Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
14 Июн, 2025   |   18 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:04
Қуёш
04:49
Пешин
12:28
Аср
17:39
Шом
20:01
Хуфтон
21:39
Bismillah
14 Июн, 2025, 18 Зулҳижжа, 1446

Қадим Бухорода ўтган етти пир

27.04.2017   37640   7 min.
Қадим Бухорода ўтган етти пир

БИРИНЧИ ПИРИ МУРШИД

Хожа Абдулхолиқ Ғиждувоний қуддиса сирриҳу – Хожаи Жаҳон. 1103 йилда туғилган. Муборак хоклари Бухоро вилоятининг Ғиждувон шаҳри марказида.

ИККИНЧИ ПИРИ МУРШИД


Хожа Муҳаммад Ориф ар-Ревгарий қуддису сирриҳу Хожа Ориф Моҳи- тобон номи билан ҳам машҳур бўлган. Хожа Ориф Бухоро вилоятининг Шофиркон туманидаги Ревгар қишлогида туғилган, юз йилдан зиёд умр кўриб, 1259 йилда вафот этган. Қабри Шофиркон марказида обод зиёратгоҳга айлантирилган.1996 йил Хожа Ориф жомеси қурилди.
Нақл этилишича, Хожа Ориф ўрта бўйли, очиқ юзли, катта кўзли, камон қошли, вужудидан мушку анбар ҳиди анқиб турадиган зот бўлган экан.
Хожа Ориф Ҳазрат Абдулхолиқ Ғиждувонийнинг тўртинчи халифаси ҳисобланади. Ҳазрати Махдуми Аъзам Даҳбедийнинг “Мақомоти Хожа Абдулхолиқ Ғиждувоний” асарида нақл қилинишича, Ҳазрат Хизр алайҳиссалом ҳазрати Абдулхолиқ ҳузурларига келардилар. Ўша чоқ ҳазратнинг ҳамма шогирдларини уйқу босарди. Суҳбат тугаб, Хизр алайҳиссалом кетганларидан сўнг шогирдлар беихтиёр уйқудан уйғонарди. Шогирдлар орасида энг ёши бўлган Хожа Муҳаммад ар-Ревгарий Хизр алайҳиссаломнинг суҳбатидан баҳраманд бўлай деб кўзларига туз сепдилар ва оғрикнинг қаттиқлигидан у кишига уйқу ғалаба қилолмади. Суҳбатдан баҳраманд бўлдилар. Бу ҳолни кўриб Хизр алайҳиссалом дедилар: Сиз ориф бўлгайсиз, иншаоллоҳ!” Хожа Хизр алайҳиссалом нафасларининг баракотидан бутун дунёга Хожа Ориф номи билан машҳур бўлдилар. Хожа Ориф ар-Ревгарий “Орифнома” китобининг муаллифи. “Орифнома” 1994 йил нашр этилди. “Орифнома”да ёзилганки, “Одоб нек одамлар зийнатидур!.. Авлиёлик аломати учтадур: биринчиси – баланд даражани эгаллаганда ҳам камтар бўлмоқ; иккинчиси – сабру тоқати етгунча парҳез қилмоқ, учинчиси – то кучи етгунча инсоф қилмоқ. Очлик – зоҳидлар, зикр – орифлар таоми”.

УЧИНЧИ ПИРИ МУРШИД


Хожа Маҳмуд Анжир Фағнавий қуддису сирриҳу Вобкент туманидаги Анжир Фағни қишлогида туғилиб, ўша ерда вафот қилган. Бу қишлоқнинг ҳозирги номи Анжирбоғдир.
Хожа Маҳмуд Анжир Фағнавий илми қол ва илми ҳолни ҳазрати Хожа Ориф Ревгарийдан ўрганган. Али Сафийнинг “Рашаҳоту айнул ҳаёт” китобида ёзилишича, Хожа Али ар-Ромитаний Хизр алайҳиссаломдан: “Шу асру айёмда пир деб кимнинг этагидан тутса булади?” деб сўраганида Хизр алайҳиссалом: “Шу асру айёмнинг муршиди Хожа Маҳмуд Анжир Фағнавийдир!” деганлар. Хизр алайҳиссаломнинг. тавсиясига мувофиқ Хожа Али ар-Ромитаний Хожа Маҳмудга мурид бўлади. Хожа Маҳмуд Анжир Фағнавий қабрлари устида янги макбара, мақбара ёнида ҳовуз ва жомеъ масжиди қурилиб ушбу жой обод зиёратгоҳга айланган.

ТЎРТИНЧИ ПИРИ МУРШИД


Хожа Али Ромитоний қуддису сирриҳу Хожаи Азизон номи билан машҳур. Бу зоти шариф Ромитоннинг Кўргон қишлогида туғилган. Мақомати гоят олий, каромати бисёр, касблари тўқувчи бўлган. “Рашаҳот”да ёзилишича, 1310 йил, “Мақомати Шоҳи Нақшбанд”да таъкидланиши- ча, 1321 йилда вафот қилган. Қабри Кўҳна Урганчда, обод зиёратгоҳдир.
Хожа Алининг Ромитондаги Қўрғон қишлоғида табаррук қадамжолари бор. У ер обод қилинмоқда. Хожа Алининг тўртта машҳур халифалари бўлган: Хожа Муҳаммад Кулоҳдуз, Хожа Муҳаммад Халлож, Хожа Муҳаммад Бовардий, Хожа Муҳаммад Бобойи Самосий.
Ҳожи Теша бобо Нақшбандийнинг айтишича, Нақшбандхон ибн Султонхон (1958 йил вафот қилган) Хожа Али ар-Рометани авлоди эди.
Хожа Али Ромитонийнинг “Рисолаи Азизон” китоби машҳур. Бу китобни форс тилидан ўзбек тилига нақшбандийшунос олима Гулчеҳра Наврўзова таржима қилиб нашр эттирди.

БЕШИНЧИ ПИРИ МУРШИД


Хожа Мухаммад Бобойи Самосий қуддиса сирриҳу. Бу муборак зотнинг муборак қабри Бухоро вилоятининг Ромитон туманидаги Симос қишлогида.

ОЛТИНЧИ ПИРИ МУРШИД


Саййид Амир Кулол қуддису сирриҳунинг асли исми Саййид Амир Калон бўлиб, Бухоро яқинидаги Сухор қишлоғида туғилган. Бу зот тахминан 1287 йилларда дунёга келган. Кулолчилик билан шуғуллангани сабабли Мир Кулол номи билан машҳур бўлган. Мир Кулолнинг бир юз ўн тўртта авлиё бўлган халифаси бор эди. энг етуклари Баҳоуддин Нақшбанд, Мавлоно Ориф Дегароний, Шайх Ёдгор Валий, Шайх Жамолиддин Деҳаи Осиёи, Шайх Шамсиддин Кулол, Хожа Дарзунийлардир.
“Мақомоти Амир Кулол”да нақл қилинишича, Ҳазрат Мир Кулол мужаррад (бўйдоқлик) даврида тенгқурлари билан боғда иттифоқ бўлиб, чопонларини ювибтилар ва биродарларига айтибтики, “Эй ёронлар, чопонларни пахса девор устига ёймайлик, чунки у ердаги тиканларга озор берилур. Зинҳор дарахтлар шохига осмайлик, шохлар эгилиб, жабр булур. Заминга ҳам ташламайлик, ўт-ўланлар хароб бўлур”. Бу гапларни эшитиб, не қиларини билмай қолган биродарлар сурабтики: “Амир, сиз чопонингизни қандай қилиб қуритасиз?” Ҳазрат дебти: “Мен чопонимни устимга ташлаб, офтобрўяда ўтираман ва шундай қилиб қуритаман. Эй ёронлар, агар пахса девордан бир парча узилиб эрга тушса ё дарахт шохи синса, ё чорва ейдиган ўтларга зарар этса, Худовандга не узр билдирурмиз? Зинҳор номашруъ (шариатга зид) ишлар, кичик бўлса ҳам қилманг. Чунки кичик гуноҳ такрорланаверса, дўзахга олиб борур. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам истиғфор (кечирим сўраш) билан катта гуноҳлар кечирилади, муттасил қилинаверилса, кичик гуноҳлар ҳам каттага айланади, деганлар”.
Собиқ Иттифоқ даврида Ҳазрат Мир Кулол жомеси йиқитилди, зиёратгоҳи эса шўр босган, қаровсиз ҳолга келган эди. Истиқлол йилларида Мир Кулол зиёратгоҳида янги жоме масжид, меҳмонхона, дарвозахона қурилди. 2007 йилда Сайид Мир Кулол қабри устида маҳобатли мақбара қад ростлади. Атрофида улкан боғ барпо қилинди.


ЕТТИНЧИ ПИРИ МУРШИД


Ҳазрати Саййид Муҳаммад Баҳоул-ҳақ вал-миллат вад-дунё уд-дин Нақшбанд ибн Саййид Жалолиддин. Бу киши соҳиби каромат, олими раббоний, Қуръони карим ва пайғамбар алайҳиссаломнинг суннатларини халққа етказиб, ислом дини ривожига муҳим ҳисса қўшган валиюллоҳдир.
Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратлари 1318 йил Бухоро шаҳри яқинидаги Қасри Ҳиндувон қишлоғида туғилган. Ул зоти шариф шарофатидан қишлоқнинг номи Қасри Орифонга айланган.
Абулҳасан Муҳаммад Боқир бин Муҳаммад Алининг “Мақомоти шоҳи Нақшбанд” китобида ёзилишича, Баҳоуддинга бевосита Саййид Мир Кулол устозлик қилган. Ҳазрат она томонидан сиддиқийдир, яъни насаблари Абу Бакр Сиддиққа бориб тақалади.
Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратлари 1389 йил Қасри Орифонда вафот этган.

Жобир ЭЛОВ,
Мир Араб мадрасаси мудири

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Эр-хотиннинг ярашуви шайтон бўйнини синдирар

12.06.2025   4424   5 min.
Эр-хотиннинг ярашуви  шайтон бўйнини синдирар

Оила – инсон ҳаётидаги маънавий суянч, ижтимоий тартиб, насл давомийлигини таъминловчи қўрғон ва меҳр-муҳаббат масканидир.


Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади: “Унинг аломатларидан (яна бири) – сизлар (нафсни қондириш жиҳатидан) таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқ­лик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун аломатлар бордир” (Рум сураси, 21-оят).


Бу оят оила қуришнинг илоҳий ҳикматга эга эканини, эр-хотин муносабатида муҳаб­бат ва меҳр-шафқат асосий омил бўлишини англатади.


Ислом никоҳни фақат шахсий хоҳиш эмас, балки маънавий, ахлоқий ва ижтимоий мажбурият сифатида қабул қилган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Никоҳ ме­­нинг суннатимдир. Ким суннатимдан юз ўгирса, мендан эмас”, деганлар (Муттафақун алайҳ).


Бу ҳадисга кўра, никоҳ мусулмон ҳаёти­даги ибодат ҳисобланади. Унинг асосий мақсадлари нафсни ҳалол йўл билан қон­дириш, наслий поклик, фарзанд тарбияси ва жамият бар­қарорлигини таъминлашдир.


Исломда эр ва хотиннинг вазифалари бир-бирини тўлдирувчи хусусиятга эга. Аллоҳ таоло эркакни масъулиятли раҳбар, аёлни эса оила мустаҳкамлигини таъминловчи қилиб яратган: “Эркаклар хотинлар устидан (оила бошлиғи сифатида доимий) қоим турувчилардир. Сабаб – Аллоҳ уларнинг айримлари (эркаклар)ни айримлари (аёллар)дан (баъзи хусусиятларда) ортиқ қилгани ва (эркаклар ўз оиласига) ўз мол-мулкларидан сарф қилиб туришларидир” (Нисо сураси, 34-оят).


Эркак аёлдан баъзи хусусиятларда ортиқ қилиб яратилганида бир неча ҳикматлар бор. Муфассир уламолар, жумладан, қуйидаги шаръий нуқтаи назардан эркакларга хос хусусиятларни қайд этишган: пайғамбарлик, жисмоний куч-қувват, оила нафақасига масъуллик, ақлу идрок, хотира ва тафаккурнинг зиёдалиги, имом-хатиблик, муаззинлик, жамоат билан намоз ўқиш, жума намозининг вожиб бўлиши, ташриқ такбирини айтиш, жангларда қатнашиш, тўлиқ гувоҳлик, талоқ бериш ҳуқуқига эга бўлиш, оиланинг унга нисбат берилиши, намоз ва рўзани узрсиз адо этиш кабилар.


Шу жиҳатларни ҳисобга олиб, аёл киши эрига нисбатан итоатли, ҳамиятли ва иффатли бўлиб, оила тотувлиги йўлида доимий ҳаракатда бўлиши жуда матлуб ишдир.


Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сизларнинг энг яхшиларингиз ўз аҳлига яхшилик қилувчиларингиздир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).


Эркак оила бошлиғи сифатида адолатли, ғамхўр ва меҳрибон бўлиши керак. У ўз аёли ва фарзандларининг эҳтиёжларини таъминлаб, уларни тўғри йўлга бошлаши лозим.


Хотиннинг вазифалари – оилада соғлом муҳит яратиш, эрга итоат ва унинг шаънини асраш. У оила тинч­лиги ва фаровонлиги учун интилиши, эрига вафодор бўлиб, фарзандлар тарбиясида фидо­йилик кўрсатиши лозим.


Қуръони каримда бундай марҳамат қилинади: “Улар сизларнинг либосингиз, сизлар уларга либоссиз” (Бақара сураси, 187-оят).


Бу оят никоҳдаги жуфт­ларнинг бир-бирига муҳтож­лиги ва улар ўртасидаги яқин­ликни таърифлайди.


Никоҳ фақатгина икки инсоннинг эмас, балки оилалар ва жамиятнинг ҳам масъулиятидир. Кўп ҳолларда ота-оналар, қариндошлар ва жамиятнинг қўллаб-қувватлаши никоҳнинг мустаҳкамлигида муҳим аҳамият касб этади.


Бугунги кунда кўпчилик оилавий муаммолар учинчи томонларнинг (қайнона-қайнота, яқинлар, дўстлар) чуқур ва номуносиб аралашуви оқи­батида келиб чиқмоқда. Ҳар бир инсон ўзига тегишли чегарани билиши зарур.


Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Одамларнинг аразлашганларини яраштириб қўйиш нафл намоз ўқишдан ва нафл рўза тутишдан кўра савоблироқдир”, деганлар (Имом Табароний ривояти).


Ота-оналар, қариндошлар – ёшлар ҳаё­тига раҳбар сифатида керакли маслаҳат берадилар, аммо уларнинг шахсий муносабатларига бефарқ ёки ортиқча аралашиш – оилавий муҳитни бузиши, ўртадаги муҳаббатни сўндириши мумкин.


Кўпинча оилада ота-она ва фарзандлар, оиланинг бош­қа аъзолари орасида ҳам турли келишмовчилик бўлиб туради. Арзимаган сабаб-баҳоналар билан тинч хонадонлар можаролар масканига айланади. Бир-бирига яқин, қадрдон, қариндошлар ўртасида меҳр-оқибат кўтарилади.


Кечира олиш – гўзал фа­зилат, ди­нимизда мақталган сифатлардан. Бир қарашда оний ютқа­зишдай кўринган кечира олиш катта можароларнинг олдини олади, ғалабани таъминлайди. “Эр-хотиннинг уриши – дока рўмолнинг қуриши” деганларидай, икки ошуфта қалбнинг арази узоққа бормаслиги кундай равшан.


Сал ихтилоф чиқдими, бир томон дарров муроса-келишув йўлини кўриши керак. Бир томоннинг ақл-идрок билан иш тутиши шайтоннинг бўйнини синдириб, катта можароларнинг олдини олади.


Жорий йилнинг биринчи чорагида вилоят имом-хатиблари, отинойилари 838 та ана шундай низоми оилани яраштиришиб, ёшларнинг бахтли ҳаёт кечиришига сабабчи бўлдилар.


Хулоса шуки, Ислом оилага юксак мақом берган, уни жамиятнинг юраги деб баҳолаган. Биз оят ва ҳадислар асосида шу муқаддас неъматни асраш, мус­таҳкамлаш ва ёшларга тўғри етказиш йўлида жиддий ҳаракат қилишимиз керак.


Убайдуллоҳ АБДУЛЛАЕВ,

Фарғона вилояти бош имом-хатиби

"Ҳидоят" журналининг 5-сонидан олинди 

 

 

Мақолалар