27 Ноябр, 2024, 26 Жумадул аввал, 1446
27 Ноябр, 2024, 26 Жумадул аввал, 1446
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
Ҳанбалий мазҳабининг муассиси, машҳур олим, улуғ муҳаддис, Имом ал-Бухорий раҳимаҳуллоҳ каби буюк муҳаддисларнинг устози Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи вафот этганларга, қабристонда дафн қилинганларга Қуръон ўқиб бағишлашни жоиз деб билганлар ва унинг савоби ўлганларга етади, деган эътиқодда бўлганлар. Бу ҳақида ҳанбалий мазҳаби олимларининг таржимаи ҳолларига бағишланган йирик ҳажмли энг машҳур асар – Ибн Абу Яъло ал-Ҳанбалий (451-526 ҳ./1059-1131 м.) раҳимаҳуллоҳ қаламига мансуб “Табақот ал-ҳанобила” асарида қуйидаги маълумот келтирилган:
حدثنى الحسن بن مهران بن الوليد الأصبهانى قال سمعت محمد بن أحمد المروروذى يقول سمعت أحمد بن حنبل يقول: «إذا دخلتم المقابر فاقرؤوا آية الكرسى ثلاث مرات و قل هو الله أحد ثمّ قولوا اللهم فضله لأهل المقابر
و روى أبو بكر فى الشافى قال محمد بن أحمد المروروذى سمعت أحمد بن محمد بن حنبل يقول: «إذا دخلتم المقابر فاقرؤوا آية الكرسى و ثلاث مرات قل هو الله أحد ثم قولوا اللهم إن فضله لأهل المقابر
و روى أبو بكر فى الشافى قال محمد بن أحمد المروروذى سمعت أحمد بن حنبل يقول إذا دخلتم المقابر فاقرؤوا بفاتحة الكتاب و المعوذتين و قل هو الله أحد و اجعلوا ثواب ذلك لأهل المقابر، فإنه يصل إليهم
“Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Марварузий раҳимаҳуллоҳ Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳининг бундай деганларини эшитдим, деганлар: “Қачон қабристонга кирсангиз, “Оят ал-курсий”ни уч марта ва “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни ўқинг! Сўнгра, “Эй, Аллоҳ! Унинг фазлини қабристондагиларга бағишладим!”, денглар!”.
Абу Бакр раҳимаҳуллоҳ “аш-Шофий” китобида ривоят қилишларича, Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Марварузий раҳимаҳуллоҳ Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳининг бундай деганларини эшитдим, деганлар: “Қачон қабристонга кирсангиз, “Оят ал-курсий”ни ва уч марта “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни ўқинг! Сўнгра, “Эй, Аллоҳ! Албатта, унинг фазлини қабристондагиларга бағишладим!”, денглар!”.
Абу Бакр раҳимаҳуллоҳ “аш-Шофий” китобида ривоят қилишларича, Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Марварузий раҳимаҳуллоҳ Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳининг бундай деганларини эшитдим, деганлар: “Қачон қабристонга кирсангиз, “Фотиҳат ал-китоб” (“Алҳамду” сураси)ни ва икки “Муаввазатайн” (“Қул аъузу би-робби-л-фалақ” ва “Қул аъузу би-робби-н-носс” суралари)ни ҳамда “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни ўқинг ва бунинг савобини қабристондагиларга бағишланглар! Чунки, уларга савоб етади”.
(Абу Яъло ал-Ҳанбалий. Табақот ал-ҳанобила. 2-жилд. – Риёз: ал-Амонат ал-омма, 1999. – Б. 224).
Мазкур ривоят саҳиҳ ҳисобланади. Мазкур ривоятнинг шу ерида Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Марварузий раҳимаҳуллоҳнинг ишончли зот экани қайд қилинган. Ривоятга асоссиз равишда ишончсизлик билдириш мумкин эмас!
Демак, буюк мужтаҳид олим ва машҳур муҳаддис Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи вафот этганлар руҳига бағишлаб Қуръон тиловат қилишни ва уларга савобини бағишлашни жоиз деб билганлар ҳамда унинг савоби ўлганлар руҳига албатта етади, деб эътиқод қилганлар. Бу ҳаққоний аҳли суннат ва жамоатнинг барча вакилларининг ақидаси ҳисобланади. Уни аҳли суннат ва жамоатдан оғишган тоифаларгина инкор қиладилар. Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи эса ҳаққоний олим, инсоф-диёнатли улуғ мужтаҳид ва муҳаддис эдилар. У зот билан содир бўлган қуйидаги ривоят эса жуда кўплаб манбаларда ўз аксини топган. Жумладан, уни устозимиз Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳ ҳам “вафот қилганларга қироат қилиш” мавзусида бир неча марта келтириб ўтганлар. Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи ўз шогирди Ибн Қудома раҳимаҳуллоҳ билан бирга бир жанозада қатнашган эканлар. Маййит дафн этилгач, кўзи ожиз бир киши қабр олдида ўтириб тиловат қила бошлайди. Буни кўрган Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи: “Эй, фалончи! Қабр олдида қироат қилиш бидъатдир!”, дейди. Ана шунда, қабристондан чиққач, Ибн Қудома раҳимаҳуллоҳ устози Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳига саҳоба Абдуллоҳ ибн Умар разийаллоҳу анҳунинг васиятларини – қабр бошида “Бақара”нинг боши ва охирини ўқишни тавсия қилганлари ҳақидаги ривоятни айтиб беради. Аҳли суннат ва жамоатнинг буюк имоми Аҳмад ибн Ҳанбал раҳимаҳуллоҳ: “Бориб ҳалиги кишига айт, тиловат қилаверсин!”, деганлар.
Саҳобалар даврида ҳам қабрлар олдида Қуръон қироат қилиш одати бўлганига Абдуллоҳ ибн Умар разийаллоҳу анҳунинг ўзи вафот этганда, дафн қилинганидан сўнг “Бақара” сурасидан қироат қилишни васият қилганларини кўрсатиш мумкин. Бунга, Имом ат-Табароний раҳимаҳуллоҳ томонларидан у зотнинг бундай деган гаплари нақл қилинган:
إذا مات أحدكم فلا تحبسوه و اسرعوا به الى قبره و ليقرأ عند رأسه بفاتحة البقرة و عند رجليه بخاتمة البقرة
“Қачон сизлардан бирингиз вафот этса, уни ушлаб турманглар, қабрига тезда олиб боринглар. Бош томонида “Бақара”нинг кириш қисмини, оёқ тарафида эса “Бақара”нинг хотима қисмини қироат қилсин!”.
(Табароний, 12/13613).
Ҳаққоний аҳли суннат ва жамоатнинг барча вакилларининг ақидаси бўлган вафот этганлар руҳига Қуръон тиловатини бағишлаш ва уларга савоб етиб боради, дейишни буюк мужтаҳид Имом Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи ҳам айтган эканлар. Биз ҳам аҳли суннат ва жамоат таълимотига эргашган мусулмонлар сифатида ўлганлар руҳига қироатлар қилиб, савобини бағишлаймиз. Уни аҳли суннат ва жамоат таълимотидан оғишганларгина инкор қиладилар.
Ҳамидуллоҳ Беруний
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Кўпчиликгимиз узоқ вақт соғлом бўлиб юриш учун дорихоналардан “мўъжизавий таблетка” сотиб олишга кўплаб пул сарфлаймиз. Бу дорилар иммунитетимизни кучли қилишини ва яқинларимизни томоқ оғриғи, бронхит, гриппнинг ҳар қандай турлари ва бошқа касалликлардан ҳимоя қилади деган ишончдамиз.
Лекин, бугунги кунда фармацевтика саноати қанчалик муваффақиятларга эришган бўлишидан қатъи назар, мустаҳкам иммунитетга эга бўлиш учун уларнинг ўзи етарли эмас десак муболаға бўлмайди. Албатта, дори-дармоннинг инсон саломатлиги учун аҳамияти катта эканлигини инкор қилиб бўлмайди.
Соғлом организмли бўлиш учун дорихоналар билан бирга динимизда тарғиб қилинган, инсон саломатлигига фойдали бўлган табиий ўсимлик ва маҳсулотларга мурожаат қилиш ҳам самаралидир. Бу маҳсулотлар иммунитет тизимини ҳимоя қилишда мустаҳкам девор вазифасини ўтайди.
Ҳар бир мусулмон қиладиган кундалик ибодатлар нафақат савоб, балки саломатлик калити ҳамдир. Таҳоратнинг юрак-қон томир тизими учун фойдали эканлиги ва бундан ташқари, у рефлексологик усулларни ўзида мужассам этгани олимлар томонидан исботланганига анча йиллар бўлди. Совуқ сув билан таҳоратда юз-қўлни ювиш танани мукаммал даражада чиниқтиради. Оғиз ва бурунни мунтазам ювиш инфекцияларнинг ривожланишига тўсқинлик қилади. Умуман олганда, ҳаммаси оддий, таҳорат қилинг ва соғлом бўлинг!
Занжабил антибактериал, яллиғланиш ва микробларга қарши, антисептик, бактерицид хусусиятлари билан машҳур. Занжабил уйимизда доимо, айниқса куз ва қиш мавсумида бўлиши керак бўлган маҳсулотдир. Бу аччиқ илдиз соғлиқ учун C, Б витаминларига бой ва инсон организмидаги зарарланган ҳужайраларни даволаш ва янгилаш қобилиятига эга бўлган ретинол моддасини ўз ичига олади. Асал занжабилнинг фойдали хусусиятларини мукаммал равишда тўлдиради.
Қуръони каримда зикр қилинган шифобахш егуликлардан бири асалдир. У иммунитетимиз учун ажралмас маҳсулотдир. Эътибор берсак, инсон қони ва асалнинг кимёвий таркиби жуда ҳам ўхшаш. Инсон қони 24 микроэлементни ўз ичига олади, табиий асали эса 22 тани.
Танани иссиқ тутиш, совуқдан ҳимоя қилиш учун табиий асалнинг ёнғоқ билан аралашмаси самаралидир.
Қора седана кучли табиий иммуномодулятор бўлиб, у организмга табиий ва юмшоқ таъсир кўрсатади. Ўсимликнинг фаол моддаси тимокинон бўлиб, тана иммунитет мудофаасини таъминлайди ва касалликларга чидамлилигини оширишда катта рол ўйнайди.
Тананинг ҳимоя хусусиятларини рағбатлантириш учун қора седана ёғини эрталаб оч қоринга, тушликда овқатдан бир соат олдин ва кечқурун ётишдан олдин ичиш тавсия этилади. Катталар учун 1 ош қошиқ меъёр ҳисобланади.
Табиблар, агар одамлар ҳелбанинг қанчалик фойдаси борлигини билганда эди, уни олтин нархига сотиб олишарди, дейишган. Олимларнинг саъй-ҳаракатлари туфайли бу ажойиб ўсимликнинг фойдалари ҳақида жуда кўп маълумот айтилган, лекин негадир кўпчилик неча асрлардан буён фойдаланиб келинаётган уруғларга соғлиқни тиклаш учун эътибор бермай қўйдилар.
Шундай қилиб, ҳелба уруғлари шамоллаш, иситма ва вирусли инфекцияларнинг оқибатларидан халос бўлишга ёрдам беради. Юмшатувчи хусусиятлари туфайли бу ўсимлик шамоллашни даволашда, яллиғланишга қарши ва экспекторан сифатида ишлатилади. Бу балғамни юмшатиш ва эритиш ва лимфа тизими орқали токсинларни олиб ташлашга кўмаклашади. Шунинг учун ярим литр сувга бир ош қошиқ ҳелба уруғи солиб ичилса, шамоллашни даволайди. Бундан ташқари, қўшимча витаминлаш таъсирини таъминлаш учун кўпинча ичимликка клюква ёки лимон шарбати қўшилади.
Мақолада баён қилинган маҳсулотлар соғлиқни мустаҳкамлаш учун самарали ҳисобланади. Шифобахш маҳсулотларни истеъмол қилиш билан бирга фаол ҳаёт тарзини олиб бориш, меъёрида овқатланиш ва ибодатларни кўпайтириш ҳам керак.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси катта ўқитувчиси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 