26 Декабр, 2024, 25 Жумадул сони, 1446
26 Декабр, 2024, 25 Жумадул сони, 1446
Ҳар доимгидек иштиёқ билан Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонасига отландим. Кўпчилик учун севимли бўлган бу жойда барча шароитлар етарли, ёруғ, истаган китобингизни топишингиз мумкин. Аммо...
Одатдагидек, кутубхона гардеробига яқинлашганда ҳамманинг юраги безиллайди. Ё навбат кутишдан чарчайсиз, ё гардероб ходимининг муомаласидан жаҳлингиз чиқади. Китоб мутолаасига бўлган иштиёқ кишини икки қадам олдинга етакласа, бу каби ҳолатлар бир қадам орқага тортади. Бу сафар ҳам вазият ўша-ўша. Охир-оқибат мен қатори навбатда турган ўрта ёшлардаги аёлнинг ҳам сабри тугади шекилли, "Синглим шеригингиз ҳам ёрдам берса, бўларкан", деганини билади, гардероб ходимидан “яхшигина” жавоб олди.
– Овқатланяпти! – деди зарда билан.
– Ҳа, майли-куя! Лекин бу ерда шунча одам кутиб турибди. Навбатчилик қилиб қўйсаларинг бўлар экан-да, унда.
– Келинг, ўзингиз кириб қўя қолинг, сиз билан “смена алмашамиз”, 370 минг ойликка ишла-а-аб юрасиз…
Гардероб ходими ва ҳалиги аёл ўртасидаги сўз “жанги” анча давом этиши билан бирга жуда “бежирим” сўзларга ҳам “бой бўлди”. Қолган навбатда турганлар ҳам баттар бўлмасин, деб ортиқча аралашишмади. Роса қирқ дақиқа деганда, аранг кийимларимни топширдим. Бир томондан китобхонларнинг кўплигидан қувонсанг, бир томондан гардероб ходимларининг ҳар галги “муомала”сидан таъбинг тирриқ бўлади.
Вазиятни кузатар эканман, Ўзбекистон халқ артисти Эркин Комиловнинг “Тафаккур” журналида эълон қилинган “Тўғри силжитмоқ азми” номли суҳбатидаги қуйидаги фикрлари ёдимга тушди: "Театр гардеробдан бошланади" деган нақлни биласизми? Аслида театр ундан ҳам олдин чиптахонадан бошланади. Чипта сотувчининг муомаласиданоқ спектаклга “ташхис” қўйса бўлади. Эътибор берганмисиз, театр фаррошларининг челагига кигиз ўралган бўлади. Расми шундай: тиқ этган товуш чиқмаслиги керак. Қай бирини айтай, театрнинг ўз арконлари, тартиб-қоидалари бор. Шулардан бирортасини буздингизми, тамом, кейин “Нега спектаклларга одам келмаяпти?”, деб калаванинг учини тополмай юраверасиз".
Кутубхона-чи? Бу жой ундан ҳам муқаддас даргоҳ-ку. У ердаги бу каби муомала маданияти, бундан келиб чиқадиган ноқулайликлар, албатта, китобхонларга таъсир қилмай қолмайди. Шу каби қаттиқ назоратни ўрнатиб қўйиб, кутубхонага киришдаги бу каби муомалани “яратиб” қўямиз-да, “калаванинг учини тополмай юраверамиз”.
Ёшлар китоб ўқимаяпти, деб танқид қиладиганларга эса кутубхонага бориб, вазиятга ўзлари баҳо беришларини тавсия қилган бўлардим. Кутубхонага келувчилар чунонан кўпки, ҳар гал базўр бўш жой топиб ўтираман.
Тўғри хавфсизлик яхши, лекин эшикнинг олдидаёқ жуда кўп ушланиб қолиш ҳам фойдаланувчилар дилини сиёҳ қилади. Доимий тиқилинч вазиятнинг олдини олиш учун гардеробни кенгайтириб, ишчи ходимлар сони оширилса, киришда қандайдир осонроқ режим ўрнатилса, фойдаланувчилар учун янада қулайликлар яратилармиди? Кутубхонага келган фойдаланувчи илм олишдан бошқа нарсалар учун ортиқча вақт ажратишга мажбур қилинмасмиди шунда.
“ЎзА” дан олинди
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Имом Байҳақий, Абу Убайд ва Ибн Асокирлар Сувайд ибн Ғафла розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар:
«Умар розияллоҳу анҳу Шомга келганида аҳли китоблардан бири: «Эй мўминларнинг амири! Мўминлардан бири мени ўзинг кўриб турган ҳолга солди», деди. У калтакланган, боши ёрилган ҳолда эди. Умар розияллоҳу анҳу қаттиқ ғазабланди ва Суҳайб розияллоҳу анҳуга:
«Бор, қара-чи, бунинг соҳиби ким экан?» деди.
Суҳайб розияллоҳу анҳу бориб қараса, у Авф ибн Молик розияллоҳу анҳу экан.
Суҳайб унга: «Мўминларнинг амири сендан қаттиқ ғазабланди. Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳунинг олдига бор, у зот билан гаплашсин. Умар шошилиб, сени бир нарса қилиб қўядими, деган хавфдаман», деди.
Умар розияллоҳу анҳу намозни ўқиб бўлиб:
«Суҳайб қани?! У одамни келтирдингми?!» деди.
«Ҳа», деди Суҳайб.
Авф Муознинг олдига бориб, бўлган воқеани айтиб берган эди, бас, Муоз ўрнидан туриб:
«Эй мўминларнинг амири! У Авф ибн Молик экан. Унинг гапини эшитиб кўринг. Шошилиб, уни бир нарса қилиб қўйманг», деди. Умар унга:
«Сенинг бу билан нима ишинг бор?!» деди.
«Эй мўминларнинг амири, қарасам, бу бир муслима аёлнинг эшагини етаклаб кетаётган экан. Эшак сакраб, аёлни йиқитиб юборай дебди. Лекин аёл йиқилмабди. Манави бўлса, уни туртиб йиқитиб, ўзини аёлнинг устига отди», деди Авф.
Умар унга: «Менга аёлни олиб кел, айтганингни тасдиқласин», деди.
Авф аёлнинг олдига борди. Аёлнинг отаси билан эри: «Нима қилиб қўйдинг?! Бизнинг соҳибамизни шарманда қилдинг-ку!» дедилар.
Бироқ аёл: «Аллоҳга қасамки, у билан бораман!» деди.
Отаси билан эри: «Биз бориб, сенинг номингдан гапирамиз», дедилар ва Умар розияллоҳу анҳунинг ҳузурига келиб, Авф айтган гапларга ўхшаш гап айтдилар.
Бас, Умар амр қилди. Яҳудий осилди.
Сўнгра Умар: «Биз сизлар билан бунга сулҳ қилганимиз йўқ. Эй одамлар! Муҳаммаднинг зиммаси ҳақида Аллоҳдан қўрқинглар! Улардан ким бу ишни қилса, унга зимма йўқ!» деди.
Сувайд: «Ўша мен кўрган яҳудий Исломда биринчи осилган одам эди», деди».
Бу ҳодисада Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг сиёсат ёки ташвиқот учун эмас, балки адолат учун иш олиб боришлари яққол намоён бўлмоқда. Мазкур яҳудий қилар ишни қилиб қўйиб, маккорлигини ишга солган эди. У: «Мусулмонларнинг халифаси келиб турибди, ҳозир сиёсат нозик пайтда унга арз қилсам, сиёсат учун менинг тарафимни олади», деб ўйлаган эди.
Дарҳақиқат, иш аввалига, сиртдан қараганда яҳудий ўйлаганича бошланди. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу катта саҳобий Авф ибн Молик розияллоҳу анҳунинг обрўсига эътибор қилмай, ишнинг ҳақиқатини суриштира бошладилар. У кишидан бошқа одам бўлганида бир яҳудийни деб, ўзимизнинг обрўли одамни хижолат қилмайлик, деган мулоҳазага бориши мумкин эди. Аммо ҳазрати Умар розияллоҳу анҳунинг табиатларида ва у киши кўрган тарбияда бундай мулоҳаза бўлиши мумкин эмас эди.
У кишидан бошқа одам бўлганида сиёсат учун, ноҳақдан бўлса ҳам уларнинг ёнини олиши мумкин эди. Аммо ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу бундай қилишлари мумкин эмас эди. У киши айбдор ким бўлишидан қатъи назар, унинг айбига яраша жазосини бериш тарбиясини олганлар. Ва шундай қилдилар ҳам.
«Ҳадис ва ҳаёт» китобининг 23-жузидан олинди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 