Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
17 Январ, 2025   |   17 Ражаб, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:22
Қуёш
07:46
Пешин
12:38
Аср
15:40
Шом
17:24
Хуфтон
18:42
Bismillah
17 Январ, 2025, 17 Ражаб, 1446
Мақолалар

“Сизни ўқ каби тўғрилаган бўлардик...”

17.09.2024   2834   5 min.
“Сизни ўқ каби тўғрилаган бўлардик...”

Саҳобаларнинг баъзилари жангдаги қаҳрамонлиги билан танилган бўлса, баъзилари илм тарқатиш ва тақвоси билан ном қозонганлар. Фарзандлари сабаб тарихга муҳрланганлари ҳам бор.


Шулардан бири хазражлик саҳоба Башир ибн Саъд ибн Саълаба ибн Хилос ибн Зайд ибн Молик асли мадиналик бўлиб, Бадр жангида иштирок этган. У ўғли Нўъмоннинг исми билан “Абу Нўъмон” кунясини олган. Онаси Унайса бинти Халифа ибн Аъдий ибн Амр ибн Имриул Қайс. Башир Аъмра бинти Равоҳа деган аёлга уйланиб, Нўъмон деган фарзанд кўришди. Бу аёл ҳам Исломга кириб, Расулуллоҳ алайҳиссалом йўлига эргашган. Бу аёл машҳур саҳобий шоир Абдуллоҳ ибн Равоҳанинг синглиси эди.


Башир ҳижратдан олдин Мадинаи мунавварада мусулмон бўлган. У нубувватнинг ўн иккинчи йили ҳаж мавсумида Хазраж ва Авс вакиллари билан Расули акрамни бориб кўришган эди. Иккинчи Ақабада ҳам байъат қилиб, Мадинага қайтиб кетди.


Башир ибн Саъд жоҳилият даврида ёзишни яхши биларди. Ўша вақтда хат-саводли одамлар жуда кам бўлган.


У Расулуллоҳ алайҳиссалом қаерга борсалар, у зотга мулозим бўлган. Расули акрам иштирок этган жанглар ва ғазотларда ёнларида турган. У иниси Симок билан Бадр ғазотида, Уҳуд, Хандақ ва ундан кейинги жангларда ҳам қатнашди.


Хандақ ғазотида унинг ўзига хос ўрни бор. Расули акрам Башир ибн Саъд ҳижрий еттинчи йил шаъбонда Фадакка ўттиз кишилик сарияга бош қилиб жўнатдилар. Сўнг Водил қуро томонга шаввол ойида яна бир сарияга бош қилиб юборилган эди.


Башир саҳобий, фозил ва солиҳ киши эди. Расули акрам унга алоҳида эътибор бериб муомала қилардилар. У Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафотларидан кейин Абу Бакр Сиддиқнинг халифа бўлишида биринчилар қаторида қўллаб-қувватлади.


Ибн Асокир айтишича, муҳожирлар ва ансорлар ўтирган бир мажлисда Умар ибн Хаттоб бундай деди: “Биласизларми, баъзи ишларга (енгил қараб) рухсат берсам, нима қилган бўлардингиз?” Ҳамма жим қолиб индамади. Бу гапини икки ё уч марта такрорлади. Башир ибн Саъд деди: “Агар шундай қилсангиз, ўқни қандай тўғриласак, сизни ҳам шундай тўғрилаган бўлардик”, деди. Ҳазрати Умар уни бу гапи учун мақтади.


“Саҳиҳ”да Абу Масъуд Ансорийдан мана бу гапи собит бўлган: «Биз Саъд ибн Убода билан суҳбатлашиб ўтирганимизда Расули акрам келиб қолдилар. Башир ибн Саъд у зотдан: “Ё Расулуллоҳ, бизлар сизга салавот айтишга буюрилдик. Салавотни қандай айтамиз?” деб сўради. Расулуллоҳ алайҳиссалом сукут қилдилар. Бизлар қанийди бу саволни бермаса эди, деб хижолат бўла бошладик. Сўнг Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Аллоҳумма солли ала Муҳаммад ва ала оли Муҳаммад, кама соллайта ала Иброҳийма ва борик ала Муҳаммад ва ала оли Муҳаммад, кама барокта ала Иброҳийма фи оламийн. Иннака Муҳаммад мажийдун. Вас-салому кама аълимтум”, дедилар».


Ибн Ҳишом, Ибн Саъд ва Воқидий Баширнинг қизи олиб борган баракали хурмо қиссасини бундай ҳикоя қиладилар: «Башир ибн Саъднинг қизи айтади: “Онам Умра бинти Равоҳа мени чақириб, этагимга бир идиш хурмони тўкиб, эй қизим, буни отанг ва тоғанг Абдуллоҳ ибн Равоҳага олиб бор. Мен хурмони олиб бораётиб Расулуллоҳ алайҳиссалом олдиларидан ўтдим. Мен одамлар орасидан отам билан тоғамни излаётган эдим. Шунда Расули акрам менга: “Бу ёққа кел, эй қизим, сен нимани олиб юрибсан?” дедилар. Мен: “Ё Расулуллоҳ, бу хурмо, отам Башир ибн Саъд ва тоғам Абдуллоҳ ибн Равоҳага онам бериб юборди”, дедим. У зот: “Бу ёққа олиб кел”, дедилар. Мен Расулуллоҳ кафтларига озгина хурмо бердим. Сўнг бир кийим хурмо учун тўшалди. Бир дона хурмо кийим устига думалаб кетди. Шунда у зот бир кишига Хандақ аҳлини хурмога келинглар деб чақиришни буюрдилар. Хандақ аҳли хурмо дарагини эшитиб биз турган жойга етиб келишди. Ҳар бирлари хурмодан олиб едилар. Қанча киши еганида ҳам хурмо камайиш ўрнига зиёда бўлиб борарди. Ҳатто Хандақ аҳли ўрнидан туриб кетдилар. Қарасам, кийим атрофида хурмо доналари қолиб кетган эди.


Башир ибн Саъддан ўғли Нўъмон ибн Башир ҳадис ривоят қилган, ўғли Нўъмондан Жобир ибн Абдуллоҳ ривоят қилган.


Башир ибн Саъд иниси Симок билан ҳижратнинг ўн иккинчи йили Ироқда ҳалок бўлган. Башир Ислом ва иймон нури у ерга етиб бориш йўлида жон фидо этган эди.

Аллоҳ таоло ундан рози бўлсин.

Манбалар асосида

Бобомурод ЭРАЛИ

тайёрлади.

 

Бошқа мақолалар

Вақт ва ёшлик қадри (4 қисм)

15.01.2025   4364   6 min.
Вақт ва ёшлик қадри (4 қисм)

Ибн Аббос розияллоҳу анҳу ёшларга насиҳат қилиб: “Аллоҳ таоло кимга илм ато этган бўлса, унинг ёшлигида берган. Яхшиликнинг ҳаммаси ёшликда бўлади”, дедиларда, қуйидаги оятларни тиловат қилдилар: “Улар айтишди: “Бут-санамларимизни айблаб юрадиган Иброҳим деган бир йигитни эшитгандик” (Анбиё сураси, 60-оят).

Бошқа оятда бундай дейди: “... Дарҳақиқат, улар Парвардигорларига имон келтирган ва Биз уларга ҳидоятни зиёда қилган йигитлардир” (Каҳф сураси, 13-оят).

“Унга гўдаклик чоғидаёқ ҳикмат (ва илм) ато этдик” (Марям сураси, 12-оят).

Афсуски, аксарият болалар айни илм олиш пайти келганда ўйин-кулги ва бекорчи машғулотлар билан овора бўлиб юрадилар. Айрим ёшлар умрининг энг навқирон пайтини чойхоналарда, компютерхоналарда ўтказмоқда. Ота-оналари ҳам: “Ҳали фарзандимиз ёш, катта бўлгач ўқир”, дея бунга бепарво қарайдилар.

Аслида ёшлик пайтида хотираси энг яхши ишлайдиган давр бўлади. Ўша пайтдан бошлаб, болани секин-аста илмга жалб қилиш яхши натижа беради.

Сўзимизни далили сифатида бир мисол келтирамиз. Абу Али ибн Сино, Мирзо Улуғбек каби қанчадан-қанча аллома боболаримиз 7-8 ёшларида Қуръони каримни тўлиқ ёд олишган. Бундан ташқари, тарих, фалсафа, тиббиёт, мантиқ ва бошқа фанларни чуқур ўзлаштиришган. Ўн саккиз ёшигача ҳаётида керак бўладиган барча илмларни мукаммал ўрганиб, машҳур олим даражасига кўтарилган.

Бундан келиб чиқадики, ота-оналар фарзандларини ёшлик давридан унумли фойдаланиб, керакли илмларга йўналтиришлари лозим. Уламоларимиз айтадиларки: “Ким ёшлик чоғида илм олмаса, катта бўлганида юксалмайди”.

Биз биламизки, илм Ислом динининг асоси бўлиб, бу дин инсониятни доимо илмга тарғиб қилиб келган. Аллоҳ таоло Одам алайҳиссаломни яратганидан сўнг, унга исмларнинг барчасини таълим берди.

Шу илм билан Аллоҳ таоло Одамни фаришталардан устун тарафини намойиш этди. Қуръони Каримнинг аввалги нозил бўлган ояти ҳам «Ўқинг» деган сўз билан бошланган. Илм билан инсон юқори мартабаларга эришади. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда илм эгаларини мақтаб шундай деган: «Айтинг: «Биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлурми?! Дарҳақиқат, фақат ақл эгаларигина эслатма олурлар» (Зумар, 9-оят).

Инсон икки нарса билан комилликка эришади.

1. Юксалиб борувчи мақсад ва интилиш.
2. Қалб кўзини очувчи ва уни тўғри йўлга бошловчи илм.

Аллоҳ таоло айтади: «Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир» (Мужодала, 11-оят).

Улуғ саҳоба Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу ҳар сафар шу оятни ўқисалар, «Эй, одамлар! Бу оятни яхши англанглар, у сизларни илмга тарғиб қилади», деб айтардилар.

Муоз ибн Жабал айтадилар: “Илм ўрганинглар, зеро, уни ўрганиш – Аллоҳдан қўрқиш, уни талаб этиш – ибодат, музокараси – тасбеҳ, уни излаш – жидду-жаҳд, билмаганга ўргатиш – садақа, уни ўз аҳлига билдириш – Аллоҳга қурбатдир”.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Олимга ердаги ва осмондаги барча нарсалар истиғфор айтади».

Ердаги жонзотлар ва осмонлардаги малоикалар истиғфор айтиб турувчи кишиларнинг мансабидан зиёда мансаб борми?!

Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳу Кумайлга: «Илм молдан яхшидир, у сени муҳофаза қилади, молни эса, сен қўриқлайсан. Илм ҳоким, мол маҳкумдир. Нафақа қилиш билан мол камайса, илм зиёда бўлади», деганлар.

Абул Асвад айтадилар: «Илмдан азизроқ нарса йўқдир. Подшоҳлар одамларга ҳоким бўлсалар, олимлар подшоҳлар устидан ҳокимдир».

Ибн Аббос розияллоҳу анҳу айтадилар: «Сулаймонга алайҳиссалом ё илмни, ёки мол-дунёни танлаш ихтиёри берилди. Шунда у зот илмни танладилар. Кейин у кишига мол-мулк ҳам ато этилди».

Фатҳ Мусалий: «Касалга обу таом берилмаса, ўладими?» деб сўрадилар. Атрофдагилар: «Ҳа, ўлади», дейишди. Айтдилар: «Қалбга ҳам уч кун илм берилмаса, ўлади».

Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ: «Эй, Роббимиз, бизга бу дунёда ҳам яхшилик ато этгин, охиратда ҳам яхшилик (ато этгин) ва бизни дўзах азобидан асрагин» (Бақара, 201), оятини бундай тафсир қиладилар: «Дунёдаги яхшилик илм ва ибодат, охиратдагиси эса, жаннатдир».

Бир донишманддан: «Қайси нарсаларни жамласам, яхши бўлади?» деб сўрашганида, «Кема ҳалокатга учраганда ўзинг билан қоладиган нарсани жамла», деб жавоб берди. Бу билан илмни назарда тутди.

Турли фитналар авж олган, тарафкашлик, фирқаларга бўлиниши кўпайган пайтда ёшлар ўз динларини, ақидаларини муҳофаза қилишлари лозим бўлади. Тобеъинлардан Анас ибн Сирин раҳимаҳуллоҳ ёшларга бундай насиҳат қилардилар: “Эй ёшлар жамоаси! Аллоҳга тақво қилинглар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларини кимдан таълим олаётганларизга эътиборли бўлинглар. Чунки бу ҳадислар сизларнинг динларингиздир!”.

Бу жуда ҳам аҳамиятли насиҳатдир. Динимни ўрганаман, илм оламан ёки ҳадис ўрганаман, деб ёшлар учун энг муҳим нарса – шаръий илмларни аввало илмда мустаҳкам бўлган, замонасининг уламолари эътироф этган уламолардан олиши зарур. Дуч келган инсондан илм олавермаслиги керак. Зеро, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан келаётган бу мерос илмда собит бўлган уламолардан олинади.

Ибн Шавзаб раҳматуллоҳи алайҳ: “Бир ўспирин йигитнинг суннат соҳиби бўлган кишини дўст тутиб, ундан илм олиши Аллоҳнинг неъматидир”, деганлар.

Амр ибн Қайс Малоий раҳматуллоҳи алайҳ бундай деганлар: “Агар йигитни аҳли сунна вал жамоа аҳли билан бирга униб-ўсаётганини кўрсанг, келажакда ундан яхшилик кутавер. Аммо уни бидаът аҳли билан ўсиб вояга етаётганини кўрсанг, ундан умидингни узавер. Чунки ўспирин бола биринчи таълим олган нарсасида бўлади”.

Аллоҳ таоло миллатимиз келажаги бўлган ёшларимизни тўғри йўлдан адаштирмасин. Уларни дин-диёнатда, одоб-ахлоқда, инсофу тавфиқда улғайишларини, илм-маърифатда аждодларига муносиб авлод бўлишларини насиб этсин!

Муҳаммад Қуддус АБДУЛМАННОН,
Хўжаобод тумани “Етти чинор” жоме масжиди имом ноиби.