17 Апрел, 2025, 19 Шаввол, 1446
17 Апрел, 2025, 19 Шаввол, 1446
Ўзининг охирги ва абадий китоби бўлмиш Қуръони Каримни бутун оламларни ҳидоят қилиш учун нозил қилган Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин.
Ўзларига Аллоҳ томонидан нозил этилган, икки дунё саодатини таъмин этадиган Қуръони Каримни умматларига омонат ила етказиб, унга қандоқ амал қилишни кўрсатган Пайғамбаримиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруду саловатлар бўлсин.
Ойларнинг султони моҳи рамазон хонадонимиз меҳмонидир. Рамазон - раҳмат ва мағфират ойи эканлиги барчамизга маълум. Бу ойда мусулмонлар улкан савоблар умидида кўп эзгу ишларни амалга оширадилар. Аллоҳ таолонинг яхши ишлар учун ажру мукофотларни бир неча баробар кўпайтириб ато этадиган бу кунларни ғанимат биладилар. Бу ойда кўплаб инсонлар Қуръон тиловати билан машғул бўладилар. Чунки бу ой Қуръон нозил бўлган ойдир.
Қуръони Каримда Аллоҳ таоло бу ҳақида шундай марҳамат қилади;
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ
“Рамазон ойи – одамлар учун ҳидоят(манбаи) ва тўғри йўл ҳамда ажрим этувчи ҳужжатлардан иборат Қуръон нозил қилинган ойдир”. (Бақара сураси 185 оят)
Рамазон ойида мамлакатимизнинг жуда кўп масжидларида хатми Қуръон қилинади. Қуръони Карим қорилар томонидан бир карра тўлиқ ўқилиб, эшиттирилади. Рамазон ойида Қуръони Каримни хатм қилиш суннат амаллардан биридир. Қуръони Каримни тиловат қилиш ҳам, шу тиловатни эшитиш ҳам улуғ ибодатдир. Ҳадиси шарифда;
“Сизларнинг энг яхшиларингиз Қуръонни ўрганиб ва уни бошқаларга ўргатганингиздир ” дейилади.(Бухорий ривояти).
Ушбу ҳадиснинг шарҳида уламоларимиз, даврларнинг яхшиси Қуръон ўрганиб, ўргатилган даврдир- дейдилар. Шу ўринда, мустақилликннинг илк йилларини эсга олайлик. Масжидларимизда хатми Қуръон қилиш учун қорилар етишмас, Рамазон ойида Миср, Туркия каби давлатлардан қорилар келар эди. Қисқа вақт ичида истиқлол шарафи ила, ўзимиздан қорилар етишиб чиқди, нафақат ўзимизда балки қўшни Россия, Украина, Қозоғистон ва Америка Қўшма Штатлари каби давлатларга бориб хатми Қуръон қилиш учун қориларимиз таклиф этилмоқда. Қориларимиз у ердаги мусулмонларга Қуръони Каримни тиловат қилиб, юртимиз шаънини кўкларга кўтармоқдалар. Бу йил мингдан ортиқ жоме масжидларимизда хатми Қуръон қилинаётган бўлса, уларнинг ҳаммасида ўзимиздан етишиб чиққан ёш қориларимиз қатнашмоқдалар. Буларнинг барчасига юртимизда хукм сураётган тинчлик ва хотиржамлик сабабдир.
Бу дунёда Қуръон ўқиган одам жаннатга киради. Энди унга жаннат мартабаларидан ўзига яраша мартаба бериш керак.
Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қуръон соҳибига: қироат қилиб кўтарилавер. Дунёда қандоқ тартил (қироат) қилган бўлсанг, худди шундоқ тартил қил. Албатта, сенинг манзилинг охирги қироат қилган оятинг маконидан бўладир, дейилади, дедилар». (Термизий ривояти)
Абу Довуднинг ривоятида:
«Ким Қуръонни ўқиса ва ундаги нарсаларга амал қилса, унинг отасига қиёмат куни тож кийдирилади. Унинг зиёси бу дунёдаги уйларда бўлган қуёшнинг зиёсидан ҳам яхшироқдир. Энди бунга амал қилган кишига қандай мукофот бўлишини ўзингиз билиб олаверинг», дейилган.
Яна бир ҳадиси шарифда:
Абу Умома (р.а.)дан ривоят қилинади. Росулуллоҳ (с.а.в)дан эшитдим; -У зот “Қуръоннни ўқинглар! Албатта Қуръон қиёмат куни эгасини шафоат қилувчи бўлиб келади” дедилар. (Муслим ривояти).
Шу билан биргаликда, Қуръоннинг ҳам, рўзанинг ҳам шафоати бор. Ривоятларда келадики, Рўза ва Қуръон қиёмат куни бандани шафоат қилади. Рўза айтадики; “Эй Раббим! Мен бу бандани кундузлари таом ейишдан ва шаҳватларини қондиришдан тўсган эдим. Мен уни шафоат қилайин”, Қуръон айтадики; “Эй Раббим! Мен кечалари бу бандани уйқудан қолдирган эдим. (У уйқуни тарк этиб, Қуръон ўқир эди. Энди менга изн бер) мен уни шафоат қилай”-дейди. Шунда бу иккисига (Аллоҳ томонидан) шафоат қилиш ҳақи берилади. “Эй Рўза!, сен бу бандани шафоат қил. Эй Қуръон!, Сен бу бандани шафоат қил. Рўза тутгани учун уни сенга бағишладим. Қуръон ўқигани учун уни сенга бағишладим ”, дейилади.
Қуръони Каримнинг ҳар бир лафзи, ибораси, жумласи ва ояти ҳамда уларнинг маънолари илоҳий мўъжизадир. Чунки Қуръони Каримнинг улуғлигидан, бу муқаддас китобнинг олий мақомлигидан, қолаверса, мусулмонларнинг бу илоҳий китобга бўлган чексиз эҳтиромлари ва икромларидан келиб чиққан ҳолда ҳар бир тиловат қилувчи катта-катта савобларга эга булади.
Демак рамазон ойида Қуръон ўқимоққа жиддий киришишимиз керак бўлади. Қуръони Карим тарк этиб бўлмайдиган билимдир. Инсон рамазон ойидаги кун ва тунларни ғанимат билмоғи, камчилик ва гуноҳларига каффорат бўладиган савоб ишларни кўпроқ қилмоғи лозим бўлади. Аллоҳ таоло барчамизни ана шундай улуғ савобларга эриштирсин.
Тошкент ислом институти ўқитувчиси
“Кулол-Қўрғон” масжиди имоми
Абдурасул Абдуллаев
Маълумотларга кўра, Садриддин Айний 1878 йили 15 апрелда Бухоро вилояти Ғиждувон туманида туғилган. Ўзбек ва тожик тилида ижод қилган. Тожикистон Фанлар Академияси академиги ва биринчи президенти (1951-54), Ўзбекистон Фанлар Академияси фахрий аъзоси (1943), Тожикистонда хизмат кўрсатган фан арбоби (1940), филология фанлари доктори (1948), профессор (1950).
Айний Бухорода янги усулдаги мактаблар очади. Улар учун ўқув қўлланмалар, оммани илм-маърифатга чақирувчи шеър ва ҳикоялардан иборат «Ёшлар тарбияси» (1909) дарслигини тузади. «Ёш бухороликлар» ҳаракатида фаол қатнашади.1918-21 йилларда тожикча, ўзбекча марш, қўшиқ ва шеърлар яратади. «Бухоро жаллодлари» (1922) повести, «Бухоро манғит амирлигининг тарихи» (1921) асарида Бухоронинг ижтимоий-сиёсий ҳаёти ифодаланган. «Одина», «Қиз бола ёки Холида» (1924), «Тожик адабиётидан намуналар» (1926), «Қул бобо ёки икки озод» (1928) каби қисса, ҳикоя, очерклари муҳим аҳамиятга эга.
Садриддин Айний тожик ва ўзбек адабиётларининг минг йиллик тарихий тараққиётида етишиб чиққан 200 нафардан ортиқ шоир, тарихчи, олим, тазкиранавис ҳаёти ва ижоди ҳақида маълумот беради. Айний 1927-29 йилларда йирик романи «Дохунда»ни тожик тилида нашр эттирди. 1934 йилда эса ўзбек тилида «Қуллар» романини яратди. Унда ўзбек ва тожик халқининг юз йиллик ҳаёти акс этади.
Айнийнинг «Эски мактаб» (1935) асарида эски мактабдаги ўқиш ва ўқитиш ҳақида ҳикоя қилинади. Йигирманчи йилларда эълон қилинган қатор ҳажвий асарлари, «Яна бу қайси гўрдан чиқди», «Пулинг ҳалол бўлса, тўй қил» (1924), «Машраб бобо», «Е, тўним» (1925), «Билганим йўқ», «Кенгаш» (1926) каби ўзбекча фельетонлари, ҳажвий шеър ва мақолалари, айниқса, «Судхўрнинг ўлими» (1939) ҳажвий повести ёзувчининг моҳир сатирик эканлигини кўрсатди.
Муқанна ва Темурмалик бошчилигидаги халқ қўзғолонини акс эттирувчи адабий-тарихий очерклар ёзди. У тўрт қисмдан иборат «Эсдаликлар»ида (1949-54) Бухоронинг ўтмиш ҳаёти ва ўша давр ижтимоий-маданий муҳитини ёритади. Садриддин Айний адабиётшунос, тилшунос, шарқшунос олим сифатида «Фирдавсий ва унинг «Шоҳнома»си ҳақида» (1934), «Камол Хўжандий», «Шайхурраис Абу Али ибн Сино» (1939), «Устод Рудакий» (1940), «Шайх Муслиҳиддин Саъдий Шерозий» (1942), «Алишер Навоий» (1948), «Зайниддин Восифий» (унинг «Бадое ул-вақое» асари ҳақида»), «Мирза Абдулқодир Бедил», Муқимий, Ғафур Ғулом ва Саид Назар ҳақидаги асарлари ўзбек ва тожик адабиётшунослиги ва танқидчилигида, «Форс ва тожик тиллари ҳақида», «Тожик тили» каби илмий ишлари тожик тилшунослигида муҳим воқеа бўлди.
Айнийнинг «Дохунда», «Қуллар», «Судхўрнинг ўлими» ва «Эсдаликлар» асарлари хорижий тилларга таржима қилинган. Ўзбекистон ва Тожикистон Республикаларидаги бир қатор шаҳар, туманлар, қишлоқлар, кўчалар, мактаблар, кутубхоналар, санъат ва маданият муассасаларига Айний номи берилган. Самарқандда Айний ёдгорлик уй-музейи очилган (1967).
***
Миллатимиз, маънавиятимиз ҳақида жон куйдирган яна бир фидойи шахс, олим Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф 1952 йил 15 апрель куни Андижон вилоятида туғилган.
Маълумотларга кўра, ҳазрат Бухоро шаҳридаги Мир Араб мадрасаси, Тошкент ислом институти, Ливия ислом университети каби нуфузли ислом дорулфунунларида таҳсил олган.
Кўп йиллар давомида Тошкент ислом институти, Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний бошқармасида самарали фаолият юритган. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф сўнгги йилларда ислом маърифатига бағишланган ижодий ишлар билан шуғулланган. “Имон”, “Ихтилофлар ҳақида”, “Дин насиҳатдир”, “Сунний ақийдалар”, “Ҳадис ва ҳаёт”, “Тафсири ҳилол”, “Олтин силсила” ҳадислар тўплами каби 120 га яқин китобларнинг муаллифи эди. Мазкур асарларнинг аксарияти жаҳон халқларининг турли тилларига таржима қилиниб, нашр этилган. Ушбу асарлар ислом динининг инсонпарвар ва маърифатли ғояларини тўғри тушунтиришда алоҳида аҳамият касб этади. Бу китоблар одамларни ҳидоятга чорлаши, диннинг моҳиятини тўғри етказишда, ижтимоий одобларнинг мазмунини тушунтиришда, ёшларнинг маънавий-ахлоқий тарбиясида ғоят муҳимдир.
Эътиборга молик жиҳати, ҳазрат наинки халқимиз, балки жаҳон миқёсида эътироф этилган ва тан олинган сиймолардан эди. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф қатор халқаро ислом ташкилотлари, жумладан, Макка шаҳридаги Ислом олами уюшмасининг таъсис мажлиси, Дунё тасаввуф уюшмаси, Дунё мусулмонлар уламолари кенгаши, Исломобод шаҳридаги Бутундунё ислом уюшмаси, Дунё масжидлари уюшмаси ва бошқа нуфузли халқаро маърифий ташкилотларнинг фахрий аъзоси эди.
Н.Усмонова тайёрлади, ЎзА
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 