02 Октябр, 2024, 29 Рабиъул аввал, 1446
02 Октябр, 2024, 29 Рабиъул аввал, 1446
Оила... Бу сўз замирида кенг маъно, порлоқ келажак, тинч-тотув ҳаёт ва ўзаро меҳр-муҳаббат ётади. Оила бу жамиятимиз келажаги, соғлом турмуш ва энг асосийси катта масъулият бўлиб, ҳар бир инсон бу тушунча билан ҳаётида учрашади, йўлиқади. Оила нафақат икки инсонни бирлаштиради, балки шу жуфт билан таскин топади, саодатга эришади. Ёлғиз ҳолда инсон ўз саодатини ҳис қила олмайди.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай дейди:
“Аллоҳ сизлар учун ўзларингиздан жуфтлар яратиб, жуфтларингиздан сизлар учун ўғиллар ва набиралар пайдо қилди...” (Наҳл,72)
Ана шундай жуфтлик саналган эркак ва аёлнинг илоҳий никоҳ ришталари туфайли бир хонадонда, бир оилада аҳил-тотув яшашлари, насл давомийлигини таъминлаб, умргузаронлик қилишлари хақиқатдан Яратганнинг улуғ санъати ва ҳикматига далолатдпр.
Пайғамбаримиз алайҳиссалом бу борада ривоят қилган ҳадисларнинг бирида: “Эй йигитлар, сизлардан қай бирингиз оила қуришга қурби етса, уйлансин. Уйланиш номаҳрамларга кўз ташлашдан, зинокорликдан асрайди. Қурби етмаган киши рўза тутсин, токи унга тўсиқ бўлсин”, дейилган.
Бошқа ҳадисда эса: “Тўртта яхши иш бор, улар пайғамбарлар суннатидан саналади: ҳаё, хушбўйлик, мисвок тутиш ва уйланишдир” деб марҳамат қилинади. Ислом таълимотига кўра, оила Яратганнинг розилигини топиш, Пайғамбаримиз алайҳиссалом ахлоқлари, исломий одоб билан зийнатланиш ва пок йўл билан инсоният наслини давом эттириш мақсадида қурилади. Шунинг учун динимиз оилани никоҳ асосида қуришга алоҳида аҳамият беради ва никоҳни инсоний алоқаларнинг энг муҳими сифатида юксак қадрлайди. Зеро, оила катта жамиятнинг кичик бир бўлаги ҳисобланади.
Оила жамиятнинг ажралмас бир бўлаги бўлиб, у қатьий қонун-қоидаларга бўйсунади. Насл бардавом бўлиши, жамиятнинг таназзулга учрамаслиги учун Аллоҳ таоло оилани ўз ҳимоясига олган. Оила таназзулининг олдини олиш мақсадида зино қатьий ҳаром қилинди.
Жамиятнинг келажаги порлоқ, катта имкониятларга эга бўлиши учун, аввало, унинг ажралмас негизи-оилаларнинг маънан соғломлиги талаб қилинади.
Оиланинг бир устуни бўлган аёл шу масканнинг қўриқчиси, оила”шоҳ”ига “вазир”ҳисобланади. Шу жиҳатда Ислом дини ҳеч бир дин бермаган эьтиборини беради, уни эъзозлайди, чиройли муомалада бўлишга чақиради, ҳуқуқларини ҳимоя қилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)дан ривоят қилган ҳадисда бундай марҳамат қилинади: “Сизларнинг яхшиларингиз аҳли аёлига яхши муомалада бўлганларингиздир. Мен ҳаммангиздан кўра аҳлига яхшироқ муомала қилувчингизман” (Имом Термизий).
Мана шундай оят ва ҳадислар орқали Ислом илк даврданоқ аёлларнинг оиладаги ҳақ-ҳуқуқларини тиклаш, ҳурматини жойига қўйиш билан уларнинг жамиятдаги мавқеини юксалтирган. Аёл кишига комил инсон ва чиройли муомалага муносиб шахс сифатида эьтибор қаратган.
Энг аввало, аёлларга чиройли муомала кўрсатиш, ширинсўз бўлиш ва ҳар томонлама яхшилик қилиш лозим. Иккинчидан, гарчи уларнинг феьл-атворларида бирор ҳаракат ёқмаган тақдирда ҳам қўполлик қилмасдан, ширинсўзлик билан камчиликларини айтиш, уни тузатишга кўмаклашиш керак бўлади. Чунки ҳар нарсада Аллоҳ таолонинг биз билмаган, ақлимизга келмаган ҳикматлари бор. Аёлларнинг хулқларида бир эмас, бир неча яхшилик борлиги маълум. Оила саранжом-саришталиги, кийим-кечак ва уйларнинг озодалиги, таом тайёрлаш борасидаги хизматлари ва энг муҳими, тўғри тарбия берилган, кўзлар қувончи бўлмиш солиҳ фарзандни вояга етказишлари шундай яхшиликлар сирасига киради.
Ислом дини муҳаббат, раҳмат, меҳр-шафқат каби хислатлар оиланинг таянчи эканини айтади. Бу таянчлардан бирига арзимас нарса туфайли дарз кетмаслиги зарур. Ҳадисда: “Агар бирон нохушлик бўлса, унинг замирида кўп яхшиликлар бўлиши мумкин”, деб бежиз айтилмаган.
Шу сабабли оилада меҳр-муҳаббат, тинчлик, тотувлик, ўзаро ишонч хукмрон бўлишга эру хотин бирдек ҳаракат қилмоқлари лозим. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) ўз ҳадисларида “Хотинларнинг яхшиси агар қарасанг, сени хурсанд қиладигани; буюрсанг, сенга итоат этгани; йўқлигингда ўз нафсини ва молингни муҳофаза қиладиганидир”, деб яхши аёлларни сифатлаганлар. Шу ҳадисдан келиб чиқиб аёллар оилани барқарор бўлишда, уларни муҳофаза қилишда жонбозлик кўрсатишлари, ўз турмуш ўртоқларига итоаткор бўлишлари лозим. Ҳар бир жамиятни асоси оила экан, уни ўрни, мустаҳкамлиги ҳар бир оила вакилига юклатилган чиройли бурчдир. Оилани асраб авайлаш, ҳимоя қилиш шу юртдаги ҳар бир инсон учун ҳам фарз ҳам қарздир.
Хадичаи Кубро аёл-қизлар билим
юрти ўқитувчиси Нурмуҳамедова Ирода
Мамлакатимизда буюк аждодларимизнинг бой илмий меросини ўрганиш, халқимиз ҳамда халқаро миқёсда кенг тарғиб этиш, муҳими, ёшларимиз онги ва шуурига етказиб, уларда она-Ватанга бўлган муҳаббат ва садоқат туйғусини янада кучайтириш ишларига алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Яқинда давлатимиз раҳбарининг “Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги фармони эълон қилингани ана шу эзгу ишнинг узвий давоми бўлди, десак муболаға бўлмайди.
Ҳужжатга мувофиқ, Имом Термизийнинг “аш-Шамоил ал-Муҳаммадийя” ва “Сунани Термизий” асарлари мотуридийлик ақидаси ва ҳанафийлик мазҳабига таянган ҳолда кўп жилдлик академик таржимаси ҳамда шарҳи тайёрланади. Демак, ўқувчилар тез орада ушбу нодир асарларнинг янги нашридан ҳам баҳраманд бўлишади.
Дарҳақиқат, боболаримиз ёзиб қолдирган маънавий меросни ўрганиш бугунги ахборот асрида, хусусан, кишилар онги ва қалбини эгаллаш учун курашлар кетаётган бир пайтда ҳар жиҳатдан муҳимдир.
Афсуски, ҳозирги пайтда айрим тўғри йўлдан адашаётган, турли ғаламис кимсаларнинг алдавига учраб қолаётганлар ҳам йўқ эмас. Шу ўринда таъкидлаш керакки, бу тоифадагилар билан суҳбатлашсангиз уларнинг Имом Бухорий, Имом Мотуридий, Имом Термизий, Бурҳониддин Марғиноний каби бобокалонларимизнинг асарларидан умуман бехабарлиги маълум бўлади.
Шундай экан, улуғ мутафаккирларимизни яқиндан таниш, уларнинг беназр меросидан баҳраманд бўлиш орқалигина фарзандларимизни турли хуружлардан асрай олишимиз мумкин.
Дарвоқе, Имом Абу Исо Муҳаммад ибн Исо Термизий ҳозирги Термиз шаҳридан олти фарсах узоқликда жойлашган Буғ қишлоғида 209-ҳижрий санада таваллуд топган. Кунялари Абу Исо, исмлари Муҳаммад, отасининг исми Исо, бобосининг исми Саврадир.
У зотнинг устозлари кўп бўлиб, энг машҳури Имом Бухорийдир. Аксарият ҳадисларни Бухорийдан ривоят қилган. Имом Муслим, Абу Довуд ҳамда Басра, Куфа, Хуросон, Ҳижоз шайхлари ҳам у кишининг маънавий устозларидан бўлиб, уларнинг раъй ва воситаларига мурожаат қилиб турган.
У зотнинг “Сунани Термизий” китоби “Саҳиҳ Бухорий” ва “Саҳиҳ Муслим” китобларидан кейинги ўринда туради. Имом Термизий ҳадисларни жамлаш ва аниқлашда, ёдлаш ҳамда зикр қилишда алоҳида мақомга эга бўлган.
Имом Термизийнинг шогирдларидан бири: “Имом Бухорийнинг вафотидан кейин Хуросонда Абу Исо Термизийдек илмда, зеҳнда, тақвода, зоҳидликда бирор киши топилмас эди”, деган.
Шайхлардан бири Имом Термизийни имтиҳон қилиш мақсадида унга қирқта ғариб ҳадисни айтиб, савол беради. Имом Термизий қирқта ҳадисни бирорта ҳарфда ҳам хато қилмай, аввалидан охиригача ўқиб беради. Шайх: “Сендек кишини кўрмаганман”, дейди.
Имом “Сунан” китоби фойдаси кўп, такрор сўзлари оз, чиройли тартибда ёзилгандир. Абу Али Мансур ибн Абдуллоҳ Холидий Имом Термизийнинг “ал-Жомиъус-Саҳиҳ” китобини сифатлаб: “Кимнинг уйида мана шу китоб бўлса, гўё уйида Пайғамбаримиз гапираётгандек бўладилар”, деган.
Имом Бухорий шогирди Имом Термизийга: “Сен мендан фойдаланганингдан кўра, мен сендан кўпроқ фойдаландим”, деган.
Имом Термизийнинг “Китобу азим” (“ал-Жомиъ ас-Саҳиҳ”) китоби “Саҳиҳут Термизий” номи билан машҳур. Шунингдек, “Шамоилун Набавия”, “Илалу муфрад”, “Илалу фий охири жомиъ”, “Китобуз зуҳд”, “Китобут тарих”, “Асмоус саҳоба”, “ал-Асмо вал куна”, “Китобу фийл асарил мавқуфа” каби асарлари ҳам дунё китобхонлари томонидан алоҳида қардланади.
Буюк боболаримизнинг ҳаёт йўлларини, уларнинг асарларни ўргансак, биз учун жуда катта манфаатлар бор. Зотан, бутун ислом оламида Имом Термизийдек олимларнинг китоблари катта қизиқиз билан ўрганилар экан, бу борада биз барчага ибрат бўлишимиз керак.
Абдуқаҳор домла ЮНУСОВ,
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 