Саҳобаларнинг баъзилари жангдаги қаҳрамонлиги билан танилган бўлса, баъзилари илм тарқатиш ва тақвоси билан ном қозонганлар. Фарзандлари сабаб тарихга муҳрланганлари ҳам бор.
Шулардан бири хазражлик саҳоба Башир ибн Саъд ибн Саълаба ибн Хилос ибн Зайд ибн Молик асли мадиналик бўлиб, Бадр жангида иштирок этган. У ўғли Нўъмоннинг исми билан “Абу Нўъмон” кунясини олган. Онаси Унайса бинти Халифа ибн Аъдий ибн Амр ибн Имриул Қайс. Башир Аъмра бинти Равоҳа деган аёлга уйланиб, Нўъмон деган фарзанд кўришди. Бу аёл ҳам Исломга кириб, Расулуллоҳ алайҳиссалом йўлига эргашган. Бу аёл машҳур саҳобий шоир Абдуллоҳ ибн Равоҳанинг синглиси эди.
Башир ҳижратдан олдин Мадинаи мунавварада мусулмон бўлган. У нубувватнинг ўн иккинчи йили ҳаж мавсумида Хазраж ва Авс вакиллари билан Расули акрамни бориб кўришган эди. Иккинчи Ақабада ҳам байъат қилиб, Мадинага қайтиб кетди.
Башир ибн Саъд жоҳилият даврида ёзишни яхши биларди. Ўша вақтда хат-саводли одамлар жуда кам бўлган.
У Расулуллоҳ алайҳиссалом қаерга борсалар, у зотга мулозим бўлган. Расули акрам иштирок этган жанглар ва ғазотларда ёнларида турган. У иниси Симок билан Бадр ғазотида, Уҳуд, Хандақ ва ундан кейинги жангларда ҳам қатнашди.
Хандақ ғазотида унинг ўзига хос ўрни бор. Расули акрам Башир ибн Саъд ҳижрий еттинчи йил шаъбонда Фадакка ўттиз кишилик сарияга бош қилиб жўнатдилар. Сўнг Водил қуро томонга шаввол ойида яна бир сарияга бош қилиб юборилган эди.
Башир саҳобий, фозил ва солиҳ киши эди. Расули акрам унга алоҳида эътибор бериб муомала қилардилар. У Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафотларидан кейин Абу Бакр Сиддиқнинг халифа бўлишида биринчилар қаторида қўллаб-қувватлади.
Ибн Асокир айтишича, муҳожирлар ва ансорлар ўтирган бир мажлисда Умар ибн Хаттоб бундай деди: “Биласизларми, баъзи ишларга (енгил қараб) рухсат берсам, нима қилган бўлардингиз?” Ҳамма жим қолиб индамади. Бу гапини икки ё уч марта такрорлади. Башир ибн Саъд деди: “Агар шундай қилсангиз, ўқни қандай тўғриласак, сизни ҳам шундай тўғрилаган бўлардик”, деди. Ҳазрати Умар уни бу гапи учун мақтади.
“Саҳиҳ”да Абу Масъуд Ансорийдан мана бу гапи собит бўлган: «Биз Саъд ибн Убода билан суҳбатлашиб ўтирганимизда Расули акрам келиб қолдилар. Башир ибн Саъд у зотдан: “Ё Расулуллоҳ, бизлар сизга салавот айтишга буюрилдик. Салавотни қандай айтамиз?” деб сўради. Расулуллоҳ алайҳиссалом сукут қилдилар. Бизлар қанийди бу саволни бермаса эди, деб хижолат бўла бошладик. Сўнг Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Аллоҳумма солли ала Муҳаммад ва ала оли Муҳаммад, кама соллайта ала Иброҳийма ва борик ала Муҳаммад ва ала оли Муҳаммад, кама барокта ала Иброҳийма фи оламийн. Иннака Муҳаммад мажийдун. Вас-салому кама аълимтум”, дедилар».
Ибн Ҳишом, Ибн Саъд ва Воқидий Баширнинг қизи олиб борган баракали хурмо қиссасини бундай ҳикоя қиладилар: «Башир ибн Саъднинг қизи айтади: “Онам Умра бинти Равоҳа мени чақириб, этагимга бир идиш хурмони тўкиб, эй қизим, буни отанг ва тоғанг Абдуллоҳ ибн Равоҳага олиб бор. Мен хурмони олиб бораётиб Расулуллоҳ алайҳиссалом олдиларидан ўтдим. Мен одамлар орасидан отам билан тоғамни излаётган эдим. Шунда Расули акрам менга: “Бу ёққа кел, эй қизим, сен нимани олиб юрибсан?” дедилар. Мен: “Ё Расулуллоҳ, бу хурмо, отам Башир ибн Саъд ва тоғам Абдуллоҳ ибн Равоҳага онам бериб юборди”, дедим. У зот: “Бу ёққа олиб кел”, дедилар. Мен Расулуллоҳ кафтларига озгина хурмо бердим. Сўнг бир кийим хурмо учун тўшалди. Бир дона хурмо кийим устига думалаб кетди. Шунда у зот бир кишига Хандақ аҳлини хурмога келинглар деб чақиришни буюрдилар. Хандақ аҳли хурмо дарагини эшитиб биз турган жойга етиб келишди. Ҳар бирлари хурмодан олиб едилар. Қанча киши еганида ҳам хурмо камайиш ўрнига зиёда бўлиб борарди. Ҳатто Хандақ аҳли ўрнидан туриб кетдилар. Қарасам, кийим атрофида хурмо доналари қолиб кетган эди.
Башир ибн Саъддан ўғли Нўъмон ибн Башир ҳадис ривоят қилган, ўғли Нўъмондан Жобир ибн Абдуллоҳ ривоят қилган.
Башир ибн Саъд иниси Симок билан ҳижратнинг ўн иккинчи йили Ироқда ҳалок бўлган. Башир Ислом ва иймон нури у ерга етиб бориш йўлида жон фидо этган эди.
Аллоҳ таоло ундан рози бўлсин.
Манбалар асосида
Бобомурод ЭРАЛИ
тайёрлади.
Ҳар биримиз ҳаётда муваффақият қозониш истагида бўламиз-у, лекин унга етиша олмаймиз. Бунинг сабаби эса “муваффақият”ни етиб бўлмас бир рўё деб ўйлашимиздир. Аслида биз муваффақиятга элтувчи омилларга беэътибор бўламиз, натижада муваффақиятсизликларимиз кўпайиб бораверади.
Муваффақият – бу яхшидан янада яхшироғи томон интилишимиздир. (Баркамоллик Аллоҳ таолонинг Ўзигагина хосдир). Бирортаси сизга “Ҳаётдаги мақсадимга эришдим” деса, билингки, у одам қулай бошлабди. Киши муваффақият сари ҳаракат қилиши зарур. Зеро, Аллоҳ азза ва жалла ҳеч бир одамнинг ажрини зое қилмас. Бадиъуз замон Ҳамазоний бундай дейдилар:
Вожиб манга тиришмоғим, қилмоқ жаҳд,
Шарт бўлмағай нажоҳни идрок этмак.
Ҳаёт бўстонидан муваффақият меваларини териш илинжидаги кишига оид мана бу насиҳатлар сизга ҳам асқатади. Бу насиҳатлар икки дунё саодатини топиш учун чақириқдир. Зеро, охират диёрида киши очиқ-ойдин хусронга юз тутар экан, унинг дунё ҳаётидаги зафаридан не наф?!
Аллоҳ таолога тақвони лозим тутинг, шунинг ўзи хайрли озиқа ва аъло насиҳатдир. Зеро, Аллоҳ таоло Талоқ сурасининг 2–3-оятларида: «...Ким Аллоҳга тақво қилса, У Зот унинг йўлини очиб қўюр. Ва унга ўзи ўйламаган тарафдан ризқ берур...», дея марҳамат қилади ва яна худди шу суранинг 4-ояти сўнгида ҳам: «...Ким Аллоҳга тақво қилса, У Зот унинг ишида осонлик қилиб берадур!» – дея тақво қилишга амр қилган.
Қалбингиз аввал Аллоҳ таоло ва Унинг Расулига, кейин эса ота-онангиз ва атрофингиздагиларга муҳаббат ила тўлиб-тошсин. Зеро, муҳаббат кишини ёшартиради, умрни узайтиради, хотиржамлик бахш этади. Нафрат эса қалбни қорайтиради. Муҳаббат жароҳатга малҳам бўлиб хизмат қилади ҳамда қалбга меҳр ва яқинлик тафтини солади.
Ўзингизга бўлган муҳаббатингиз бошқаларга нисбатан кичикроқ, озроқ бўлсин. Аллоҳ таоло Ҳашр сурасининг 9-оятида ансорийларни мақтаб: «...Ва гар ўзларининг ҳожатлари бўлса ҳам, (уларни) ўзларидан устун қўярлар...», дея марҳамат қилади. Одамларга яхшилик илиниб фараҳманд бўладиган кишилар ҳақиқий бахтиёр инсонлардир. Бадбахтлар эса фақат ўз манфаатларини кўзлайдилар. Охир-оқибатда ҳеч қандай савобга эришмайдилар.
Қалбингизни муҳаббат, бағрикенглик, ғамхўрлик каби туйғулар билан тўлдириш учун ҳаракат қилинг. Ҳеч шак йўқки, бадбахтларнинг қалблари ҳасад, ғазаб ва нифоқ ила лиммо-лим бўлади.
Ўтган ишларга қайғурманг! Нохушликларга кўз ёш тўкиш фойда бермайди. Бировларнинг мусибатларидан куладиганлар эса ўзларига жабр қиладилар. Кўзадаги тўкилган сутга айюҳаннос солгандан кўра, унинг ўрнини қоплаш пайида бўлинг. Бу борада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мана бу муборак сўзларини доимо ёдда тутинг: “Сенга бирор иш содир бўлса, “агар бундай қилганимда, мана бундай бўларди-да” дея кўрма, фақатгина “Аллоҳ тақдир қилган экан, Ўзи хоҳлагани бўлди” деб
айтгин. “Агарда” шайтонга йўл очиб беради”[1].
Нафсингизни яхши гумон қилишга ўргатинг! Зеро, яхши гумонда бўладиганлар тунда осмонга тикилиб, ойнинг назокатини ҳам кўра оладилар. Бадгумонлар эса самога ташлаган назари ортида зулматдан бошқа нарсани кўра олмайдилар. Бошқаларни ўзидан кўра яхшироқ деб ўйлайдиганлардан бўлинг. Яхшиликка йўювчилар бошқаларнинг муҳаббатига сазовор бўладилар. Бадгумонлар эса ўз атрофидагиларни гўё қувиб-соладилар.
Ҳалиймий айтади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам яхши гумонни хуш кўрардилар. Чунки бадгумонлик Аллоҳ таоло хусусидаги ёмон ўйловдир. Некгумонда бўлиш эса Аллоҳ таоло хусусидаги яхши ўйдир. Мўмин ҳамма ҳолатда ҳам Аллоҳ таоло хусусида яхши гумонда бўлишга маъмурдир”.
Бошқа бир ҳадисда Муовия ибн Ҳакам розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Мен: “Ё Аллоҳнинг Расули, бизнинг орамизда шумланадиганлар бор”, дедим. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У кўнгилларига келган нарса холос. Бу нарса уларни (бирон иш қилишдан) тўсмасин”, дедилар».
Ҳассон Шамсий Пошонинг "Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар" номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Имом Муслим ривояти.