15 Январ, 2025, 15 Ражаб, 1446
15 Январ, 2025, 15 Ражаб, 1446
Мусо алайҳиссаломга Аллоҳнинг ҳузурига боришдан олдин ўттиз кеча ибодат қилиш амр қилинди, сўнгра бу қирқ кечага чиқарилди. “Ва Биз Мусо билан ўттиз кечага ваъдалашдик. Кейин эса буни ўни билан тўлдирдик. Шунда Парвардигорингиз белгилаган вақт тўла қирқ кеча бўлди” (Аъроф, 142)
Шу йўл билан унинг қалби буюк учрашувга тайёрланди. Айни шаклда Пайғамбаримиз алайҳиссаломга ҳам нубувватнинг илк йилларида нозил бўлган Муззаммил сурасида тунларни ибодат билан ўтказиш ҳақида сўз юритилган. Пайғамбар алайҳиссалом ва илк мусулмонлар бунга жуда нозиклик ила риоя этганлар. Уламонинг таъкидлашича, Ислом келган кезларда тунги ибодат мусулмонларга фарз бўлган – дастлабки йилларда нозил бўлган – айни суранинг охирги оятида эса мусулмонларга бу борада бир оз енгиллик берилган.
Мана бу бу оятда Пайғамбар алайҳиссалом ва умматларининг бу ҳаракатлари мақталган:
“(Эй Муҳаммад!) Албатта, Раббингиз Сиз ва Сиз билан бирга бир тоифа (саҳобаларингиз) кечанинг иккисидан озроғида, баъзида унинг ярмида ва (гоҳо) учдан бирида (бедор бўлиб, намозда) туришларингизни билур…” (Муззаммал, 20)
Бошқа ояти каримада эса куфрга ботган нопок кимса билан тунларни ибодатда ўтказган мўмин қиёсланади:
“Ёки кечалари сажда қилган ва тик турган ҳолда ибодат қилувчи, охиротдан қўрқадиган ва Парвардигорининг раҳматидан умид қиладиган киши (билан бошқалар баробарми?!) (Зумар, 9).
Тунги ибодатнинг мўминнинг маънавий юксалишида ўзига хос ўрни бор. Унинг кўнгил иқлими бу соатда Раббига қуллуқ этиш ила теран бир хушу ва хузуга ғарқ бўлади. Чунки у шу соатда Рабби билан ёлғиз қолади. “Дунёда бир ғариб, бир йўлчи, қабр аҳлидан бири каби бўл” (Бухорий, Термизий ривояти) ади, ҳушунинг сирига етади. Йўл қўйган хатоларини афу этишини тилайди ва янги кунга янада бир бандалик шуури ила киради.
Тунги ибодат ичида зикр этилган бир масала – намознинг ортидан бўлсин, мустақил бўлсин – Қуръони карим тиловат қилмоқдир. Яна тунги ибодатга амр келган илк оятларда, ҳазрати Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга Қуръони каримни тартила ила ўқиш амр этилганидир (Муззаммил, 4)
Тартила ўқиш – Қуръони карим оятларининг лафзларига секин-аста урғу бериб бориб, ҳарфларнинг махражларини жойидан чиқариб, оятларнинг маъноларини таафккур қилиб, руҳига жойлаб ўқимоқдир. Шундай ўқиса, мўмин Қуръони каримнинг баракотидан янада кўп файз олади. Парвардигоримизнинг амрларини янада теранроқ тушунади. Зеро, давомида:
“Албатта, Сиз кечаси (ибодат учун бедор бўлиб) туриш фаолият жиҳатидан оғирроқдир, (лекин) сўз (сўзлаш, қироат қилиш) жиҳатидан қулайроқдир”, деб амр этмоқилмоқда (Муззаммил, 6)
Шундай қилиб, Пайғамбаримиз алайҳиссалом Аллоҳ таолонинг бу амрига риоя этиб ўқигани жуда кўп хабарларда келтирилган. Хусусан,
“Шунингдек, Қуръонни тиловат қилишга ҳам (буюурилгандирман)...” (Намл, 92)
Оятининг тафсирида бундай дейилади:
“Қуръони каримнинг тиловати ёки уни англаш асносида ҳақиқатларнинг менга пешма-пеш очилиши учун тиловатда давом этишим амр этилди. Чунки худди шундай тиловатда давом этишим, илоҳий файз ва муқаддас сирлар эшиклари очилишига сабаб бўлади”.
Хабарларга кўра, Пайғамбар алайҳиссалом тун ярмида намоз ортидан қироат қилаётиб,
"Агар уларни азобласанг, албатта, улар (Ўз) бандаларингдир…" (Моида, 118)
Оятини тонгга қадар қайта-қайта ўқиган эканлар.
Бу – Набий алайҳиссаломнинг биз умматларига беҳад миннатдорчилигининг биргина ифодасидир.
Аҳли китоблардан мусулмон бўлиб, тунги ибодатга эътиборли бўлганларнинг ҳоллари қуйидагича маълум қилингандир:
“Уларнинг ҳаммаси баробар эмас. Аҳли китоблар орасида туни билан сажда (ибодат) қиладиган, Аллоҳнинг оятларини тиловат қилиб чиқадиган тўғри жамоа ҳам бор” (Оли Имрон, 113).
Аллоҳ таоло имон келтирган бу кишиларни мақтар экан, уларнинг ҳам Аллоҳнинг оятларини тиловат қилишлари ҳамда сажда этишларини айтмоқда. Яъни уларнинг таҳажжуд вақтидаги Қуръон ўқишлари мақтовга лойиқ топилган.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга ўргатган жамики амаллар ва ибодатлар бизнинг янада онгли ҳаёт кечирмоғимиз, Рабббимизни танимоғимиз учундир. Аллоҳни ва Расулини янада яхшироқ танимоғимиз, қалбимизда ниш отаётган муҳаббатимиз барқ уриб ривожланиши учундир. Жумалар, рамазонлар, муборак кечалар… буларнинг ҳаммаси савоб ишлаб олмоғимиз учун бизга бир марҳаматдир. Мўминнинг ҳаётида беғамлик бўлмайди. Мўмин коинот мунтазам ҳаракатланиб, янгиланиб тургани каби ҳаракатда бўлади. Кунимиздаги қиш фасли ҳам унинг ҳаётида шундай ғояга хизмат қилади.
ЎМИ матбуот хизмати
Ватан – бу инсоннинг туғилиб ўсган ери, унинг гўдаклик чоғиданоқ меҳр қўйган ўчоғи, маҳалласи ва қишлоғи билан таърифланади. “Ватан” сўзи араб тилида туғилиб ўсган жой, она юрт маъносини англатади. Ватанга муҳаббат юксак инсоний фазилат. Бу борада: “Ватанни севмоқ иймондандир” ҳикматини эсга олишнинг ўзи кифоядир. Бизга маълумки, Ватанга бўлган муҳаббат жой, макон ва вақт танламайди. Бу туйғу инсон туғилиши билан вужудга келиб, вафот этиши билан ўз поёнига етади.
Ватанга меҳр эса она сути билан қалбга сингади. Шу ўринда Имом Бухорий, Имом Термизий, Бурҳониддин Марғилоний, Қаффол Шоший, Фаробий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Ал-Хоразмий, Мирзо Улуғбек, Аҳмад Фарғоний каби буюк алломаларимиз Ватанга бўлган кучли муҳаббатлари туфайли кўплаб асарларини юрт номи билан боғлаганлари тарихдан маълум.
Буюк аждодларимиз Нажмиддин Кубро Ватан ҳимоячиси қандай бўлишига ёрқин мисол бўла олади. Минглаб муридларга эга бўлган бу тариқат пешвоси мўғуллар бостириб келганлигидан хабар топгач, биринчилардан бўлиб Ватан ҳимоясига отланади. Мўғул ҳукумдорлари Нажмиддин Кубронинг халқ орасидаги обрў-эътиборини кўриб, унга шаҳарни ташлаб, ўзи ихтиёр қилган тарафга кетишини таклиф қилади. Бироқ, ватанини ўз жонидан устун билган Нажмиддин Кубро босқинчиларга қарши жангга киришади, лашкарларни олға чорлаб бораётганида шаҳид бўлади. Жалолиддин Мангубердининг эса моҳир лашкарбошилиги, жасорати ва мардлиги мўғул империяси ҳукмдори Чингизхонни лол қолдиргани тарих саҳифаларидан маълум. У Жалолиддиннинг шаънига мақтов сўзларини изҳор этиб: “Отадан дунёда ҳали бундай ўғил туғилмаган. У саҳрода шер каби ғолиб жангчи, дарёда эса наҳанг (акула) каби ботирдир”, дейди ва ўғилларига юзланиб: “Отага шундай ўғил зарурки, у икки гирдоб – олов ва сув гирдобидан озодлик майдонига чиқа олади”, деб таърифлаши унинг мардлигини тан олганини англатади.
Бир сўз билан айтганда, минг йиллар давомида юртимизга кўплаб босқинчилик ҳужумлари бўлган. Барча замонларда ўз юрти ҳимояси учун босқинчиларга қарши озодлик байроғини баланд кўтарган ватанпарвар йўлбошчилар, миллат қаҳрамонлари душманлар билан тинимсиз кураш олиб борган.
Ватанни севиш уни ҳимоя қилиш савобли иш. Унга хиёнат қилиш эса кечирилмайдиган катта гуноҳ бўлса-да, айрим кишилар ўз ватанини ташлаб ўзга юртларда ватангадолик қилиб юрганликларига нима дейиш мумкин.
Боболаримиздан мерос бўлиб келаётган “Ўзга юртда шоҳ бўлгунча ўз юртингнинг гадоси бўл” деган ҳикматли сўзга кўра, бу инсонларда на ватан, на инсонийлик, на ота-онага бўлган ҳурмат, ака-ука, опа-сингилга бўлган меҳр, қавму қариндош ва қўни қўшничиликка нисбатан оқибатни акс этмаганини кўришимиз мумкин. Уларнинг айримлари эса турли радикал диний-экстремистик ташкилот ва оқимларга қўшилиб кетаётгани кишини ажаблантиради. Улар ўзга айрим манфаатдор ёвуз кишиларнинг найрангига учиб ўз ватанидан, оиласидан ҳатто ота-онасидан ҳам воз кечиб кетмоқда… Бундай хислат инсонийлик меъзонига хам тўғри келмайди. Зеро, инсон ўз ватани равнақи учун фидоийлик кўрсатиши, бу йўлда керак бўлса, жонини ҳам беришга тайёр бўлиши лозимдир.
Донишмандлардан бирининг айтишича: “Ватан бир боғдир, Ватаннинг содиқ фарзандлари бу боғни ўз юрак қонлари ила суғармаклари даркордир”. Ўзини ватан фарзанди деб ҳисобловчи инсон бутун тану-жони билан юрак қони ила ватан боғини яшнатиш учун хизмат қилиши керак. “Ватан остонадан бошланади”, деганидек ватан ҳар бир кишининг қалбидан, виждонидан бошланади.
Маъруфхон Алоходжаев,
Наманган шаҳар “Абдулқодир қори” жоме
масжиди имом-хатиби
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 