Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
23 Декабр, 2024   |   22 Жумадул сони, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:21
Қуёш
07:46
Пешин
12:27
Аср
15:17
Шом
17:01
Хуфтон
18:21
Bismillah
23 Декабр, 2024, 22 Жумадул сони, 1446

Ҳадис шарҳи: Расулуллоҳ с.а.в. буюрган 7 нарса

19.12.2017   6902   5 min.
Ҳадис шарҳи:  Расулуллоҳ с.а.в. буюрган 7 нарса

 

Баро розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга етти нарсани буюрдилар ва етти нарсадан қайтардилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга жанозага эргашишни, касални бориб кўришни, чақирилган жойга боришни, мазлумга ёрдам беришни, қасамни оқлашни, саломга алик олишни, акса урган кишини дуо қилишни буюрдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизни кумуш идишни ишлатишдан, тилла узук тақишдан, ипак матодан кийим кийишдан,  жуда юпқа (нафис) либос кийишдан, тилла ипдан тўқилган матодан кийим кийишдан қайтардилар(Имом Бухорий ривояти).

Шарҳ: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга нимани буюрган бўлсалар, унга амал қилишимиз, нимадан қайтарган бўлсалар, ундан тийилишимиз дунё ва охиратимиз саодати гаровидир.

Жаноза – фарзи кифоя. Жаноза дейилганда, жаноза намози ва маййитни дафн этиш тушунилади. Жаноза намози каби маййитни дафн этиши ҳам фарзи кифоядир. Жаноза намозида қатнашган киши бир қийрот ажр олади, маййитни дафн этишда ҳам иштирок этса, икки қийрот савобга эга бўлади.

Тобутни тўрт киши кўтариши суннатдир. Тобутдан олдин юрилмайди, шовқин қилмасдан, тобутни силкитмай тез юрилади. Маййит қабрга қўйилмасдан олдин ўтирилмайди.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): Бир мусулмоннинг жанозасида имон ва сабр-тоқат билан қатнашган киши икки қийрот ажр билан қайтади”, дедилар (Имом Бухорий ва Имом Абу Довуд ривояти).

Хаста кишини бориб кўриш суннатдир. Баъзилар касал кишини бориб кўриш вожиб ҳам дейишган. Ҳадиси шарифда бундай дейилган: Касалларни бориб кўринглар, очларга таом беринглар, қийналган кишиларни қутқаринглар (Имом Бухорий ривояти). Имом Муслим ривоятидаги ҳадисда: Ким бир мусулмон биродарини бориб кўрса, то қайтиб келгунича жаннат мевалари ичра бўлади, дейилган. Касал кўргани борган киши беморнинг бош тарафида ўтириб, унинг кўнглини кўтарадиган илиқ сўзлар айтиши, пешонасига қўлини қўйиб меҳрибонлик қилиши ва уни толиқтириб қўядиган даражада кўп ўтирмай, тезда чиқиши одобдандир. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): «Касал кўргани борган киши “Аллоҳумма ишфи абдака” (“Эй Аллоҳ, бандангга шифо бер”), деб айтсин», деганлар (Имом Муслим ривояти).

Ҳар бир дард сабабли банда чеккан азиятлари эвазига гуноҳлари каффорат қилинади. Шунинг учун хаста кишини бориб кўриб, ундан дуо олинади. Умму Сулайм розияллоҳу анҳо айтади: «Мен касал бўлдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мени кўргани келдилар ва: Эй Умму Сулайм, ...агар сен бу хасталикдан соғайсанг, худди темир занги оловда тозаланганидек гуноҳлардан покланасан, дедилар» (Имом Абу Довуд ривояти).

Чақирилган жойга бориш мўминларнинг бир-бирларидаги ҳақларидандир. Уламолар никоҳ эълони учун чақирилган жойга бориш лозим, дейишган.

Қўлидан келса, мазлум кишига ёрдамлашиш вожиб бўлади. Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай дедилар: Биродаринг золим бўлса ҳам, мазлум бўлса ҳам ёрдам бер”. Шунда бир киши: “Эй Расулуллоҳ, мазлумга-ку ёрдам берамиз, аммо золимга қандай қилиб ёрдам бериш мумкин”, деди. Шунда Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): Золимни зулм қилишдан қайтаришинг, унга қилган ёрдаминг бўлади, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

Бир бандаи мўминни мунофиқнинг зулмидан ҳимоя қилган  кишини қиёматда фаришталар дўзах оловидан ҳимоя этади. Қудсий ҳадисда бундай дейилади: Иззат ва Жалолимга қасамки, албатта, золимдан тезда ва кейин ҳам интиқом оламан. Албатта, мазлумни кўриб ёрдам беришга куч-қуввати етиб унга кўмаклашмаган кишидан интиқом оламан” (“Китобут тавбеҳ”, Имом ибн Ҳиббон ривояти).

Пайғамбаримиз алайҳиссалом бўлар-бўлмас нарсаларга қасам ичишдан қайтарганлар. Аммо киши қасам ичса, уни оқлаши, агар қасамини бузса, каффорат тўлаши лозим бўлади.

Салом бериш суннат, унга алик олиш фарздир. Бир жамоадан бир киши саломга алик олса, бошқаларидан соқит бўлади. Агар ҳеч ким жавоб бермаса, барча бирдек гуноҳкор бўлади.

Саломни эшитган ёки лабларидан салом бериш ифодасини англаган кишининг алик олиши вожибдир.

Акса урган киши “алҳамдулиллаҳ”, деса, уни эшитганлар “ярҳамукаллоҳ”, дейиши лозим. 

Эркак кишига ҳам, аёлга ҳам кумуш ёки олтин идишларни ишлатиш, яъни унда таом истеъмол қилиш, сув ичиш мумкин эмас.  Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: Олтин ва кумуш идишларда сув ичманглар ва уларда овқатланманглар.

Эркаклар  олтин узук тақишдан қайтарилган. Подшоҳ ёки қозилар зарурий ҳолларда кумуш узук тақиши мумкин, холос.

Ипак матодан бўлган кийимларни кийиш эркак кишиларга ҳаромдир. Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ипак ҳарирни олиб ўнг ёнларига, бир олтинни олиб чап ёнларига қўйдилар. Сўнгра мана шу иккаласи умматимнинг эркакларига ҳаромдир”, дедилар (Имом Абу Довуд ривояти).

 

Абдувоҳид ЎРОЗОВ,

Тошкент шаҳридаги “Пул емас ота” жоме масжиди имом ноиби

Сийрат ва ислом тарихи
Бошқа мақолалар

Жаннатга кириш Аллоҳнинг раҳмати билан бўлиши баёни

20.12.2024   8488   5 min.
Жаннатга кириш Аллоҳнинг раҳмати билан бўлиши баёни

 

 - 54دُخُولُ النَّاسِ فِي الْجَنَّاتِ فَضْلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ يَا أَهْلَ الأَمَالِ
 

Маънолар таржимаси: Эй умидвор бандалар, инсонларнинг жаннатларга киришлари Ар-Роҳманнинг фазлидир.


Назмий баёни:

Жаннатга эришмоқ Ар-Роҳман фазли,
Бу муҳим эътиқод, эй умид аҳли.


Луғатлар изоҳи:

دُخُولُ – мубтадо.

النَّاسِ – музофун илайҳ.

فِي – жор ҳарфи اِلَى маъносида келган.

الْجَنَّاتِ – луғатда “дархтзор боғ” маъносини англатади. Жор мажрур دُخُولُ га мутааллиқ.

فَضْلٌ – хабар. Луғатда “марҳамат” ва “мурувват” каби маъноларни англатади.

مِنَ – “табйиния” (уқтириш) маъносида келган жор ҳарфи.

الرَّحْمَنِ – жор мажрур فَضْلٌ га мутааллиқ.

يَا – яқинга ҳам, узоққа ҳам ишлатиладиган нидо ҳарфи.

أَهْلَ الأَمَالِ – музоф мунодо. Луғатда “умидворлар” маъносига тўғри келади.

 

Матн шарҳи:

Қайси бир инсон жаннатга кирадиган бўлса, албатта, Аллоҳ таолонинг лутфу марҳамати билан кирган бўлади. Шунинг учун У меҳрибон зотнинг фазлу марҳаматидан умидвор бўлиб ҳаракат қилиш лозим.

Жаннатдаги даражалар қилинган амаллар эътиборига кўра эгалланса-да, унга кириш фақат ва фақат Аллоҳ таолонинг фазлу марҳаматига боғлиқ бўлади. Бу ҳақиқатни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари алоҳида таъкидлаганлар:

عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ سَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَاعْلَمُوا أَنْ لَنْ يُدْخِلَ أَحَدَكُمْ عَمَلُهُ الْجَنَّةَ وَأَنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Тўғри бўлинглар, ғулуга кетманглар, билингларки сизлардан бирортангизни амали жаннатга киритмайди, албатта амалларнинг Аллоҳга севимлироғи оз бўлса-да, давомлироғидир”, – дедилар”. Бухорий ривоят қилган.

Яъни бирор инсон ҳам яхши амаллари кўплиги сабабли ўзининг жаннатга киришини нақд қилиб қўя олмайди, балки жаннат фақатгина Аллоҳ таолонинг раҳматига сазовор бўлган бахтли инсонларгагина насиб этади.

Шунинг учун ҳар бир банда Аллоҳ таолонинг раҳматидан умидвор бўлиб яшаши лозим. Қуръони каримда тақводор бандаларнинг жонлари олинаётганда фаришталар уларга салом бериб, жаннат башоратини беришлари баён қилинган:

“Қилиб ўтган амалларингиз билан жаннатга кирингиз!” – дерлар”[1].

Ушбу ояти каримадаги ب ҳарфи “сабабия” маъносида бўлса ҳам, “бадалия” маъносида бўлса ҳам, ҳадисда баён қилинган маънога зид бўлиб қолмайди. Агар “сабабия” маъноси бериладиган бўлса, “қилиб юрган яхши ишларингиз сабабли Аллоҳ таолонинг раҳматига сазовор бўлдингиз, жаннатга киринг” деган маъно тушунилади. Агар “бадалия” маъноси бериладиган бўлса, “қилиб юрган яхши ишларингиз бадалига Аллоҳ таолонинг раҳматига сазовор бўлдингиз, жаннатга киринг” бўлади.

Модомики, барча Аллоҳ таолонинг раҳматига сазовор бўлиш билангина жаннатга кирар экан, доимо У зотнинг раҳматидан умид узмай амал қилиб бориш лозим. Аммо умидвор бўлиш билан хом хаёл суришнинг орасини ажратиб олиш керак. Хом хаёл суриш – бирон иш қилмасдан фақатгина “ширин хаёл” суришнинг ўзи бўлса, умидвор бўлишнинг ўзига яраша бир қанча шартлари бор.

 

Умидвор бўлиш ва хом хаёл суриш орасидаги фарқлар

Умидвор бўлиш ва хом хаёл суриш орасидаги фарқлар ҳақида “Талхису шарҳи ақидатит Таҳовия” китобида қуйидагилар айтилган:

“Кимки бир нарсадан умидвор бўлса, унинг умидворлиги бир қанча ишларнинг бўлиши зарурлигини келтириб чиқаради:

1. Умид қилган нарсасига муҳаббатли бўлиши;

2. Умид қилган нарсасига эришолмай қолишдан қўрқиши;

3. Умид қилган нарсасига эришиш учун имкони борича ҳаракат қилиши.

Ушбуларнинг бирортасига ҳам боғланмасдан, умид қилиш хом хаёл суриш бўлади. Умидворлик ва хом хаёл суриш бошқа-бошқа нарсалардир”[2].

Демак, кимки Аллоҳ таолодан ўзини жаннатга туширишини умид қилаётган бўлса, ўша умид қилгани жаннатга муҳаббатли бўлиши, уни доимо ёдида сақлаши ва унга олиб борадиган йўллардан юриши лозим.

Кимки Аллоҳ таолодан ўзини жаннатга туширишини умид қилаётган бўлса, ўша умид қилгани жаннатга эришолмай қолишидан қўрқиши, ундан ажратиб қўядиган нарсалардан сақланиб юриши лозим.

Кимки Аллоҳ таолодан ўзини жаннатга туширишини умид қилаётган бўлса, ўша умид қилгани жаннатга эришиши учун унга эриштирадиган барча омилларни ишга солиб имкони борича ҳаракат қилиши лозим. Аллоҳ муваффақ қилсин.

 

Кейинги мавзулар:
Улуғ ҳисоб-китоб бўлиши баёни.

 


[1] Наҳл сураси, 32-оят

[2] Муҳаммад Анвар Бадахшоний. Талхийсу шарҳи ақидатит-Таҳовий. – Карачи: “Замзам бабилшарз”, 1415ҳ. – Б. 130.