01 Октябр, 2024, 28 Рабиъул аввал, 1446
01 Октябр, 2024, 28 Рабиъул аввал, 1446
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Тўртинчи фойда: Дунё қайғулари сизни охират хурсандчиликларига, охират неъматларига муштоқ қилиб қўяди.
Абу Саъид Худрий ва Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: "Жаннатда шундай жар солинади: Сизларга соғлик берилди, энди ҳеч қачон касал бўлмайсизлар. Сизларга ҳаёт берилди, энди ҳеч қачон ўлмайсизлар. Сизларга ёшлик берилди, энди ҳеч қачон қаримайсизлар. Сизларга неъматлар берилди, энди ҳеч қачон ғам кўрмайсизлар" (Имом Муслим ривояти).
Жаннатда ҳеч ким касал бўлмайди, ҳеч ким ўлмайди, ҳеч ким хафа ҳам бўлмайди. Ҳамма абадий бахт-саодатда, доимий офиятда, роҳат-фароғатда яшайди.
Жаннатда мўминлар буюк ҳақиқатни тушуниб етадилар: бу ердаги неъматларнинг энг афзали – Аллоҳ таоло улардан дунё ташвишларини кетказгани, ибодатларнинг машаққати, мусибатларнинг азоби кетиб, савоблари қолгани, охиратнинг даҳшатларини, азобларини кетказиб, доимий бахт-саодат макони бўлмиш жаннатда яшаттиргани экан.
Аллоҳ таоло марҳамат қилади: «Адн жаннатларига кирадилар, у ерда олтин билакузуклар, инжулар билан ясанадилар. У ердаги либослари ипак бўлади. Шунда улар "Биздан ғам-қайғуни кетказган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин. Роббимиз мағфиратлидир, кўп савоб берувчидир", дейдилар» (Фотир сураси, 33-34-оятлар).
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўлим тўшагида ётганларини эсланг. У зотга сизу бизга қараганда мисли кўрилмаган машаққат, кучли оғриқ етди. Саййида Фотима онамиз розияллоҳу анҳонинг раҳми келиб, «Отам қийналиб кетдилар...» деб йиғладилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам эса шундай дедилар: «Бугундан кейин отангизга қийинчилик йўқ. Отангизга ҳеч кимни четлаб ўтмайдиган нарса (ўлим) етди, холос. Энди сиз билан Қиёматда кўришамиз».
Бундан нимани тушунамиз? Демак, ўлим – набийларни, солиҳ зотларни яхшиликка элтувчи неъмат экан. Чунки шу ўлим туфайли бу дунёнинг қийинчиликлари тугайди, ундаги қайғу-аламлар ўтиб кетади. Лекин улар учун ёзилган ажру мукофотлар қолади, иншааллоҳ. Шунинг учун Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бугундан кейин отангизга қийинчилик йўқ», дедилар. Шу билан қайғу замони ўтиб кетди. Дунёнинг ғам-ташвишлари бизни охират неъматларига муштоқ қилиб қўяди, дунё зиндонидан охират неъматларига чиқадиган кунимизга интизор қилиб қўяди.
Бир қиз айтади:
"Жуда кўп йиллар давомида ғам-ташвишсиз жойда бўлиб қолишни орзу қилиб яшадим. Уйимизда муаммоларнинг кети узилмасди, ота-онам мени хафа қилиш бўйича гўёки кимўзарга ўйнашарди. Ҳатто овқат пайти ҳам тинчлик йўқ эди, доим бақир-чақир билан ўтарди. Бозордан кийим-кечак сотиб олишим ҳам онамнинг бақир-чақирлари учун бир баҳона эди. Мен онам хоҳлагандек кийим сотиб олишга қанчалик ҳаракат қилмайин, барибир тирноқ остидан кир қидириб, мени маломат қилаверардилар. Хуллас, онамнинг менга муомаласи худди уйдаги хизматкорга қилинадиган муомала эди. Ҳамма дам олганда менинг ҳам дам олишга, ҳамма кулганда менинг ҳам кулишга ҳаққим йўқ эди гўё.
Мен ўзи бу дунёда бахт юзини кўрармиканман, деб ўкинардим, ўзимга дардкаш дугона қидирардим. Лекин ҳозирги қизларнинг аксарияти ҳам ўзимга ўхшаб, ғам-қайғу манбаига айланиб улгурган экан. Уларнинг ҳар бири дугонасининг бахтсизлиги эвазига бўлса ҳам, бахтга эришишни истайди.
Бу ҳаётда менга бахт улаша оладиган биргина инсон – бувим бор эдилар, холос. Лекин бувим ҳам тўсатдан вафот этиб қолдилар. Бувимнинг вафотидан шунақанги қайғуга ботдимки, ҳатто бир нечта тишим тўкилиб тушди.
Ёшим ҳам улғайиб қолди. Лекин ҳамон ҳаёт уммонида сарсон бўлиб юравердим, юравердим... Ниҳоят, бир кун жаннат ҳақида ўқиб қолдим. Унда жаннат аҳлининг ушбу сўзлари ёзилганди: "У Зот Ўз фазли ила бизни шундай жойга жойлаштирдики, у ерда бизга чарчоқ ҳам, хорғинлик ҳам етмайди". Ана шунда умримда биринчи марта қайғусиз жой фақат Жаннат эканини тушундим. Шунда англаб етдимки, Жаннатда бериладиган неъматларнинг энг яхшиси – у ерда мутлақо қайғу бўлмаслиги экан! Демак, мен шунча пайтдан бери қидириб юрган қайғусиз жой – Жаннат экан. Шундан кейин қачон ғам чексам, Жаннатга муштоқ бўлавердим. Шундай қилиб, ғам-ташвишларим кўпайган сари, Охиратга муҳаббатим зиёда бўлиб бораверди".
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ таржимаси.
Маълумки, дунёдаги мусулмонларнинг аксарияти, жумладан, Ўрта Осиё мусулмонлари ва бизнинг юртдошлар ҳам Қуръон ва ҳадисдаги ақидавий масалаларни тушунишда Аҳли сунна вал жамоанинг Мотуридий ақидасига амал қилиб келмоқда.
Имом Мотуридий Аҳли сунна вал жамоа ақидасини шарҳлаш ва ёритиб беришда муҳим роль ўйнаган атоқли исломий шахсиятлардан бири ҳисобланади.
Имом Мотуридий номи билан машҳур бўлган бу улуғ алломанинг тўлиқ исмлари Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорийдир.
Имом Мотуридий Ислом оламида турли ўзгаришлар авж олиб турган, хусусан, ҳар хил ақийдавий фирқалар ўзаро тортишиб турган бир пайтда яшаб, илм-маърифатли бўлдилар.
Имом Мотуридий тафсир, ақида ва фиқҳ фанларига оид бир қанча китоблар ёзиб, улкан илмий мерос қолдирган.
Ислом тарихидан маълумки, 3-4 ҳижрий асрлардан турли эътиқодий тоифалар ривожланиб, ботил ақидавий фирқалар мусулмон умматини тафриқага сола бошлади. “Сен кофирсан”, “сен мунофиқсан” қабилидаги даъволар кўпайган ўша даврда Имом Мотуридий бизнинг диёрларда етишиб чиқиб саҳобалар, тобеъинлар ва замондошлари: таба тобеъинларнинг соғлом ақидаларини жамлаб, шарҳладилар ва Аҳли сунна ақидасини ҳимоя қилиб, керакли ўринларда раддиялар бердилар, адашганларни тўғри йўлга қайтардилар.
Кейинчалик у кишига эргашганлар Мотуридия ақидавий йўналиши деб атала бошлади. Баъзи жоҳил тоифалар даъво қилгани каби Имом Мотуридий янги дин ёки янги ақида олиб келмаганлар. Балки турли фирқалар томонидан Аҳли сунна вал жамоа ақидасини бузиб талқин қилиш бошланганда Пайғамбаримиз ва саҳобаи киромлар тутган йўл қайси экани шарҳлаб билдирилган. Шу тариқа Мотуридий ҳанафий мазҳаби асосчиси Абу Ҳанифанинг таълимотига суянган ҳолда, ўзига хос калом мактабини яратди.
Аҳамиятли жиҳати, Мотуридия ақидаси Қуръон, ҳадис ва ақл-идрок, мантиқ ва ҳақиқатга яқин экани билан бошқа таълимотлардан ажралиб туради. Имом Мотуридий ўз таълимотида Исломда ўта муҳим бўлган бағрикенглик, мўътадиллик ва инсонийликни тарғиб қилади.
Шуни таъкидлаш жоизки, Мотуридия ақидаси асослари Аҳли сунна вал жамоа ақидасининг асл ўзаги экани барча олимлар томонидан бирдек эътироф этилган.
Ислом оламидаги юксак хизматлари учун Имом Мотуридийга мусулмонлар томонидан олий унвонлар берилган. Жумладан, ўрта асрларда турли фирқа ва тоифалар ўзларининг бузғунчилик ҳаракатлари билан аҳли сунна вал жамоа мазҳабига таҳдид солганида унинг ҳимоясига тургани учун “Мусаҳҳиҳу ақийдата аҳлис-сунна”, яъни “Аҳли сунна ақидасини тўғриловчи” унвон берилган.
Бундан ташқари, Мотуридийни улуғлаб “Имом ал-ҳуда” (Ҳидоят йўли имоми) ва “Имом ал-мутакаллимин” (Мутакаллимлар имоми) каби номлар билан ҳам атаганлар.
Дарҳақиқат, Имом Мотуридий нафақат Марказий Осиёда, балки бутун Ислом оламида ўзининг муносиб ўрнига эга бўлган диний арбоблардан ҳисобланади.
Имом Мотуридийнинг ислом умматига қилган энг катта хизмати, Ислом умматини яна қайтадан жамлаш, Аҳли сунна вал жамоа эътиқоди атрофида бирлаштириш бўлди. Бугунги кунимизда ҳам ўтмишдаги каби ислом умматида бўлиниш, фирқаланиш, ўзгани куфр ва нифоқда айблаш борган сари кўпайиб бормоқда.
Баъзи бир адашган оқимлар томонидан қўштирноқ ичидаги “фатволар” инсонларни ислом маърифатидан узоқлаштиришга сабаб бўлмоқда. Айниқса, уларнинг “жиҳод”, “байъат”, “такфир”, “бемазҳаблик”, “ҳижрат” каби масалалардаги асоссиз “фатволари” ноҳақ қон тўкилишига олиб бормоқда ва инсонларнинг кафолатланган ҳуқуқларига раҳна солинишига сабаб бўлмоқда.
Бугун биз ҳам ўтмиш мужтаҳид зотларнинг илмий меросини чуқур ўрганишимиз ҳамда унинг инсонпарварлик ғояларини кенг мусулмонлар оммасига тарғиб этишимиз, униб, ўсиб келаётган ёшларимиз тафаккурини ақоид масаласида Имом Мотуридий каби улуғ алломаларимиз маънавий мероси негизида тўғри шакллантириш лозим.
Бинобарин, Имом Мотуридий илмий мероси бугунги кун учун ҳам катта амалий аҳамият касб этиб, ақидавий адашган баъзи бузғунчи гуруҳларни фош этишда муносиб ҳиссасини қўшиши, шубҳасиз.
Ўткирбек СОБИРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Бош мутахассиси
“Шарҳу ақоиди Насафия” асарини ўзбек тилига илмий-изоҳли таржимаси ҳамда
унинг андроид ва мультимедиа дастурларини тайёрлаш бўйича лойиҳа аъзоси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 