13 Ноябр, 2024, 12 Жумадул аввал, 1446
13 Ноябр, 2024, 12 Жумадул аввал, 1446
Тафсир
«Албатта, бўҳтон қилган кимсалар ўзларингиздан бўлган бир тўда кимсалардир. Уни ўзларингиз учун ёмон деб ўйламанг, у сизлар учун яхшидир. Улардан ҳар бир киши учун ўзи орттирган гуноҳи бордир. Улардан (туҳматни) каттасини биринчи бошлаган кимса учун улкан жазо бордир. Сизлар туҳматни эшитганингизда, мўмин ва мўминалар ўзларидан бўлганлар ҳақида яхшиликни гумон қилиб: “Бу аниқ бўҳтон-ку!” десалар бўлмасмиди?!» (Нур сураси, 11–12-оятлар).
“Албатта, бўҳтон қилган кимсалар ўзларингиздан бўлган бир тўда кимсалардир”. Эй мусулмонлар! Ойша розияллоҳу анҳога туҳмат қилган кимсалар бегоналар эмас, балки орангиздаги бир гуруҳ мусулмонлардир. Улар орасида (мунофиқ) Абдуллоҳ ибн Убай ибн Салул ҳам бор. Чунки у кўринишда иймонли деб ҳукм қилинган мусулмонлардан эди.
“(Эй туҳматдан азият чекканлар, сизлар) у (туҳмат)ни ўзларингиз учун ёмонлик деб ўйламанг”. Дарҳақиқат, Ойша ва Сафвон розияллоҳу анҳумо ҳамда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам, Абу Бакр Сиддиқ ва унинг яқинлари туҳматдан қаттиқ азият чекишди, жуда мушкул аҳволда қолишди.
“...балки у сизлар учун яхшидир”. Туҳмат воқеаси уларга бир неча жиҳатдан яхши бўлди. Биринчидан, улар Аллоҳ таолонинг розилигини истаб, туҳматга сабр қилишгани учун улкан ажру савобга эга бўлишди.
Иккинчидан, бу бўҳтон ошкор этилмаганида, баъзи одамларнинг қалбида Ойша онамизга нисбатан ёмон гумон сақланиб қолган бўлар эди. Туҳмат ошкор этилгач, у гуруҳнинг ёлғони асрлар оша ёйилди.
Учинчидан, шу воқеа сабаб Ойша розияллоҳу анҳонинг ва туҳматдан азият чеккан бошқаларнинг покизалиги, шарафи, қадри баён этилган, туҳматчиларга лаънат ва азоб муқаррарлиги зикр этилган ўн саккизта ояти карима нозил бўлди.
Улардан ҳар бир киши учун ўзи орттирган гуноҳи (жазоси) бордир. Яъни, Ойша розияллоҳу анҳо онамизга туҳмат қилган ҳар бир кишига бўҳтонига яраша жазо бордир. Яъни, уларнинг азоби туҳматга қанчалик аралашганига кўрадир.
Улардан туҳматни биринчи бошлаган кимса учун эса улкан жазо бордир. Бу туҳмат-бўҳтонни мунофиқлар каттаси ибн Салул бошлади. Бошқалар унинг гапини гапириб юришди... Бу гапни ташиганлар жазосини олишди. Ибн Салулга эса улкан жазо – жаҳаннам оташи бор.
«Сизлар (туҳматни) эшитганингизда мўмин ва мўминалар ўзларидан бўлганлар ҳақида яхшиликни гумон қилиб: “Бу аниқ бўҳтон-ку!” десалар бўлмасмиди?!» Яъни, ҳар бир мўмин солиҳлиги ва иффатлиги билан танилган киши ҳақида бирор айблов ёки ёмон гап эшитганида, унга ишонмаслиги, аксинча, у ҳақда яхши ўйда бўлиши керак.
Ривоят қилинишича, Абу Айюб Ансорийнинг хотини: “Одамлар Ойша ҳақида нима дейишаётганини эшитдингизми?” деб сўради. У: “Ҳа эшитдим. Лекин у бўҳтон-ку! Сен шу ишни қилармидинг, эй Умму Айюб?” деди. Хотини: “Аллоҳга қасамки, йўқ”, деб жавоб берди. Шунда Абу Айюб розияллоҳу анҳу: “Аллоҳга қасамки, Ойша сендан кўра яхши ва номуслидир”, деди. Умму Айюб: “Тўғри”, деди.
Ибн Зайд айтади: “Мўмин ўзининг онасига нисбатан, она эса боласига нисбатан фожирлик қилмайди. Ахир Ойша розияллоҳу анҳо мўминларинг онаси-ку!”
Абу Бакр Розий айтади: “Бу оят кўринишида парҳезкор бўлган шариат қайтарган нарсалардан тийилган киши ҳақида яхши ўйда бўлиш вожиблигига далолат қилади.
Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ айтади: “Гуноҳ ишлари ошкор бўлмагунича, мусулмонлар адолатли, гувоҳлиги мақбул ҳисобланади. Биз (мўминлар ҳақида) яхши ўйда бўлишга буюрилганмиз”.
“Мафатиҳул ғойб”, “ат-Тасҳил ли ъулумит-танзил”,
“ал-Жамиъ ли аҳкамил Қуръан”, “Мадарикут-танзил”
асарлари асосида Азизбек ХОЛНАЗАРОВ
тайёрлади.
Йигирманчи асрнинг энг катта кашфиётларидан бири бу – халқаро тармоқ, яъни интернет бўлди десак, муболаға эмас. Бу тармоқ қисқа йилларда телевидение, радио, газета ва журналларни орқада қолдирди. Дунё бўйича сон-саноқсиз одамлар интернет хизматларидан фойдаланадилар, ахборот алмашадилар, турли масалаларни ҳал қиладилар.
Интернет ҳақида одамларнинг фикри турлича, баъзилар уни ижобий баҳолашса, баъзилар салбий томонларини гапиради. Бу мавзудаги мақбул қараш шуки, интернет ҳам телевидение, радио каби бир восита. Муҳими ундан қандай фойдаланишда. Уни яхшиликка ҳам, ёмонликка ҳам ишлатиш мумкин. Демак, энг муҳим вазифамиз, интернетдан ғаразли мақсадда фойдаланаётганларга, айниқса, ёшларга тўғри йўлни кўрсатиш, зарарли оқибатлардан огоҳлантиришдир.
Қуйида динимиз таълимотларига уйғун ҳолда интернетдан фойдаланиш одобларини баён қиламиз:
Яхши ният – динимиздаги энг гўзал асослардандир. Ҳатто бир қараганда оддий бўлиб кўринган ишлар ҳам яхши ният билан ибодатга айланади. Худди шундай интернетдан фойдаланишда ҳам динимиз қоидаларига мувофиқ иш қилишни ният қилган киши, иши битиши билан бирга савобга ҳам эга бўлади. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) шундай дейдилар: “Албатта, амаллар ниятларга боғлиқдир…” (Имом Бухорий ривояти).
Интернет ҳам хилват жой ҳукмида бўлганидан, одамлар орасида қилмайдиган ишларимизни, ёлғиз қолганда ҳам ўзимизга раво кўрмаслигимиз керак. Аллоҳ таоло бизни доим кузатиб турганини ҳис қилишимиз лозим. Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади: “(Аллоҳ) кўзларнинг хиёнатини (қараш ман этилган нарсага ўғринча кўз ташлашини) ҳам, диллар яширадиган нарсаларни (ёмон ниятларни) ҳам билур” (Ғофир сураси, 19-оят).
Интернетда болаларимиз ким билан мулоқот қилмоқда, кимлар билан дўстлашмоқда – бу ниҳоятда муҳим. Чунки ҳадиси шарифда шундай марҳамат қилинади: “Яхши ҳамроҳ ва ёмон ҳамроҳнинг мисоли атир сотувчи ва темирга дам урувчи кабидир. Атир сотувчи ё сенга хушбўйлик суртиб қўяди ё ундан хушбўйлик сотиб оласан ё ундан келаётган хушбўй ҳиддан баҳра оласан. Темирга дам урувчи эса ё кийимингни бир четини куйдириб қўйиши мумкин ё ундан келаётган қўланса ҳид димоғингни ачитади” (Имом Муслим ривояти).
Интернетдан фойдаланишда яна бир жиҳат бор, яъни икки ва ундан ортиқ кишилар орасидаги виртуал алоқалар. Бунга чат, форум, фейсбук, телеграм, инстаграм ва твиттерларни мисол қилиш мумкин. Бугунги кунда мана шу соҳадаги хато-камчиликларимизни ислоҳ қилишга жуда муҳтожмиз. Чунки жамият, дин, оила ва шахсга бўлаётган аксарият таҳдидлар мана шу виртуал алоқалар орқали рўй бермоқда. Қуйида бу борада энг муҳим бўлган одобларга тўхталамиз:
Ижтимоий тармоқлар ғийбатчилар “жавлон” урадиган майдон бўлиб қолмасин. Бу борада ҳам бир инсон ақл билан фикр юритиши лозим бўладики, эрта қиёматда пушаймон бўлиб қолмасин. Доимо яхши гумон, бағрикенглик ва чиройли хулқни маҳкам тутсин.
Ҳусни хулқ ҳақида ҳадиси шарифда шундай дейилади: “Қаерда бўлсанг ҳам Аллоҳдан қўрққин, ёмонликка яхшиликни эргаштирки, ёмонликни ювиб кетади, одамларга чиройли хулқ билан муомала қил” (Имом Термизий ривояти).
Ижтимоий тармоқларда бир-бирини ҳақорат қилиш ҳолатлари кузатилмоқда.
ҲИКОЯ. Бир аёл Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келди, сўнг чиқиб кетди. Укетганидан кейин Оиша онамиз розияллоҳу анҳо: "Агар бу аёлнинг бўйи паст бўлмаганида у қандай ҳам гўзал ва чиройли бўларди", дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Эй оиша, сени уни ғийбат қилдинг", дедилар. Оиша онамиз: "Мен унда бор (рост) нарсани айтдим-ку", дедилар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Сен унда бор нарсани айтганинг учун ғийбат бўлди, унда йўқ (ёлғон) нарсани айтсанг, бўҳтон қилган бўлар эдинг", дедилар. Шунинг учун бизлар бундай гап-сўзлардан эҳтиёт бўлишимиз даркор.
Мана шу масалага бепарволик кўплаб муаммоларга сабаб бўлмоқда.
Масалан : Эркакка келган хатлар хотиннинг қўлига тушиб ёки эр хотиннинг бегона эркаклар билан ёзишмаларини топиб олган холатлар ё Оила қурмаган ёш йигит – қизларнинг Ижтимоий тармоқдаги ёзишувлари сабабидан тўйдан сўнг оилаларда ҳаловат йўқолиб, никоҳнинг бузулишигача бормоқда.
Бугунги куннинг талаби – интернетнинг ижобий жиҳатларидан унумли фойдаланиб, дунё-охиратимизни обод қиладиган, халқимизга манфаат келтирадиган ишларни амалга оширишдир. Ҳар бир мусулмон ҳаётда умуминсоний ва диний қоидаларга амал қилиши лозим бўлса, интернетдан фойдаланишда ҳам шу асосларга риоя этиши шарт. Акс ҳолда, турли гуноҳ ишларга аралашиб қолинади. Демак, яқинларимиз, айниқса, ёшларни ижтимоий тармоқнинг салбий жиҳатлари ва зарарли оқибатларидан ҳимоя қилиш, доимий тушунтириш ишларини олиб бориш бурчимиздир.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси фатво бўлими
“Ислом нури” газетасининг 2019 йил, 6-сонидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 