Марказий давлат архивида фаолият олиб бораётган қозоғистонлик олим Умирбек Канай Истанбулда кутилмаган кашфиёт қилди: у Олтин Ўрда хони Жонибек учун мўлжалланган қадимий қўлёзмани топди, деб ёзади “Миллиард.татар” телеграм-канали.
Ҳужжатнинг 96 саҳифасида Чингизхондан бошлаб, Ўзбекхонгача бўлган Жонибекнинг аждодларига бағишланган хикматлар тилла билан ўйиб битилган. Қўлёзманинг ички муқовасига Усмонлилар султони Боязид II муҳри туширилган. “Islam today” хабарига кўра, бу кашфиёт Канаининг тадқиқот ишлари туфайли амалга оширилди, у илгари бундай материалларга дуч келмаган.
1342–1357 йилларда ҳукмронлик қилган Жонибек Ўзбекхоннинг учинчи ўғли эди. Унинг ҳукмронлиги 1347 йилда Россияга бир марта босқин ва Форс билан муваффақиятли жанги билан ажралиб турди, бунинг натижасида Олтин Ўрда ўз ҳудудларини сезиларли даражада кенгайтирди. Бироқ унинг ҳукмронлиги вабонинг ҳам шоҳиди бўлди, бу унинг Ғарбий Европадаги Қора ўлим пандемиясига алоқадорлиги ҳақидаги миш-мишларни келтириб чиқарди.
Қўлёзманинг бир нусхаси Қозоғистонга етказилган бўлиб, ҳозирда мутахассислар қадимги усмонлилар тилининг элементлари билан мураккаб форс-чиғатой тилида ёзилган ушбу қимматли ҳужжатни ўрганиш устида ишламоқда.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларидан бир нечтаси сафарга чиқишди. Улар араб маҳаллаларидан бирига тушиб, меҳмон қилишини сўрашди. Маҳалладагилар эса уларни меҳмон қилишдан бош тортишди. Ногаҳон, ана шу маҳалла оқсоқолини бир нарса чақиб олди. Унга ҳамма нарсани қилиб кўришди, аммо фойда бермади. Баъзилар: «Ана у меҳмонларга боринглар-чи, шояд, уларда бирор нарса бўлса?» дейишди. Улар бориб: «Эй меҳмонлар жамоаси, бизнинг бошлиғимизни бир нарса чақиб олди. Ҳамма ҳаракатни қилиб кўрдик, аммо фойда бермади. Сизларда бирор нарса борми?» деб сўрашди.
Меҳмонлардан биттаси: «Аллоҳга қасамки, мен дам солинадиган бир дуони биламан. Лекин сизлардан бизни меҳмон қилишингизни сўраганимизда, рад этдинглар. Бизга бу дуонинг эвазига бирор нарса бермасанглар, уни айтмайман», деди. Улар бир тўда қўй беришга келишиб олишди. Шунда у саҳоба «Алҳамду лиллаҳи Роббил ъаламийн»ни (яъни, Фотиҳа сурасини) ўқиб суфлади. Оқсоқол гўё арқон ечилганидек ҳаракатга келди. Унда бирор оғриқ қолмай юриб кетди. Кейин улар келишилган нарсани беришди. Саҳобалар: «Уни тақсимланглар», дейишган эди, дам солган киши: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан бу тўғрида сўраб, бизга бирор нарсани буюрмагунларича тақсимламанглар», деди. Саҳобалар Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига бориб, бу воқеани айтиб беришди. Шунда у зот: «Сен унинг (Фотиҳа сурасининг) шифо эканини қаердан билдинг? - дедилар, сўнгра тўғри қилибсизлар, уларни тақсимланглар. Менга ҳам улуш ажратинглар», деб Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кулиб қўйдилар».
Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоятлари.
Мана шу имом Бухорийнинг ривоятлари мукаммалроқдир.
Бошқа ривоятда эса: «Фотиҳани ўқиб, туфугини тўплаб суфлаб қўйди. Сўнг ҳалиги киши тузалиб кетди», дейилади.
Имом Нававийнинг «Ал-Азкор» китобидан