Маънавий юксалиш
Ҳар бир ҳожи — маънавият ва эзгулик тарғиботчиси
Жорий йилги ҳаж мавсуми ҳам доимгидек кўтаринки кайфиятда ўтди. Айни дам муқаддас ҳаж зиёратига борувчилар ҳаётида янги давр бошланди. Энди ҳажга бораётган киши қайтиб келгач, жамият ҳаётида муҳим ўрни борлигини ҳис этиб, сафарга ҳозирлик кўради.
Шу йил ҳаж мавсумида Президентимиз ҳожилар ҳолидан хабар олиб, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин Холиқназар билан телефон орқали мулоқот қилгани тарихий воқеа бўлди. Бундай қувончдан руҳланган ҳожилар Мино, Арафот ва Муздалифада юртимиз тинчлиги, халқимиз осойишталиги учун дуолар қилди. Улар бир овоздан маънавият тарғиботчиси бўлиш ташаббусини илгари сурди. Сўнг ҳожилар Шайх Нуриддин Холиқназар бошчилигида эзгу ташаббус лойиҳасини ишлаб чиқди ва “Янги Ўзбекистон фидойиси бўлиб, маънавият тарғиботчисига айланамиз” шиори остида фаолият юритишга бел боғлади. Мазкур ташаббусни ҳаётга татбиқ этиш ишлари республикамизнинг барча ҳудудида бирдек бошланди. Дастлаб республика ишчи гуруҳи томонидан маҳалла раислари, фаоллар, имом-хатиблар ва ҳожиларга маҳаллаларда амалга ошириладиган чора-тадбирлар бўйича тушунтиришлар берилди, семинар-тренинглар ташкил этилди.
Шунингдек, Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Ўзбекистон маҳаллалари уюшмаси ва маҳаллий ҳокимликлар томонидан ҳар бир ҳудудда ҳожилар ўз маҳалласидаги ижтимоий ҳимояга муҳтож, боқувчисини йўқотган, нотинч оилалар, ажрим ёқасида турган фуқароларга бириктирилди.
Ҳозир ҳар бир ҳожи жамиятимизда меҳр-оқибат муҳитини мустаҳкамлаш, жаҳолатга қарши маърифат билан курашишга ҳисса қўшмоқда. Улар ёшлар тарбияси ва оилалар тотувлигида ибрат ва намуна кўрсатиб, маънавий-маърифий тарғибот тадбирларида фаол иштирок этмоқда. Шунингдек, маҳаллалардаги айрим фуқаролар адашиб, эгри йўлга кириб қолмаслиги чораларини кўрмоқда. Бунинг учун маҳаллаларда ҳожилар ва имом-хатиблар иштирокида тадбирлар ўтказилмоқда. Унда аҳолига аҳил-иноқлик, оилалар тотувлиги, ватанга садоқатнинг асл моҳияти содда, халқчил тилда, ҳаётий мисоллар орқали тушунтириб берилмоқда. Бундай тадбирлар ҳожилар маънавият тарғиботчиси бўлишидек эзгу ташаббус нақадар тўғри ва ўз вақтида билдирилганини яна бир карра тасдиқлайди.
Хайрли тадбирлар бошланганига ҳали икки ой ҳам бўлмади. Ана шу қисқа вақтда ҳожилар иштирокида 10 мингдан зиёд маърифий ва хайрия тадбирлари ўтказилди. Улар доирасида ижтимоий ҳимояга муҳтож 37 мингдан ортиқ аҳоли билан дилдан суҳбат қилинди. Натижада оилавий низоларни бартараф этиш, ажрашиш ёқасидаги инсонларни яраштириш, нотўғри йўлга кириб қолган ёшларга тўғри йўл кўрсатиш каби масалалар ижобий ҳал этилди. Қолаверса, ишсиз фуқароларга муносиб иш жойлари топишга кўмаклашилмоқда. Қувонарлиси, шу ишлар доирасида эҳтиёжманд оилаларга 825 миллион сўмдан зиёд моддий ёрдам кўрсатилди. Шунинг ўзиёқ биргина ташаббуснинг кўлами, самараси қанчалик кенг эканини кўрсатади.
Сўз — ҳожилар, яъни маънавият ва эзгулик тарғиботчиларига:
Шарифжон ҳожи ота Дармонов Норин туманидан:
— Биз ҳаж ибодати давомида халқимиз фаровонлиги, юртимиз тинчлиги йўлида кўп бора дуо қилдик. Мана, бугун ўзимиз ҳам маънавият, эзгулик тарғиботчиси бўлиб, маҳалламиздаги хонадонларга кириб, аҳоли билан мулоқот қиляпмиз. Учрашувларда бу ёруғ кунларнинг қадрига етиш, Аллоҳ берган чексиз неъматларга шукрона айтиш ҳақида ҳаётий ўгитлар асосида сўз юритмоқдамиз. Мақсад — ёшларимизни ҳаётда қоқилмай, ўз йўлини топиб кетишига оз бўлса-да ёрдам бериш. Зеро, фарзандларимиз бекорчи нарсаларга чалғимай, ўқиб-ўрганиб, оёққа туриб кетар экан, бундан нафақат маҳалламиз, балки бутун юртимиз фойда топади. Ҳадисларда таъкидланганидек, яхшиликка далолат қилган киши уни амалга оширган инсондек савобга эга бўлади. Демак, бугунги учрашувларимиз ҳам айни савобли амалдир.
Абдуқаҳҳор домла Юнусов, Тошкент шаҳри бош имом-хатиби:
— Ҳожи мақомини олган инсон эзгулик тарғиботчисиман, ўзим яшайдиган кўча, маҳалла ва туманда ёшларга яхшиликда ибрат бўламан, дея мақсад қилиши қандай ажойиб иш! Ислом дини таълимотига кўра, ҳаж амали қабул бўлган инсонлар онадан туғилгандай гуноҳлардан покланади. Ибодат вақтидаги, ватанга қайтгандан кейинги дуолари ҳам ижобат бўлади. Ана шундай табаррук инсонларнинг сўзини барча жон-дили билан тинглайди, насиҳатларига оғишмай амал қилади.
Бугун пойтахтимизнинг барча маҳаллаларига Тошкент шаҳридан ҳаж ибодатини адо этиб қайтган фуқароларимиз билан кириб бориб, уларнинг ҳол-аҳволини ўрганяпмиз, муаммоларига ечим топиш чораларини кўряпмиз.
“Бир бўлсак — ягона халқмиз, бирлашсак — Ватанмиз” деган улуғвор шиор бежиз ўртага қўйилмади. Ҳақиқатан, хайрли ишларда бирлашсак, ҳамжиҳат бўлсак, ҳар қандай маррага етамиз, иншааллоҳ.
“Янги Ўзбекистон” мухбири
Сардор ТОЛЛИБОЕВ тайёрлади.
#gazeta
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Кўпчиликка маълум ва машҳурки, фиқҳ илмининг бир неча хусусиятлари бор. Масалан, фиқҳ илмининг жазонинг дунёда ва охиратда бўлиши, шумул, яъни кенг қамровлилик, муруна, яъни мослашувчанлик, сабот, яъни ўзгармас ҳукмлар, тайсир, яъни умматга енгиллик қилиш, харажни, яъни машаққатни кетказиш каби хусусиятлари бор.
Ҳанафий фиқҳининг ривожланиш босқичлари ҳамда унга нисбат бериладиган шубҳалар ҳақида сўзлашдан олдин икки масалада қўшимча қилишни лозим топдик.
Масалан, фиқҳ илмининг жазонинг дунёда ва охиратда бўлиши, шумул, яъни кенг қамровлилик, муруна, яъни мослашувчанлик, сабот, яъни ўзгармас ҳукмлар, тайсир, яъни умматга енгиллик қилиш, харажни, яъни машаққатни кетказиш каби хусусиятлари бор. Уларни кўпчилигимиз биламиз, илгари бу мавзулар ҳақида кўп эшитганмиз.
Шомиллик, яъни қамровнинг кенглиги, деганимизнинг маъноси шуки, дунёда ҳеч бир қонун, ҳеч қайси низом инсон ҳаётини фиқҳчалик тўлиқ қамраб ололмайди. Дарҳақиқат, банданинг Аллоҳ таоло билан муомаласига ҳам, ўзи яшаётган жамият билан, жуфти ҳалоли билан, оиласи билан, қўни-қўшнилари, яшаётган давлати ва ҳоказолар билан муомаласига ҳам айнан фиқҳ илми мезон қўйиб бериб, ушбу алоқаларни тартиб-интизомга келтиради. Кўриниб турибдики, бунчалик кенг қамровли тармоқни фиқҳдан бошқа жойдан топа олмайсиз.
Аслида тўхталиб ўтмоқчи бўлган нуқта ушбу «шумул» хусусияти ҳақида эмас, балки «муруна», яъни мослашувчанлик ва «сабот», яъни ўзгармас ҳукмлар борасида эди. Эътибор берган бўлсак, фиқҳ қонуниятлари қадимдан чўлу биёбон, саҳроларда ҳам, ривожланган шаҳарларда ҳам татбиқ этиб келинмоқда. Ўн аср олдин ҳам амалда қўлланилган, ҳозирги кунда ҳам қўллай оламиз. Мана шу хусусият фиқҳнинг «мослашувчан»лигини сифатлаб беради, яъни фиқҳдаги мана шундай улкан мослашувчанлик туфайли биз уни ҳар қандай замонда, ҳар қандай маконда ҳаётга татбиқ қила оламиз.
Хўш, фиқҳдаги бу мослашувчанлик, универсаллик қаердан келган? Албатта, фиқҳда турли-туман ихтилофлар борлигидан келиб чиққан. Шунга кўра, фиқҳ илми гоҳида «ихтилоф илми» деб ҳам аталади. Фиқҳдаги ихтилофларнинг бор бўлиши зарурий нарсадир. Бунда ихтилофнинг муайян мазҳаб ичида бўлиши ёки мазҳаблараро бўлишининг фарқи йўқ. Агар биз фиқҳни биргина фикрдан иборат десак, ушбу ягона ҳукмни барчага баробар татбиқ этмоқчи бўлсак, ўзимизни катта қийинчиликка дучор этган бўламиз.
Бугунги кунда ташаддуд йўналиши фиқҳий ихтилофларга барҳам беришни, фиқҳда ягона фикр бўлиши кераклигини ёқлаяпти. Уларга қолса, умуман, ихтилоф деган нарса бўлмаслиги керак. Бу йўналиш тарафдорлари, масалан, ҳаммада бир хил соқол, бир хил кийим, барча масалада бир хил ҳукм бўлишини хоҳлайди.
Бизнинг баҳсимиз асосан ташаддуд, мўътадиллик ва таҳаллул йўналишлари борасида бўлади.
Юқорида айтганимиздек, ташаддудчилар фақатгина битта фикрни қабул қилишади, ихтилоф бўлишини инкор қилишади.
Аҳли сунна вал жамоа сифатида бизнинг қоидамиз бундай: «Фикримиз тўғри, лекин хато бўлиш эҳтимоли ҳам бор. Биздан бошқаларнинг фикри нотўғри, лекин тўғри бўлиш эҳтимоли ҳам бор».
Қоидамиз шу. Ҳанафий мазҳаби вакили сифатида мен ҳам: «Менинг фикрим тўғри», дейман. Бу 99 фоиз ёки 99,9 фоиз тўғри дегани бўлади. Лекин «Менинг фикрим ҳақ!» демайман, «Менинг фикрим тўғри», дейман. Шунда гарчи 1 фоиз ёки 0,1 фоиз бўлса ҳам, мендан бошқаларнинг фикри ҳам тўғри бўлиш эҳтимоли бор бўлади. Мана шу эҳтимол мени бошқаларнинг фикрини тўғри қабул қилишга, улар билан ҳамжиҳатликда яшашга ундайди. Шундагина мен мазҳаблар ўртасидаги жузъий ихтилофларни тўғри қабул қила оламан. Шундагина мазҳаблар орасидаги ихтилоф ўша мақталган ихтилоф бўлади.
Шунга кўра, фиқҳнинг универсаллиги айнан мазҳаблар ўртасидаги жузъий ихтилофларнинг борлигидан келиб чиққан. Бунинг самараси шуки, агар ҳанафий мазҳабимиздаги бир масалага амал қилиш вазият сабабли торлик қилиб қолса, масалан, шофеъий мазҳабидан фойдаланиб туришимиз мумкин. Мисол учун, ҳаж ойларида ёки Рамазон ойида Масжидул Ҳаромда намоз ўқияпсиз, дейлик. Бу вақтларда у ерда жуда катта издиҳом бўлади, оломон ниҳоятда тирбанд бўлади. Фараз қилайликки, олдингиздаги сафда ёки ёнингизда аёл киши намоз ўқияпти, сиз эса намозга иқома айтилаётгани учун бошқа жойга ўта олмадингиз. Бу ҳолатда бизнинг мазҳаб қоидасига кўра, намозингиз дуруст бўлмай қолади. Лекин бошқа мазҳаб бўйича дуруст бўлаверади. Демак, бошқа мазҳабга кўра намозингиз дуруст бўлишига имкон бор экан. Кўриниб турибдики, ихтилоф бизга торчилик пайтида кенгчилик берди, биз ундан фойдаландик.
Худди шунингдек, ҳар бир мазҳаб ичида ҳам бир қанча ички ихтилофлар бор. Масалан, бир масала бўйича мазҳаббошилар томонидан уч
«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан