Динимиз мусулмонларни ҳар ишда мўътадил бўлишга чақиради. Бинобарин, кишининг ҳар бир ишда меъёрни билиши уни саодатга элтади. У хоҳ бойлик, хоҳ меҳнат бўлсин, барчасининг меъёри бор. Ҳатто динда ҳам чуқур кетмаслик лозимлиги таъкидланади.
Бугун мана шу меъёрни билмай, динда чуқур кетиб адашганларни ҳам, бойликка ружу қўйиб кибрга кетганларни ҳам, эртадан кечгача меҳнат қилиб соғлиғини йўқотларни ҳам кўряпмиз. Интернету ижтимоий тармоққа муккасидан кетганларни айтмаса ҳам бўлади. Ўзганинг ҳаётини тармоқларда кузатаман деб ўз ҳаёти қолиб кетганлар қанча. Телевизору турли ўйинларга берилиб ёши ўтиб кетаётганлар ҳам етарлича. Уларни кўриб, умри беҳудага зое бўлаётганидан эзиласан киши.
Гоҳида давраларда, ўзаро мулоқотларда меъёридан ортиқ гапириш ҳам кишига оғир ботади. Кўп гапириш нутқнинг таъсир қувватини камайтиради. Натижада ўз ҳаддини билмаган киши қадрсизланади. Худди шундай ўта сертакаллуфлик ҳам хушомадга йўйилади. Шунинг учун киши ҳар ишда мўътадилликни ушлаши лозим.
Мўътадиллик борасида Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳаётлари ҳам барчага дастуриламалдир. У зот ҳеч қачон умматларини оғир машаққатли ибодатларга буюрмас, балки баъзи амаллар умматга фарз бўлиб қолишидан хавф қилиб, уларни гоҳида тарк қилардилар. У зотнинг суннатлари осон ва енгил, машаққатсиз бажариладиган амаллар эди. Пайғамбаримиз умматининг энг заиф тоифаларини ҳам эътиборга олиб йўл тутардилар. Заиф тоифалардан соғлом мўминнинг вазифаларини талаб қилмасдилар. Сўзлаганда ҳам барчани эътиборга олиб сўзлар, ҳеч ким малолланмас эди. Мўътадиллик ҳақида у зот бундай дейдилар: “Албатта, дин осондир. Кимки унда чуқур кетса, дин уни мағлуб қилади” (Имом Бухорий ривояти).
Яъни, одам ўзини ҳаддан ортиқ қийнаб, фарз ва суннатлардан ташқари, тоқати кўтармайдиган амалларга мажбурласа, охирида малолланиб, ҳаммасини ташлаб қўйиши мумкин.
Яна бир бошқа ҳадиси шарифда: “Ишларнинг энг яхшиси ўртачасидир”, дейилади. Шу боисдан Набий алайҳиссалом саҳобаларни ҳар бир ишда – хоҳ у дунёвий бўлсин, хоҳ охират амали бўлсин, ўртача бўлишга чақирганлар.
Шунингдек, Қуръони каримнинг Қасос сураси 77-оятида: “Ва Аллоҳ сенга берган нарса билан охиратни излагин, бу дунёдаги насибангни ҳам унутма", дея таъкидланган. Бу оятдан дунё ва охират ишларида, ибодат масалаларида мувозанатни сақлаш лозимлигини англаш мумкин.
Ҳаётда меъёри тайин этилмас нарсалар ҳам бор. Булар илм, одоб, касб эгаллаш ва солиҳ амал. Сиз қайси йўлдасиз? Солиҳ ишлардами ё беҳуда амалларда?!
Анвар ҒУЛОМОВ,
Меҳнат фахрийси, Самарқанд шаҳри
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Cавол: Яқинда операция бўлдим. Ўрнимдан туриш, ўтириш мумкин эмас. Аёлим ёрдамида таҳорат олиб, ётган ҳолда намоз ўқияпман. Уйқумда эҳтилом бўлдим. Ғусл қила олмайман. Бундай ҳолда қандай қилиб покланиб намоз ўқийман?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Сиз ғусл қила олмасангиз ҳам таяммум қилиш билан покланаверасиз. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилган: “Агар бемор бўлсаларингиз ёки сафарда бўлсаларингиз ё бирорталарингиз таҳоратхонадан келса ёки аёлларга яқинлик қилса-ю, сув топа олмасаларингиз, покиза тупроқ билан таяммум қилинглар” (Нисо сураси, 43-оят).
Демак, мазкур далилларга кўра сув билан ҳақиқий покланиш имкони йўқ бўлиб қолган пайтда, покиза ер жинси билан ҳукмий покланиш жоиз бўлади. Таяммум қилишга рухсат берилган ушбу оятда “Агар бемор бўлсангиз” дейилган. Биров бемор бўлса-ю, сув ишлатиб таҳорат ёки ғусл қилганда ҳалокатга учраши, бирор аъзоси талафот кўриши, беморлиги зиёда бўлиши, чўзилиб кетиши, тузалиш кечга сурилиши кабилардан аниқ хавф бўлса, таяммум қилиши жоиз.
Ер жинси – тупроқ, қум, тош, оҳак, гипс, сурма, сурматош, олтингугурт каби ердан бўлган ашёлардир. Шунингдек, турли буюмлар устидаги (масалан, кийимдаги ёки кўрпа-тўшакдаги) чанг ҳам ер жинсига киради. Шу чангни қасд қилиб, таяммум қилиш ҳам мумкин.
Таяммум қилмоқчи бўлган одам енгини тирсакларидан юқоригача шимаради. Покланишни ният қилиб, икки қўлини тупроққа ёки ер жинсидан бўлган нарсага уриб, юзига суртади. Икки қўлини иккинчи марта уриб, аввал чап қўлининг кафти орқали ўнг қўлини чиғаноқлари билан қўшиб масҳ қилади. Кейин ўнг қўлининг кафти орқали чап қўлини чиғаноқлари билан қўшиб масҳ тортади. Шу билан таяммум қилган бўлади.
Сиз шу тарзда то ғусл қилишга қодир бўлгунингизга қадар таяммум қилиб, намозларингизни адо этишингиз мумкин. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.