Баъзи одамлар орасида қиз фарзандли бўлганда уяладиган ёки мамнун бўлиш ўрнига ғамгин бўладиган тор фикрли кимсалар ҳам борки, уларни наздида қиз фарзандни қадри пастроқдек эмиш гўё...
Фарзанд Аллоҳ таоло томонидан бериладиган омонатдир. Аллоҳ таоло кимгадир фарзанд бериб имтиҳон қилса, кимгадир бермасдан имтиҳон қилади. У хоҳ қиз бўлсин, хоҳ ўғил бўлсин ҳаммасига баробар тарбия қилиб, ўстириш ота-онанинг вазифасидир. Жоҳилият даврларида, аёл зотини ерга урувчи ахмоқона урф-одатлар бор эди. 4-5 ёшга тўлган қиз болаларни тириклайин кўмиб, у келтирадиган ор-номусдан қутулдим, деб ғурур билан гердайиб юришар эди. Ўша пайтларда тарихнинг гувоҳлик беришича, қиз бола 4-5 ёшга етганда ота уни кўмиб ташламоқчи бўлса, онасига қизингни ясантириб бер, ўйнатиб келай, дер экан. Бечора она “ўйнатиб келиш нима эканини яхши билса ҳам, жоҳилият қонунига қарши чиқа олмас эди. Она юрак-бағри тилка пора бўлган ҳолда, қон ютиб, ўз жигаргўшасини бешафқат эрига ясантириб берарди. Ота эса қизни чеккароқ бир жойга олиб борар, унга ўйинчоқ бериб ўйнатиб қўйиб, ўзи чуқур қазир эди. Чуқур тайёр бўлганда ўйнаб турган гўдакни ўйинчоғи билан бирга шафқатсизларча кўмиб ташлар эди. Бунга ўхшаш аянчли ҳодисалар бошқа миллатларда ҳам бўлган. Лекин бу каби ваҳшиёна одатларга Ислом дини биринчи бўлиб қарши чиқиб, барҳам берди. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Қайси бирларига қиз (кўргани ҳақида) хушхабар берилса, ғазаби келиб, юзлари қорайиб кетади. У (қиз)ни камситган ҳолда олиб қолиш ёки (тириклай) тупроққа қориш (тўғрисида ўй суриб), ўзига хушхабар берилган нарсанинг «ёмон»лигидан (орият қилиб) одамлардан яшириниб олади. Огоҳ бўлингизки, уларнинг бу ҳукмлари жуда ёмондир», (Наҳл сураси, 58-59-оят).
Ҳазрати Хадича (розияллоҳу анҳо) онамизга қариндош бўлган Ҳаким ибн Ҳизом (розияллоҳу анҳу) олийжаноб, саҳий ва яхшиликни севувчи бир киши бўлиб, жоҳилият даврида қизларини тириклай ерга кўмишга қасд қилган кишилардан қизларини сотиб олиб, уларнинг ҳаётини сақлаб қоларди. Бир куни Ҳаким ибн Ҳизом (розияллоҳу анҳу) Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан: “Жоҳилият даврида қилган яхшиликларимнинг менга фойдаси тегадими”, деб сўради. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Сенинг бу гўзал амалинг Исломга киришингга сабабчи бўлди”, деб жавоб бердилар.
Жамиятта фарзанд бахтидан мосуво кишилар ҳам борки, ана ўшаларнинг ҳолатидан тўғри хулоса олиб фарзанд кўришга муяссар қилганига шукрона қилиш, фарзанд ўғил-ми қиз-ми унинг ҳақларига риоя қилиб, чиройли тарбия берилиши лозим. Тирноққа зор кимсалар ўзи учун бировни боласини боқиб олмоқда. Уларга берилмаган бахтни берилганини ҳис қилиш учун инсоф кўзи очиқ бўлиши зарур экан.
Қиз болага чиройли тарбия берган, унинг ҳуқуқларига амал қилганлар дунёда ҳам, охиратда ҳам бахтиёр бўладилар. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) “Кимики икки қизни турмушга чиққунларича вояга етказиб тарбияласа, қиёмат куни мен ва у мана бу иккисига ўхшаб келади”, деб бармоқларини бир-бирига қўшиб кўрсатдилар.
Набий (алайҳиссаллом): “Кимгаки Аллоҳ таоло қиз неъмати билан сийласа, сўнгра уларни чиройли тарбияласа, улар отаси учун дўзахдан парда бўлишади”, дедилар.
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Кимнинг учта қизи ёки учта синглиси бўлса ёки иккита қизи ёки иккита синглиси бўлса, сўнгра уларни гўзал ахлоқ ва чиройли муомала билан тарбия қилса, қизлари ёки сингиллари албатта унинг жаннатга киришига сабабчи бўлади”, деганлар.
Юқоридаги ҳадислар нақадар мукаммал, инсонпарвар, адолатли ва олийжаноб дин эканини яна бир бора исботламоқда. Динимизга муносиб бўлишимиз, унинг кўрсатмаларига риоя қилишимиз бизни камолот сари етаклайди.
Оилаларимиздаги, юртимиздаги тинчлик-хотиржамлик, хурсандчилик ва хотиржамлик абадий бўлиб қолишини Аллоҳ таолодан сўраб қоламиз.
Абутолиб ИСАҚОВ
Фарғона вилояти Олтиариқ тумани
“Оқ масжид” жоме масжиди имом-хатиби
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Фақиҳларнинг фиқҳга берган таърифларида «далил» деган сўз борми? Йўқ. Улар фақат мукаллафларнинг амаллари ҳақида гапиришди, ҳукмларнинг мукаллафларга нисбатан жорий бўлиш ҳолатларига эътибор қаратишди. Демак, умумий қилиб айтадиган бўлсак, фиқҳга икки хил таъриф берилди. Бири усулий уламоларнинг таърифи, яъни «Қуръон ва Суннатдан ҳукмларни қай тарзда чиқариб олиш ҳақидаги илм» деган таъриф. Иккинчиси фуқаҳолар берган таъриф бўлиб, унда ҳосил бўлган ҳукмларнинг мукаллафларга қандай жорий қилиниши асосий ўринга қўйилди. Бу ҳукмлар мутлақ мужтаҳидлар тарафидан чиқарилади. Ҳукмни фақат мутлақ мужтаҳид чиқара олади. Ана шу мужтаҳид муайян бир ҳукмни Қуръон ва Суннатдан қандай чиқарганини ўрганиш усул илмининг мавзусидир. Чиқарилган ҳукмни ўзимизга ва жамиятга татбиқ қилиш эса муфтий ва фақиҳларнинг ишидир.
Демак, фиқҳга икки хил қараш мумкин экан: ҳукмни чиқариб олиш ва уни татбиқ қилиш. Бизнинг хатоимиз шуки, ҳукмни ишлаб чиқиш билан уни татбиқ қилиш орасидаги фарқни тушунмаяпмиз. Тушунмаганимиз учун ҳам кераксиз гапларни гапиряпмиз. Биз юқорида айтиб ўтган икки йўналиш – таҳаллул, яъни динга енгил қараш ва ташаддуд, яъни динда ғулувга кетиш йўналишлари ё иккинчи таърифдан бехабар қолишди, ёки унга эътиборсиз қарашди. Улар фақат биринчи таърифни, яъни ҳукмни қай тарзда ишлаб чиқишни изоҳлашди.
«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан