Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Cавол: Бомдоднинг фарзига келган киши ҳали суннатни ўқимаган бўлса, жамоатга қўшилиб фарзни ўқиб, ундан кейин суннатини ўқиб олса бўладими? Бир саҳобий шундай қилганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам индамаган эканларку.
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Бомдоднинг суннатини ўқий олмасдан фарзига улгуриб қолган киши кейин суннатни қайтариб ўқимайди.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам фажрдан кейин қуёш чиққунича, асрдан кейин қуёш ботгунича (нафл) намоз ўқишдан қайтардилар” (Имом Бухорий ривояти).
Имом Термизий ҳам шу маънодаги ҳадисни ривоят қилган. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фажрдан кейин икки ракатдан бошқа (нафл) намоз йўқ”, дедилар.
Имом Термизий мазкур ҳадиснинг давомида қуйидагиларни айтади: “Бу ҳадиснинг маъноси шуки, бомдод вақти киргандан бошлаб бомдоднинг икки ракат суннатидан бошқа намоз ўқилмайди, деганидир. Бу масала барча аҳли илм якдил бўлган масаладир. Уламолар киши бомдод вақти киргандан бошлаб, бомдод намозининг икки ракат суннатидан бошқа (нафл) намоз ўқишни макруҳ дейишган”.
Фарздан кейин ҳам ўқиса бўлади дейдиганлар: “Фарздан кейин ўқиса ҳам, бомдоднинг суннатини ўқийдику, бошқа нафл намоз эмаску?”, дейишлари мумкин. Унга жавоб қуйидагича: барчага маълумки бомдоднинг суннатининг вақти фарздан аввал бўлади. Фарздан кейин ўқиладиган суннат йўқ. Шунинг учун фарздан кейин ўқилса, оддий нафл намоз ҳукмида бўлади.
Бу савол-жавобдан шуни англаймизки, битта ҳадисни ўқиб, дарров хулоса чиқариш, бирор ҳукм ёки фатво айтиш хато бўлади. Фақиҳ уламолар эса ҳукм чиқариш учун шу мавзудаги барча ҳадисларни тўплаб, ўрганиб, таҳқиқ қилиб кейин якуний хулоса чиқарадилар. Шунинг учун ҳадислардан қандай ҳукм чиқишини фақиҳларнинг китобларидан ўрганиш керак бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.
Аллоҳ таоло Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга бир қанча синовларни юборди. Ҳали дунёга келмасидан оталаридан, олти ёшида оналаридан, саккиз ёшида суянчиғи – боболаридан айрилдилар.
Ислом уммат орасида кенг ёйилгунча кўплаб машаққатлар чекдилар. Еттита фарзандларидан олтитасини ўз қўллари билан ерга қўйдилар. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом буларнинг барчасига гўзал сабр қилдилар.
Уламолар айтадиларки, бу синовлар билан Аллоҳ таоло Расулимизнинг ҳаётларидаги ҳар бир лаҳзасини қиёматга қадар келадиган умматлари учун дастуриламал бўлишини ирода қилган.
Барча мўминлар хотиржамлик, тақдирдаги яхшилик ҳам, ёмонлик ҳам Аллоҳ таолодан эканига иймон келтиради. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам мана шу иймонни ҳаётларида ўзлари яққол кўрсатиб берганлар.
Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу билан Маккаи мукаррамадан Мадинага ҳижрат қилиб кетаётганларида орқаларидан уларни қатл қилиш учун келаётганлар бор эди. Абу Бакр бундан қаттиқ хавотирда уларни кўриб: “Ё Расулуллоҳ, яқинлашиб қоляпти-да”, деди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом эса: “Хотиржам бўлинг”, дедилар. Ёки ғорда Абу Бакр: “Расулуллоҳ ҳозир сал эгилсалар, бизларни кўриб қолади”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қўрқма, Аллоҳ биз билан-ку”, дея Абу Бакрни хотиржам қилдилар.
Расулуллоҳ қабристондан ўтиб кетаётганларида бир аёл дод-фарёд билан сочларини юлиб, юзларини тирнаб, бутун бағри билан ўзини ерга уриб ётганди. Пайғамбар алайҳиссалом унга: “Сабр қилинг”, дедилар. У: “Сиз йўлингизда кетаверинг, мен билан нима ишингиз бор?” дея қўполлик қилди. Расулуллоҳ: “Сабр қилсангиз яхши бўлади”, дея кетдилар. Кейин саҳобаи киромлар келдилар: “Эй онахон, нима қилиб қўйдингиз, бу киши кимлигини биласизми, Пайғамбаримиз алайҳиссалом эдилар-ку, яхши иш қилмадингиз, беодоблик қилиб қўйдингиз. Сиз бир фарзандингиздан айрилган бўлсангиз, бу киши бир неча фарзандларини ер бағрига қўйганлар-ку”, дейишганда, бояги аёл хатосини англаб, сўнгра Расулуллоҳдан бориб узр сўради. Шунда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Албатта, сабр (мусибатнинг) биринчи зарбасидадир”, деб марҳамат қилдилар.
Ҳаётда ҳар қандай ҳолатда ҳам сабр қилиш, киши ўзини хотиржам тутиши Пайғамбаримиздан бизга берилган суннатдир. Унга эргашганларгина икки дунёда ҳам саодат топадилар, иншоаллоҳ.
Зайниддин ЭШОНҚУЛОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
раиси ўринбосари
"Ҳидоят" журналининг 7-сонидан