01 Октябр, 2024, 28 Рабиъул аввал, 1446
01 Октябр, 2024, 28 Рабиъул аввал, 1446
Оила... Бу сўз замирида кенг маъно, порлоқ келажак, тинч-тотув ҳаёт ва ўзаро меҳр-муҳаббат ётади. Оила бу жамиятимиз келажаги, соғлом турмуш ва энг асосийси катта масъулият бўлиб, ҳар бир инсон бу тушунча билан ҳаётида учрашади, йўлиқади. Оила нафақат икки инсонни бирлаштиради, балки шу жуфт билан таскин топади, саодатга эришади. Ёлғиз ҳолда инсон ўз саодатини ҳис қила олмайди.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай дейди:
“Аллоҳ сизлар учун ўзларингиздан жуфтлар яратиб, жуфтларингиздан сизлар учун ўғиллар ва набиралар пайдо қилди...” (Наҳл,72)
Ана шундай жуфтлик саналган эркак ва аёлнинг илоҳий никоҳ ришталари туфайли бир хонадонда, бир оилада аҳил-тотув яшашлари, насл давомийлигини таъминлаб, умргузаронлик қилишлари хақиқатдан Яратганнинг улуғ санъати ва ҳикматига далолатдпр.
Пайғамбаримиз алайҳиссалом бу борада ривоят қилган ҳадисларнинг бирида: “Эй йигитлар, сизлардан қай бирингиз оила қуришга қурби етса, уйлансин. Уйланиш номаҳрамларга кўз ташлашдан, зинокорликдан асрайди. Қурби етмаган киши рўза тутсин, токи унга тўсиқ бўлсин”, дейилган.
Бошқа ҳадисда эса: “Тўртта яхши иш бор, улар пайғамбарлар суннатидан саналади: ҳаё, хушбўйлик, мисвок тутиш ва уйланишдир” деб марҳамат қилинади. Ислом таълимотига кўра, оила Яратганнинг розилигини топиш, Пайғамбаримиз алайҳиссалом ахлоқлари, исломий одоб билан зийнатланиш ва пок йўл билан инсоният наслини давом эттириш мақсадида қурилади. Шунинг учун динимиз оилани никоҳ асосида қуришга алоҳида аҳамият беради ва никоҳни инсоний алоқаларнинг энг муҳими сифатида юксак қадрлайди. Зеро, оила катта жамиятнинг кичик бир бўлаги ҳисобланади.
Оила жамиятнинг ажралмас бир бўлаги бўлиб, у қатьий қонун-қоидаларга бўйсунади. Насл бардавом бўлиши, жамиятнинг таназзулга учрамаслиги учун Аллоҳ таоло оилани ўз ҳимоясига олган. Оила таназзулининг олдини олиш мақсадида зино қатьий ҳаром қилинди.
Жамиятнинг келажаги порлоқ, катта имкониятларга эга бўлиши учун, аввало, унинг ажралмас негизи-оилаларнинг маънан соғломлиги талаб қилинади.
Оиланинг бир устуни бўлган аёл шу масканнинг қўриқчиси, оила”шоҳ”ига “вазир”ҳисобланади. Шу жиҳатда Ислом дини ҳеч бир дин бермаган эьтиборини беради, уни эъзозлайди, чиройли муомалада бўлишга чақиради, ҳуқуқларини ҳимоя қилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)дан ривоят қилган ҳадисда бундай марҳамат қилинади: “Сизларнинг яхшиларингиз аҳли аёлига яхши муомалада бўлганларингиздир. Мен ҳаммангиздан кўра аҳлига яхшироқ муомала қилувчингизман” (Имом Термизий).
Мана шундай оят ва ҳадислар орқали Ислом илк даврданоқ аёлларнинг оиладаги ҳақ-ҳуқуқларини тиклаш, ҳурматини жойига қўйиш билан уларнинг жамиятдаги мавқеини юксалтирган. Аёл кишига комил инсон ва чиройли муомалага муносиб шахс сифатида эьтибор қаратган.
Энг аввало, аёлларга чиройли муомала кўрсатиш, ширинсўз бўлиш ва ҳар томонлама яхшилик қилиш лозим. Иккинчидан, гарчи уларнинг феьл-атворларида бирор ҳаракат ёқмаган тақдирда ҳам қўполлик қилмасдан, ширинсўзлик билан камчиликларини айтиш, уни тузатишга кўмаклашиш керак бўлади. Чунки ҳар нарсада Аллоҳ таолонинг биз билмаган, ақлимизга келмаган ҳикматлари бор. Аёлларнинг хулқларида бир эмас, бир неча яхшилик борлиги маълум. Оила саранжом-саришталиги, кийим-кечак ва уйларнинг озодалиги, таом тайёрлаш борасидаги хизматлари ва энг муҳими, тўғри тарбия берилган, кўзлар қувончи бўлмиш солиҳ фарзандни вояга етказишлари шундай яхшиликлар сирасига киради.
Ислом дини муҳаббат, раҳмат, меҳр-шафқат каби хислатлар оиланинг таянчи эканини айтади. Бу таянчлардан бирига арзимас нарса туфайли дарз кетмаслиги зарур. Ҳадисда: “Агар бирон нохушлик бўлса, унинг замирида кўп яхшиликлар бўлиши мумкин”, деб бежиз айтилмаган.
Шу сабабли оилада меҳр-муҳаббат, тинчлик, тотувлик, ўзаро ишонч хукмрон бўлишга эру хотин бирдек ҳаракат қилмоқлари лозим. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) ўз ҳадисларида “Хотинларнинг яхшиси агар қарасанг, сени хурсанд қиладигани; буюрсанг, сенга итоат этгани; йўқлигингда ўз нафсини ва молингни муҳофаза қиладиганидир”, деб яхши аёлларни сифатлаганлар. Шу ҳадисдан келиб чиқиб аёллар оилани барқарор бўлишда, уларни муҳофаза қилишда жонбозлик кўрсатишлари, ўз турмуш ўртоқларига итоаткор бўлишлари лозим. Ҳар бир жамиятни асоси оила экан, уни ўрни, мустаҳкамлиги ҳар бир оила вакилига юклатилган чиройли бурчдир. Оилани асраб авайлаш, ҳимоя қилиш шу юртдаги ҳар бир инсон учун ҳам фарз ҳам қарздир.
Хадичаи Кубро аёл-қизлар билим
юрти ўқитувчиси Нурмуҳамедова Ирода
Сўнги йиллар давомида исломшуносликнинг турли йўналишларида бир қатор муҳим асарлар ўзбек тилига таржима қилиниб нашр этилди. Бу асарлар ақида, калом, фиқҳ, тафсир, адашган оқимларга қарши раддия йўналишида ва тарихий мавзуларга бағишланган бўлиб, улар илм-фан аҳли, талаба ва олимлар учун бебаҳо манба бўлиб хизмат қилмоқда.
Хусусан, Имом Мотуридийнинг машҳур “Таъвилот ал-Қуръон” асарининг бир неча жузлари, шунингдек, Мулла Али Қорийнинг “Шарҳ ал-Фиқҳ ал-акбар”, Абул Юср Паздавийнинг “Усул ад-дин”, Абул Муин Насафийнинг “Баҳр ал-калом”, Алоуддин Косонийнинг “Эътиқоди косоний”, Абу Муоз Ториқ ибн Ивазуллоҳ ибн Муҳаммад томонидан ёзилган “Имом Термизийнинг ақидавий қарашлари”, Абу Азабанинг “Ашъарийлар ва мотуридийлар ўртасидаги гўзал чаманзор”, Имом Термизийнинг “Эътиқоди аҳли сунна”, Абул Мунтаҳо Шаҳобуддин Аҳмад ибн Муҳаммад Мағнисовийнинг “Шарҳи фиқҳул акбар”, Абу Салама Бухорий раҳматуллоҳи алайҳнинг “Жумал усул ад-дин” (Эътиқодий масалаларнинг умумий кисқача баёни)”, Абул Баракот Насафийнинг “Умдатул ақоид”, Ҳаким Самарқандийнинг “Китоб ас-савод ал-аъзам” каби асарлар ўзининг илмий салмоғи билан алоҳида ажралиб туради.
Мотуридий таълимоти асосида ёзилган асарлар исломий эътиқодни тушуниш ва унинг асосий принципларини ёритишга қаратилган. Масалан, Имом Мотуридийнинг “Таъвилот ал-Қуръон” асари Қуръонни тафсир қилишда алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, мусулмон олимлар учун муҳим методологик қўлланма ҳисобланади.
Тарихий ва маданий меросга бағишланган асарлар ҳам катта эътиборга лойиқ Муаллиф жамоаси томонидан нашр этилган “Мовароуннаҳрлик ўн мутакаллим”, “Мовароуннаҳрлик ўн фақиҳ” ва “Мовароуннаҳрлик ўн мутасаввиф” асарлари тарихий шахсларнинг ҳаёти ва мероси ҳақидаги билимларни янада бойитишга хизмат қилади.
Шунингдек, раддия соҳасидаги асарлар исломий ақида ва шариатга зид бўлган мутаассиб ғояларга қарши курашишда муҳим ўрин тутади. Масалан, “Мутаассибликка қарши мўътадиллик” ва “Ислом ниқобидаги мутаассиб гуруҳлар”, “Ихтилофлар, сабаблар, ечимлар”, “Ақоид ва унга боғлиқ масалалар”, “Мазҳаблар бирлик рамзи”, “Мазҳабсизлик – ислом шариатига таҳдид солувчи энг хатарли бидъатдир”, “Сунний ақидалар”, “Ҳизбут-таҳрир” фитнасидан огоҳлантириш”, “Дунё уламолари мурожаати”, “Ислом ва ақидапараст оқимлар”, “Бидъатчи, адашган ва адаштирувчи фирқаларга раддиялар китоби”, “Диний мутаассиблик: моҳияти, мақсадлар ва олдини олиш йўллари”, “Адашган “нозик ҳилқат””, “Ишиднинг ботил ғоялари ва уларга раддиялар”, “Салафийларга илмий раддия”, “Эътиқод дурдоналари”, “Илмдан бошқа нажот йўқ”, “Фатволар тўплами 500 саволга 500 жавоб”, “Фиқҳ ва ақидага оид ихтилофли масалалар ечими”, “Фитна кўз илғамас хатар”, “Мотуридий таълимотига оид 101 савол-жавоб”, “Замонавий фиқҳий масалалар ва фатво бериш асослари”, “Ислом ақидаси”, “Долзарб раддиялар” каби китоблар мусулмон жамоатчилик орасида кенг тарқалган муаммоларга жавоб бериб, муътадилликни тарғиб қилади.
Ушбу нашрлар нафақат илмий соҳада, балки кенг жамоатчилик орасида ҳам катта қизиқиш уйғотмоқда. Ушбу асарлар замонавий мусулмон жамияти учун ислом ақидаси, яъни мотуридий таълимотини янада чуқурроқ тушуниш ва уларни ҳаётга татбиқ этишда муҳим қўлланма бўлиб хизмат қилади.
Ўткирбек Собиров,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Бош мутахассиси
“Шарҳу ақоиди Насафия” асарини ўзбек тилига илмий-изоҳли таржимаси ҳамда
унинг андроид ва мультимедиа дастурларини тайёрлаш бўйича лойиҳа аъзоси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 