийбат — биродарингизни уни йўқлигида ўзининг ёқтирмайдиган нарсалари билан тилга олишдир — унинг хулқи ёки қиёфаси ҳақида бўлса ҳам. Ҳатто ўша нарса унда ҳақиқат бўлса ҳам, бу — ғийбат. Агар унда бўлмаса, бу туҳмат бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ғийбат ҳақида сўралганда: Ғийбат — биродарингизни у ёқтирмайдиган ҳолатда тилга олишингдир, дедилар. — Агар мен айтганим у кишида бўлса-чи? — деб сўралди. — Агар айтганинг унда бўлса, ғийбат қилгансан. Агар бўлмаса, унга туҳмат қилгансан, — дедилар.
Ғийбатдан сақланайлик! Бу гуноҳни кичик деб билмайлик. Оиша розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга Сафия онамиз ҳақида бир сўз айтганлар, яъни — “У пакана”, деганлар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сен ҳозир шундай сўз айтдингки, агар уни денгиз сувига аралаштирсанг, уни булғашга етар эди!”, деганлар.
Ғийбат ва чақимчилик — қабр азобининг сабабларидандир. Расулуллоҳ алайҳиссалом айтдилар: «Мени меърожга олиб чиқишганида, тирноқлари мисдан бўлган инсонларни кўрдим, ўз юзлари ва кўкракларини тирнар эдилар. Жаброилдан сўрадим: “Булар кимлар?” Жаброил: “Булар инсонларнинг гўштини еганлар ва уларнинг шарафларига тажовуз қилганлардир”, дедилар».
Бошқа мусулмонларнинг обрўларини ҳурмат қилайлик! Расулуллоҳ алайҳиссалом Хажжатул Вадоъда: “Албатта, сизларнинг қонларингиз, молларингиз ва обрўларингиз — бир-бирингизга ҳаром, бу кун, бу ой, ва бу шаҳарингизнинг ҳурмати каби” деб айтдилар.
Аллоҳ бундай дейди: “Албатта, мўминлар орасида фаҳш ишлар тарқалишини хоҳлайдиганларга дунё ва охиратда аламли азоб бўлади. Аллоҳ билади, сизлар билмайсизлар”.
Аллоҳ таоло бизларни Қуръони карим ва Расулининг суннатларига мувофиқ ҳаёт кечиришимизни насиб этсин.
Ҳомиджон домла ИШМАТБЕКОВ
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа