24 Июн, 2025, 28 Зулҳижжа, 1446
24 Июн, 2025, 28 Зулҳижжа, 1446
Юртимизда ёзнинг айни чилласи, ҳаво харорати ҳам 38-40 даражадан тушмаябди. Бундай ҳавода ишда, йўлларда юрадиган юртдошларимиз жуда эҳтиёт бўлишлари керак. Чунки мунтазам равишда қуёш нурларини инсон танасига бундай тушиб туриши саломатлик учун жуда хавфли бўлиб, “қуёш уриши” ҳолати юзага келиши мумкин.
Саломатликни нормал ҳолатда ушлаб туриш учун организмда етарлича намлик бўлиши лозим. Жазирама иссиқ ҳаво организмдаги намликни ташқарига тер орқали чиқиб кетишини таъминлайди, натижада, организм суюқлик ёки таом воситасида яна намликка эҳтиёж сезади. Агар, бундай вазиятда етарлича намлик бўлмаса организм заифлашади ва турли касалликларга мойил бўлиб қолади.
Меҳрибон Аллоҳ биз бандаларни керагидан ортиқча емасликка чақирган, буни илм фан тилида организм ўзи сарфлаган энергиядан кўп энергия истеъмол қилса, бу ортиқча энергия зарарли моддаларга айланади, дейилади. Шифокорлар томонидан кўриладиган чоралар эса вақтинчалик бўлиб, улар сиздаги муайян вақтдаги ва муайян дарднигина даволашади, лекин, сизни доимо соғлом ва тетик юришингиз ўзингизнинг кундалик ҳаракатларингиз: тўғри овқатланиш, яшаш жойингизнинг поклиги, яхши уйқу, ҳаётда тетик ва фаоллигингиз, яхши дам олиш ва организмдан чиқиндиларни ўз вақтида чиқиши кабиларга боғлиқ.
Саломатлик бу – инсонга Аллоҳ ҳақ субҳанаҳу ва таоло томонидан ато этилган энг катта неъматлардан биридир. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ҳам саломатлик ҳақида, уни қанчалик муҳимлиги тўғрисида бир қанча ҳадисларида таъкидлаб ўтганлар:
“Икки неъмат борки, кўпчилик инсонлар унинг қадрига етмайдилар. У – хотиржамлик ва сиҳат-саломатлик” (Имом Бухорий, Имом Термизий ривояти).
“Ким эрталаб турганида соғ-саломат ҳолда, уй-жойи ва бир кунлик ейишга таоми бўлса, бундай инсонга ҳамма неъматлар берилибди”
Қиёмат куни инсонга бериладиган илк саволлардан бири: “Биз сени жисмингни соғлом қилиб қўймадикми, чанқоғингни муздек сув билан қондирмадикми?”.
“Аллоҳдан имонда мустаҳкам қилишини ва саломат қилишини сўранг…” деганлар.
Доно халқимиз ҳам бекорга “Бош омон бўлса, дўппи топилар”, деб айтмаган.
Агар саломатлик бизга бу дунёда қувонч олиб келса, имонимиз икки дунё саодатига элтади. Шунинг учун бу борада Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)нинг ҳадисларини ўрганиб, суннатларини ҳаётимизга татбиқ этиб боришимиз лозим.
Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) қаерда бўлсалар, ўша ернинг маҳаллий гўшт, хурмо, нон, мевалар каби табиий таомларидан тановул қилганлар. Чунки меҳрибон Роббимиз ҳар бир қавмга, ўзининг ҳудуди, шароитларидан келиб чиқиб неъматларини бериб қўйган. Набий (алайҳиссалом)нинг овқатланишдаги суннатлари ҳеч қачон бирор овқатни мажбуран емасдилар, бу нарса инсон саломатлиги учун фойдадан кўра зарари кўплигини замонавий илм-фан ҳам тасдиқлади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда бундай дейилади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ҳеч вақт таомни айбламадилар. Агар иштаҳалари бўлса, ундан ер эдилар, агар кўнгиллари тусамаса уни тарк қилдилар”.
Халқаро алоқалар бўлими ходими
Илёсхон Аҳмедов тайёрлади
Ер юзига энг яқин бўлган юлдуз — Қуёш барча мавжудотлар, жумладан, инсонлар учун ҳаётий муҳим сайёрадир. Қуёш барча органик молекулалар ҳосил бўлишида иштирок этиб, инсонлар ҳам қуёш нурисиз яшай олмайди.
Қуёш нури триптофан аминокислотасининг серотонин гормонига айланишида ёрдам беради. У бизга қувонч ва ўзимизга ишонч туйғусини беради, кайфиятимизни кўтаради. Серотонин кучли антидепрессант бўлиб, мия, мушаклар ва ички органлар фаолиятини яхшилайди.
Қуёш нури орқали турли касалликларга даво топиш мумкин, жумладан, иммунитети пасайган, уйқусизлик, гормонал касалликлар ва мавсумий аффектив касалликларга чалинган одамлар учун қуёшда тобланиш фойдали бўлади.
Бундан ташқари, қуёш ултрабинафша нурларининг яна бир муҳим хусусияти мавжуд: у тери ҳужайраларида D витамини ишлаб чиқаришда фаол иштирок этади.
D витамини организмга калцийнинг сўрилиши учун зарур элемент ҳисобланади. У остеопороз ривожланишининг олдини олади, суяк тўқималарининг тикланишига ёрдам беради ва болаларда суяклар деформацияси ва ўсиш билан муаммоларнинг олдини олади.
Қуёш нури депрессиядан қутқаради, ундан ҳосил бўладиган D витамини нафас олиш ва гормонал касалликларнинг олдини олади ва кексайганда деменция ва атеросклероз ривожланишидан ҳимоя қилади.
Аммо узоқ муддатга қуёш нурлари остида қолиш танага зарар етказади.
Қуёш нурлари биринчи навбатда тери ва кўзларга таъсир қилади. Хусусан, ёз фаслидаги ўта иссиқ ҳаво шароитида терининг қуёш нурига сезгирлиги ошади ва фотодерматит касаллиги юзага келади.
Ортиқча қуёш нури иммунитетни заифлаштиради ва тери ҳужайраларида мутацияга сабаб бўлади. Бу эса ўз навбатида тери саратони — меланома, ретинобластомага олиб келади.
Қуёш остида узоқ қолиш ҳомиладор аёллар учун хавфлидир. Чунки ортиқча нурланиш ҳомила ривожланиши учун муҳим бўлган B9 витамини, яъни фолий кислотаси миқдорини камайтиради.
Офтоб нурларининг салбий таъсирларидан яна бири, томирларни кенгайтириши ва оёқларда варикоз, юзда эса ингичка томирларнинг ёрилишидан келиб чиқувчи қизил доғлар пайдо бўлишига сабаб бўлишидир.
Қуёш нурлари кейинчалик терининг барвақт қаришини келтириб чикаради. Чунки бу нурлар теридаги тўқималарни бўшаштиради ва у тезда қуришиб-буриша бошлайди.
Ҳар йили қуёшнинг ультрабинафша нурлари таъсиридан тери саратони касалига учраб минглаб инсонлар ҳаётдан кўз юммоқда.
Ёш болалар учун қуёшда юриш янада хавфлидир. Болалик ва ёшлик чоғида кўп қуёшда қорайганларда ёши ўтгандан кейин тери саратони касалига учраш эҳтимоли ортади.
Айниқса, қорайишни “соғлик аломати” деб билувчилар, болалик чоғидаёқ кейинги йилларда тери саратони бўлишига кифоя қиладиган миқдорда қуёшнинг салбий таъсирини олишга улгурган бўладилар. Ёз мавсуми тугаши билан тана ранги очилишига қарамай, ультрабинафша нурлари таъсири кетмайди.
Қуёшнинг зарарлари ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам умматларини 14 аср аввал бундай огоҳлантирганлар: “Офтобда ўтирманг. Офтобда ўтириш киши танасини бузиб, куритади. Яъни, намлигини тортиб олади, терисини бузади. Териси қуриб, кийими ҳам эскиради. У инсон баданидаги яширинган касалликларни юзага чиқаради”.
Бошқа ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “...Албатта, ҳароратнинг шиддати жаҳаннамнинг қайнаб чиққан иссиғидандир”, деганлар.
Шунинг учун, жазирама иссиқ кунларда офтоб остида кўп қолишдан сақланинг ҳамда кўпроқ “Аллоҳумма, ажирний минан-наар” (Аллоҳим, мени дўзахдан сақлагин) деб дуо қилишни унутманг!
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа