Бир куни хизмат тақозоси билан Навоий шахрига борадиган бўлдик. Мени хизматга олиб кетаётган йигит:
– Домла, ота-онамиз шаҳарда яшаяпти. Онамиз бетоблар. Ўқиб дам солиб қўйсангиз, зора, шифо етиб, яхши бўлиб, соғайиб кетсалар! – деди.
Эрталаб жума тонги уларнинг хонадонига кириб бордик, ҳол-аҳвол сўрашиб, бомдод намозини адо қилиб дастурхон атрофида ўтирдик. Шу вақт кекса отахон гап бошлади:
– Домла, сизнинг шарофатингиз билан ўғлим, мана 4 йил бўлди, энди келиб турибди. Шу вақтгача ҳеч ҳолимизни сўрамаганди. Бундан 4 йил олдин бир кун ичиб келиб, мени отасини ҳақоратлаб сўкканида ўзимни зўрға босдим, қарғамадим, дуоибад қилмадим, бунинг укаси ҳам вақтида жонимдан ўтказиб юборганди, қарғагандим, оқ қилиб, дуоибад қилгандим, лекин буни қарғамадим”, деб турса ўғли зарда билан: “Эй ота! Шу гап ҳозир керакмиди, нима қиласиз ўтган гапларни қўзғаб”, дея столни муштлаб чиқиб кетиб қолди. Ота эса: “Домла, кўрдингизми, ўғлимиз гап кўтара олмайдиган бўлиб қолган, ўзи катта бўлиб қолган-да бу ноқобил бола-я” деди.
“Фарзандингиздан хафа бўлманг. Фарзандларингиз ҳақига дуо қилинг, Аллоҳдан инсоф-тавфиқ сўранг. Ота-она дуоси ижобат дуолардан. Аллоҳ инсоф берса, кўнглига солса, ҳеч гапмас, сизни, ота-онасини ҳурмат қиладиган бўлади”, деб юпатган бўлдиг-у, сўнгра онахонни ҳолларини сўраб, Аллоҳдан шифо тилаб, ўқиб қўйдик, бу хонадон кексаларига ота-оналарига, фарзандларига яхшилик, мехру оқибат, аҳиллик сўраб дуо қилиб, кўнгилларини хушнуд қилиб, ортимизга қайтдик.
Йўлда келар эканмиз, ҳалиги ўғлига: “Яхши қилмадингиз, фарзанд ота-онага итоатли бўлиши, хизматларида холис бўлиши лозим, ҳузурида бош эгиб туриши, дуоларини олиш учун ҳаракат қилиши керак. Сизни ҳам фарзандларингиз бор, бир кун сиз ҳам отангиздек кексайганингизда фарзандларингиз ҳам шундай ноқобиллик қилса, қандай аҳволга тушасиз, ахир бу дунёни қайтар дунё дейдилар. Ҳеч бир иш жавобсиз қолмайди”, деб насиҳат этган бўлдик.
Шунда ҳалиги киши шундай деди: “Ўшанда ёш бола эдим. Бобом ва бувимни тарбиясини олдим. Отам фарзандларига кўп зулм қиларди. Ҳатто кекса бобомга ичиб келган чоғларида: “Сан ўлмадинг, мен қутулмадим”, дея дағдаға қиларди. Ўсмирлик ёшимда онам бетоб бўлганида буйрагини Тошкентга олиб бориб операция қилиш учун отам бир куни кечқурун поездга чиқишга тайёрланиб турганда, бобом ҳожатхонага борар йўлда тўсатдан йиқилиб оғзи-бурнидан қон кетиб қолди. Шу ҳолатда олиб келиб, қонни тўхтатиб, ўринларига ётқиздик, бир оз ўзига келганида, отам:
“Болам, бобонгни ўзинг шифохонага оборақол”, деб онамни олиб Тошкентга кетиб қолди, бобом аранг бошини кўтариб: “Хотинчасини мендан афзал кўрди-я”, деди-да оғир хўрсиниб қўйди.
Бобом шу ҳолатда дунёдан ўтиб кетди, лекин бу воқеа ҳеч ёдимдан чиқмайди.
Ота-онанг жаннатинг ё дўзахингдир. Кимки ота-она розилигини топса, унга жаннат вожиб, ким ота-она кўнглини ранжитган бўлса унга дўзахдан бошқа насиба йўқ. Ҳадисда келади: “Аллоҳнинг розилиги ота-она розилигида, Аллоҳнинг ғазаби ота-она ғазабидадир”.
Бу қайтар дунёда биз учун ота-она хизматида бўлиш ғанимат. Уларнинг розилиги, дуолари йўлида холис бўлмоқлигимизни Аллоҳ барчамизга насиб айласин!
Ҳ.ЖАҲОНОВ,
“Қизибиби” жоме масжиди имом-хатиби
http://hazratnavoi.uz
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
АҚШнинг Стенфорд замонавий тадқиқотлар университети олимлари олиб борган илмий изланиш натижаларига кўра, қашшоқлик инсон миясига салбий таъсир кўрсатиши аниқланган.
Шунингдек, нейроэндокринолог, профессор Роберт Сопалский томонидан ўтказилган тадқиқотларда ҳам қашшоқлик айниқса ёш болаларнинг мияси ривожланишига салбий таъсир қилиши исботланган.
Психолог Марк Кишияма томонидан олиб борган изланишларда 9-10 ёшли камбағал боланинг мияси ўрта даромадли оилада вояга етаётган тенгдошларининг миясига қараганда шикастлангани, миянинг саволларга ва қийин вазиятларга жавоб берувчи қисми заиф экани аниқланган.
Япония психиатрлари XXI асрда руҳий касалликларнинг кенг тарқалиш сабаби бу – қашшоқлик эканини таъкидлайдилар.
Қашшоқлик ўсгани қўрқув, қайғу, депрессия каби руҳий касалликларнинг энг хатарли турлари ортиб боради.
Илмий далилларга кўра, камбағаллик болаларнинг руҳий тушкунллик тушишига, организмнинг стрессга нисбатан жавобини тартибга солувчи кортизол гормонининг бузилишига, жамиятдан ўзини узилгандек ҳис қилишига ҳам сабаб бўлади.
Боланинг ота-онасини оғир аҳволда ва оиласини танглик, сиқилган ҳолда кўравериши унинг одамовилигини, кўпчиликдан бегоналашувини кучайтиради. У яқинлари ёки қўшни болалар, мактабдаги дўстлари олдида ўзининг етишмовчилигидан, доимий ғамгин ҳолатидан ич-ичдан эзилади. Ўзини яширгани жой тополмай юради ёки аксинча, “омади” чопганларга нисбатан ғаразини очиқ намойиш қилиш пайида бўлади. Жамиятга нафрат ва ғазаб кўзи билан қарайди.
Дарҳақиқат, ҳар бир жамият учун энг қадрли ва қиммат неъмат бу – ёшлардир. Ёшларнинг маънавий-ахлоқ жиҳатдан бузилиши бошқа ҳар қандай молиявий, иқтисодий муаммолардан устун туради. Зеро, ёшларнинг ахлоқсизлиги сабабли жамиятда жиноятчи, гиёҳвандларнинг кўпайишига олиб келади.
Ислом дини камбағаллик муаммоларини ечишда ожизларга, ночорларга, оғир машаққат етганларга ёрдам қўлини чўзиш, бирдамлик қоидаларини тузди. Қашшоқликни даф этишнинг турли йўлларини кўрсатди. Масалан, закот беришни фарз қилди, хайр-эҳсон ва садақа қилишга буюрди. Шу билан бирга ўзгаларнинг мол-мулкига зарар етказиш, ўғрилик ва ҳиёнат қилиш каби амаллардан қаттиқ қайтарди. Ҳатто айрим ўринларда энг оғир жазо – ўлим жазоси белгиланган. Нима учун? Чунки ўғирланган мол-мулк ўзи билан бирга бутун авлодларнинг тарбиясини ҳам ўғирлайди яъни барбод қилади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам доимо Аллоҳ таолодан фақирликдан паноҳ сўраб бундай дуо қилардилар: “Аллоҳумма инний аъуузу бика минал куфри вал фақри”.
Маъноси: Аллоҳим Сендан куфр ва камбағалликдан паноҳ тилайман.
Ўтган солиҳлар: “Агар қашшоқлик одам кўринишида бўлганида албатта уни қатл этган бўлардим”, деб айтишарди. Чунки улар қашшоқликнинг келажак авлод ва жамиятга зарари нақадар юқори эканини яхши билишган....
Даврон НУРМУҲАММАД