30 Апрел, 2025, 2 Зулқаъда, 1446
30 Апрел, 2025, 2 Зулқаъда, 1446
Ўзбекистон Республикаси истиқлолга эришгач, шонли ўтмишимиз, шавкатли тарихимиз қайта бўй кўтарди. Улуғ бобокалонларимиз қолдириб кетган бой меросимиз тикланиб, уларнинг қабрлари, қадамжолари обод этилди. Қаерга бормайлик, обод масканлар, виқорли масжиду-мадрасалар, салобатли гумбазу-минораларни кўриб, қанчалик буюк аждодларнинг авлоди эканимизни ҳамиша ёдимизда тутамиз.
Юртимизда олиб борилган ислоҳотлар орасида ҳадис илмининг султони, муҳаддислар имоми Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорий ҳазратларининг қабри жойлашган масканнинг обод этилиши амалга оширилган ишларнинг гултожиси бўлди, десак муболаға қилмаган бўламиз. Чунки бу масканда дунё мусулмонлари ҳамиша ардоқлаб келган, “Ал-Жоме ас-Саҳиҳ” ҳадислар тўплами Қуръони каримдан кейинги иккинчи манба дея эътироф этилган, ислом дини ривожига мисли кўрилмаган хизматлар қилган зотга нисбатан авлодларнинг ўта муносиб эътибори акс этиб турибди
Бундан роппа-роса 18 йил муқаддам 1998 йил 23 октябр жума куни Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Абдуғаниевич Каримов томонидан Имом Бухорий ёдгорлик мажмуи расман очилиш тадбири бўлиб ўтган эди. Ҳозирги кунда бу табаррук замин бутун Ислом оламидан, чет элдан келган сайёҳлар билан гавжумдир.
Мустақиллигимиз шарофати туфайли, ўтиб кетган улуғ аждодларимиз, хусусан Муҳаммад ибн Исмоил Имом Бухорий руҳларини шод қилиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1997 йил 29-апрелдаги Муҳаммад ибн Исмоил Имом Бухорий таваллудининг ҳижрий тақвим бўйича 1225 йиллигини нишонлаш ва уни ўтказиш тўғрисидаги қарорига мувофиқ бу ёдгорлик мажмуи Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов раҳбарлигида яратилган лойиҳа асосида Самарқанд, Бухоро, Хива, Тошкент, Андижон, Наманган, Қўқон ва Шахрисабз халқ усталарининг олтин қўллари билан меъморчилик тарихида энг қисқа муддат, яъни 8 ой мобайнида барпо этилди.
Мустақиллигимизнинг дастлабки йиллариданоқ ушбу масканнинг обод этилишига эътибор қаратилгани бежиз эмас, албатта. Негаки ўзлигимизни, қандай улуғ инсонларнинг авлоди эканимизни, қандай бой ва бетакрор маънавий мерос ворислари эканимизни англаш, миллий қадриятларимизни тиклаш йўлига киришар эканмиз, бу ишларнинг дебочасида Имом Бухорий ҳазратларининг маънавий меросини тиклаш вазифаси туриши табиий ҳолдир. Чунки бу зотнинг ислом динига қилган хазмати барча замон уламолари томонидан энг юксак дея эътироф этиб келинган. Биргина мисол тариқасида қатарлик олим Доктор Муҳаммад Али Донавийнинг “Ал-Умма” журналидаги (1982 йил, август) “... Дарҳақиқат, Ислом уммати кўпгина фазилатлар, илм ва ҳидоят эвазига Бухорийдан қарздордир. Бу уммат зиммасига юклатилган вазифа шуки, улар ўз фарзандларига мактабларда, олийгоҳларда ва мажлисларда Бухорий ҳазратлари ўзи ким эканликларини ўргатмоқлари лозим”, деган эътирофини келтириб қўйиш кифоя. Буни биринчилардан бўлиб англаб етган марҳум Юртбошимиз мажмуа очилишида қилган нутқларида: “...Шулар қаторида озодлигимизнинг дастлабки йиллариданоқ биз Имом ал-Бухорий мақбарасини ул зотнинг шаън-шавкатига муносиб, ён-атрофи мунаввар гўшага, зиёратга келган мўмин-мусулмонларга руҳий-маънавий куч ато этадиган қадамжога айлантиришни ният қилган эдик”, деб айтиб ўтгандилар.
Ҳозирда эса бу даргоҳ марҳум Юртбошимизнинг раҳнамолиги остида йиллар давомида олиб борилган бунёдкорликлар натижаси ўлароқ дунё мусулмонларини ўзига жалб этган, зиёратчиларга руҳий озуқа улашаётган муқаддас замин сифатида қалблардан жой олган. Зеро, ислоҳотларимиз асосчиси Ислом Каримов нутқлари давомида: “Аллоҳнинг инояти билан эзгу ниятимиз ижобат бўлган шу қутлуғ кунда мен бу муаззам ёдгорлик мажмуининг шунчаки зиёратгоҳ эмас, балки гўзал Ўзбекистонимизни бутун дунёга танитадиган, ёш авлодимизни эзгулик руҳида тарбиялайдиган, ҳар бир инсонни ҳаёт ва абадият ҳақида ўйлантирадиган азиз маскан бўлиб қолишига ишонаман”, дея таъкидлаган эдилар.
Таъкидлаш лозимки, айниқса сўнги йилларда олиб борилган бунёдкорлик ишлари натижаси ўлароқ янгича кўриниш олган миллий меморчилик санъати билан йўғрилган кошинли айвонлар, маҳобатли мақбара, серфайз ҳовлию, салобатли масжид Ўзбекистонда олиб борилаётган диний соҳадаги юксак эътиборнинг намунасидир.
Зайниддин ЭШОНҚУЛОВ,
Имом Бухорий жоме масжиди имом хатиби
Давлатимиз раҳбарининг шу йил 14 мартдаги “Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарорига кўра, Дин ишлари бўйича қўмита, Имом Мотуридий, Имом Бухорий, Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказлари, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Ислом цивилизацияси маркази, Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан ташкил этилган анжуманда дунёнинг ўттизга яқин давлатидан муфтийлар, исломшунос ва диншунос олимлар, диний-маърифий соҳа вакиллари иштирок этмоқда.
Анжуман муносабати билан ўтказилган брифингда Дин ишлари бўйича қўмита ахборот хизмати раҳбари – матбуот котиби Илҳом Маърупов конференция ва унинг доирасидаги тадбирлар ҳақида маълумот берди.
– Мамлакатимиз тараққиётининг янги босқичида Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан жамиятда диний бағрикенглик, миллатлараро тотувлик ва ижтимоий барқарорликни таъминлаш, буюк аллома ва мутафаккирларимизнинг бой илмий-маънавий меросини чуқур ўрганиш бўйича пухта ўйланган изчил ислоҳотлар амалга оширилмоқда, – деди И.Маърупов. – Ушбу эзгу ишларнинг узвий давоми сифатида 2025 йил 29-30 апрель кунлари Самарқанд шаҳрида “Мотуридийлик – бағрикенглик, мўътадиллик ва маърифат таълимоти” мавзусида халқаро илмий-амалий конференция ўтказилмоқда.
Сўнгги йилларда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар натижасида Ўзбекистонда мотуридийшунослик илмий мактаби шаклланди, десак тўғри бўлади.
Конференциянинг аҳамияти ва долзарблиги ҳақида гапирганда бугунги кунда қуйидаги омиллар Имом Мотуридий ва мотуридийлик таълимотини чуқур ўрганишни тақозо этаётганини алоҳида қайд этиш лозим:
– муқаддас ислом дини ниқоби остида фаолият юритаётган радикал гуруҳлар ҳаракати кучайиб бораётган бугунги шароитда халқаро майдонда Имом Мотуридий таълимотини ўрганишга эътибор ошмоқда;
– мотуридийлик мактабининг бағрикенг ғоялари, асрлар давомида минтақамиз хусусиятларига мос ҳолда шаклланган инсонпарвар таълимоти радикализмга қарши курашнинг таъсирчан ва самарали воситаси сифатида баҳоланмоқда.
Конференция 3 та шуъбада фаолият олиб боради:
Биринчи шуъба “Имом Мотуридий ва унинг издошлари илмий меросининг ислом илмлари ривожидаги ўрни” мавзуига бағишланган бўлиб, унда Имом Мотуридий, мотуридий алломалари ва издошлари ҳаёт йўли, Мовароуннаҳр калом илми мактаби ривожланиш тарихи ҳақида баҳс-мунозаралар, илмий музокаралар бўлиб ўтади.
Иккинчи шуъба “Мотуридийлик таълимотида умуминсоний қадриятлар талқини” мавзуида бўлиб, у Мотуридийлик таълимотида илгари сурилган ғоялар, жумладан, бағрикенглик, мўътадиллик ва маърифат назарияларининг шаклланишига оид мунозараларни ўз ичига олади.
Учинчи шуъба “XXI асрда мотуридийлик таълимотининг аҳамияти” мавзуига бағишланган бўлиб, у Имом Мотуридий ва унинг издошлари илмий меросида кўтарилган мавзуларнинг бугунги кундаги долзарб муаммоларни ҳал қилишдаги илмий ва назарий аҳамиятига оид баҳс-мунозараларни қамраб олади.
Анжуман якунида Имом Мотуридий илмий мероси ва мотуридийлик таълимотини ўрганишни янги босқичга олиб чиқиш бўйича нуфузли олимларнинг таклиф ва ташаббуслари асосида якуний декларация қабул қилинади.
Бугун анжуман қатнашчилари учун Самарқанд шаҳридаги муқаддас қадамжолар ва тарихий-маданий ёдгорликларга саёҳат кўзда тутилган.
Ғ.Ҳасанов, А.Исроилов (видео), ЎзА мухбирлари
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 