06 Январ, 2025, 6 Ражаб, 1446
06 Январ, 2025, 6 Ражаб, 1446
Муқаддас ислом динимизда оила масаласига алоҳида эътибор билан қаралган. Зеро, оила ҳар бир жамиятнинг илиги ҳисобланади. Ўзаги мустаҳкам жамиятнинг ўзи ҳам мустаҳкам бўлади.
Куйида ҳар бир ишларида намуна бўлган Зот – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг умр йўлдош сифатидаги намуналарни ибрат учун эслаб ўтсак.
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآَخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا
“(Эй, имон келтирганлар!) Сизлар учун – Аллоҳ ва охират кунидан умидвор бўлган ҳамда Аллоҳни кўп ёд қилган кишилар учун Аллоҳнинг пайғамбарида гўзал намуна бордир” (Аҳзоб сураси, 21 оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсоният ичра хулқлари ва одоблари энг гўзал Зотдир. Аллоҳ таолонинг Ўзи бу ҳақда таъкидлаб:
وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ
“Сиз энг буюк хулқ узрадирсиз”, дея марҳамат қилган (Қалам сураси, 4 оят). Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шу буюк хулқлари билан оилавий ҳаёт кечирганлар ва Раббимизнинг аёллар борасидаги:
وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ
“Улар билан яхшиликла яшангиз”, деган илоҳий фармонини амалда кўрсатиб берганлар (Нисо сураси, 19 оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз аҳлларига жуда меҳрибон ва раҳмли бўлганлар. Оиша онамиздан ривоят қилинади: “Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан сафарда кетаётган эдик. Бир ялангликка етганимизда тўсатдан мунчоғим узилиб тушиб қолди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уни қидириш учун тўхтадилар. Одамлар ҳам тўхташди. Ҳолбуки ичишлик учун на одамларда, на бир яқин атрофда сув бор эди. Одамлар Абу Бакрнинг олдига бориб:”Оишанинг нима қилганини кўрмайсизми?! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ва У зот билан бирга одамларни ҳам тутиб қолди-ку! Одамлар суви бор жойда ҳам эмаслар, ўзлари билан сувлари ҳам йўқ”, дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам чарчаб тиззамга бошларини қўйиб ухлаб қолдилар. Шу пайт отам Абу Бакр розияллоҳу анҳу келиб: “Шундай тақчиллик нозик пайти ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни тўхтатасанми?” – деб мени койидилар. Койиш асносида мени шундай турткилардиларки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйғониб кетмасинлар деб зўрға қимирламай ўтирардим. У зот ҳам ухлаб туриб, сувсиз бўлиб қолгандилар. Шунда Аллоҳ таоло таяммум оятини нозил қилди. Дарвоқе, Усайд ибн Хузайр: “Эй Абу Бакрнинг оиласи, сизларнинг баракангиз туфайли!” – деди. Оиша розияллоҳу анҳо сўзларида давом этиб: Кейин мен минган туяни турғизган эдик, мунчоғимни ўшанинг тагидан топдик” (Имом Бухорий ривояти).
Эътибор берган бўлсангиз, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам биргина мунчоғни деб чанқоқлик пайтида ҳам одамларни тўхтатиб уни излашга тушганлар.
У зот алайҳиссалом бирор марта бировга қўпол сўз айтмаганлар, ҳеч кимни хақорат қилмаганлар, қўл кўтармаганлар, қувватларини фақатгина Аллоҳнинг йўлида сарфлаганлар. Бу меҳр-шафқатни тўғрироқ тасаввур қилиш учун баъзи статистик маълумотни келтириб ўтамиз: Мусулмон бўлмаган, айни вақтда пешқадамликни даъво қилаётган баъзи мамлакатлар аҳолиси орасида 70% эркаклар ўз аёлларини урар ва шу калтакланган аёлларнинг 83%и оғир аҳволда шифохоналарга тушар экан. “Маданият”ни даъво қилаётган юртларда аёллар ҳуқуқи ана шу аҳволда.
Энди яна Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оилаларига қайтайлик. Бир куни сафарда София онамиз минган улов орқада қолиб кетади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдиларига келганларида София онамиз йиғлаб: “Мени секин юрадиган уловга миндирибсиз”, - дейдилар. Набий алайҳиссалом эса онамизнинг кўз ёшларини артиб, юпатдилар (Насаий ривояти).
Пайғамбаримизнинг ўз аҳли аёлларига нисбатан муомалалари худди шундай меҳрибонлик ва ғамхўрлик билан йўғрилган эди.
Нўъмон ибн Башир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилади: “Абу Бакр розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келганларида Оиша розияллоҳу анҳонинг баланд овозда гапираётганлигини эшитди ва яқин келиб: “Эй Умму Румоннинг қизи, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурида ҳам овозингни баланд қиласанми?!” – дея койидилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ораларини ажратдилар ва кетгач: “Сен билан ҳалиги кишининг орасини ажратганимни кўрдингми?” – дедилар. Бироз вақт ўтгач Абу Бакр розияллоҳу анҳу қайта келиб, киришга изн сўраганларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Оиша онамизни кулдириб ўтирган эдилар. Шунда Абу Бакр розияллоҳу анҳу: “Жанжалларингизга шерик қилганингиздек, қувончингизга ҳам мени қўшинглар”, - дедилар (Имом Аҳмад ривояти).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам барчага бир хил гўзал муомалада бўлганлари каби аҳли аёллари билан ҳам ана шундай намунали ҳаёт кечирганлар. Бугунги кунда ҳар биримиз У зотдан ўрнак олсак, жамиятимиз қандай ҳам гўзал ва фаровон бўлар эди!
Жалолиддин Ҳамроқулов
Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафендраси мудири,
Тошкент шаҳар“Новза” жоме масжиди имом хатиби
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Ёш Муҳаммад улғайиб катта бўлганидан кейин яқиндагина онаси билан шу туяда келишганини эсларди. Умму Айман унинг кўзёшларини артиб борарди. Гўё ортларидан онаси келиб қоладигандек ёш Муҳаммад орқаларига ўгирилиб қўярди. Умму Айман уни бағрига олиб, бошини силаб-силаб қўйганини сира-сира эсдан чиқармади.
Уларни кутиб олишга Абдулмутталиб чиқди. Бўлган воқеадан бехабар бобо олдига югуриб келган набирасининг қайғули юзини кўриб ҳайратланди. “Нима бўлди, болам, онанг қани?” деб сўради. Гўдак жавоб бермай йиғлайверди. Абдулмутталиб таажжубланиб турганида Умму Айман йўлда нима бўлганини айтиб берди. Қария қаттиқ қайғуга тушди.
Нур юзли набирасини бағрига босиб, кўзларига термулди. “Жоним болам, энди ота-онанг ҳам, бобонг ҳам мен бўламан. Ғам чекма, доимо сенинг ёнингдаман”, деб кўнглини кўтарди.
Бобо берган сўзига оғишмай амал қилди. У чиндан ҳам бу набирасини бошқаларига қараганда бошқача яхши кўрар, ёнидан бир қадам жилдирмас, ҳеч кимга ишонмасди. Ҳар гал юзига қараганида гоҳ ўғли Абдуллоҳни, гоҳ келини Оминани эслаб, йиғлаб оларди. Одамлар ҳайбати ва салобатидан қўрқадиган Абдулмутталибнинг уйига фақатгина ёш Муҳаммад ижозатсиз кира оларди. Ҳали ёш бўлишига қарамай, баъзи нарсаларда бобо ундан маслаҳат сўрар ва гапига қулоқ тутарди. Олдига таом келтиришса, набираси келмагунча овқатга қўл чўзмасди.
Кунларнинг бирида ажойиб воқеа содир бўлди. Ёғин камлиги сабабли Маккада қурғоқчилик бўлиб турарди. Ўша йили ҳам шундай бўлди. Ҳамма қаттиқ ташвишланди, чорва моллари нобуд бўлишидан хавотирга тушишди. Чунки молларга озуқа қолмаганди. Одамлар Абдулмутталибнинг уйига кёлиб: “Каъбанинг Робби бўлган Аллоҳга дуо қилайлик, ёмғир ёғдирсин. Биз бир неча кундан бери дуо қиляпмиз, аммо ижобат бўлмаяпти”, дейишди.
Эртаси куни бутун қавм тўпланиб тоғ томондаги тепаликка чиқди. Кичкина Муҳаммад ҳам улар билан чиқди. Абдулмутталиб қўлини дуога очди: “Эй ушбу Каъбанинг Эгаси, Иброҳим алайҳиссаломнинг Рабби бўлган Аллоҳ, бизга раҳм эт, устимизга ёмғир ёғдиргин”, деди. Шу пайт ёнида турган набирасига кўзи тушиб айтди: “Мана бу етим набирамнинг ҳурматидан бизга ёмғир ато қилгин”. Боланинг ҳам қўлчалари дуога очилди. Осмон мусаффо, қуёш чарақлаб турар, бир дона ҳам булут кўринмасди. Аммо бирдан узоқдан булут кўзга ташланди. Абдулмутталиб ҳайратланиб самога қаради. Булут бир зумда Макка устига етиб келди. Чақмоқ чақиб, момақалдироқдан кейин ёмғир қуя бошлади. Одамлар уйларига боргунига қадар бутун уст-бошлари ҳўл бўлиб кетди.
Албатта бу воқеанинг ҳикматини ҳеч ким билмасди. Фақатгина Абдулмутталиб берилган бу неъмат нур юзли набираси сабабли эканини тушуниб турарди.
Вақт ўтар, ҳамиша набирасини етаклаб юрадиган Абдулмутталиб ҳам аста-секин қариб, кучдан қолиб борарди. Бир куни ёш Муҳаммад яна оғир синовга дуч келди. Онасидан айрилгач, бобоси Абдулмутталибга қаттиқ ўрганиб қолган эди. Энди шу меҳрибон бободан ҳам айрилиш арафасида эди. Ота-онам ҳам, бобом ҳам сиз деб суянган тоғидан жудо бўлиш осон эмас. Албатта, бу синовларнинг барчаси Аллоҳнинг иродаси ила содир бўларди.
Ажали етганда ҳар бир жоннинг вафот этиши аниқ ҳақиқат. Аллоҳ таоло ҳеч бир бандасига “Бунинг фалон иши бор экан, тугатиб олсин”, “Етим боласи бор экан, катта бўлсин”, “Узатиладиган қизи бор экан, тўйини кўрсин”, деб муҳлат бермайди.
Абдулмутталибни ҳам ажал излаб келди. Бир куни бу дунёни тарк этишини яхши билган Абдулмутталиб нур юзли набирасидан айрилишни истамасди. Жон бериш арафасида атрофига олазарак боқиб “Муҳаммадим қани?” деб сўради. Атрофдагилар севимли набирани олдига олиб келишди. Абдулмутталиб: “Кел, болам, олдимда ўтирсанг, бироз енгил бўламан”, деди. Бу нурли набирасининг қўлларидан ўпиб, ҳидлаб, бағрига босар экан, чиройли кўзларидан оқаётган ёшларни кўриб сабри чидамади.
Қария ҳамма фарзандларини тўплаб: “Мен вафот этсам, бу набирамга ким ғамхўрлик қилади?” деб сўради. Ҳамма амакилари ёш Муҳаммадни ўзи билан бирга олиб кетишни истади. Чунки бу бола қаёрга борса, ўша ерга файзу барака ёғилишини яхши билишарди. Абдулмутталиб бу гал набирасидан сўради: “Ўзинг нима дейсан? Қайси амакинг билан қолишни хоҳлайсан?” Гўдак индамай ўрнидан туриб, ҳалқа бўлиб ўтирган амакилари орасидан Абу Толибнинг қучоғига борди. Шу тариқа қарор қабул қилинди. Демак, ёш Муҳаммад Абу Толибни танлади.
Абу Толиб отаси Абдулмутталиб каби ёш Муҳаммадни ҳам, иниси Абдуллоҳни ҳам жуда яхши курарди. Жони узилаётган Абдулмутталиб суюкли набирасининг севикли ўғли Абу Толиб билан қолаётганидан кўнгли тўлди. Охирги нафасида ҳам ёш нурли набираси юзига термилиб тураркан, Абу Толибга уни омонат топширганини, асло озор бермаслик ва меҳрини аямаслигини васият қилиб оламдан ўтди.
Абдулмутталибнинг вафоти бутун Қурайш қабиласи, айниқса, ҳошимийлар хонадони учун оғир жудолик бўлди. Салобатли, ақл-фаросатли ва ўз қавми учун жонини фидо этишдан ҳам қайтмайдиган инсондан айрилдилар. Абдулмутталибнинг дафн маросимида бутун қабила иштирок этди. Улар тобутни кўтариб кетишар экан, ёш Муҳаммаднинг кўзларидан тинмай ёш оқарди. Бу синовларнинг барчаси Аллоҳ таоло томонидан ёш Муҳаммадни пайғамбарликка тайёрлаш учун эди. Ҳаммаси уммат, дин, сиз ва биз учун эди.
“Тасаддуқ, ё Расулуллоҳ” китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа