16 Январ, 2025, 16 Ражаб, 1446
16 Январ, 2025, 16 Ражаб, 1446
Сўнги йиллар давомида исломшуносликнинг турли йўналишларида бир қатор муҳим асарлар ўзбек тилига таржима қилиниб нашр этилди. Бу асарлар ақида, калом, фиқҳ, тафсир, адашган оқимларга қарши раддия йўналишида ва тарихий мавзуларга бағишланган бўлиб, улар илм-фан аҳли, талаба ва олимлар учун бебаҳо манба бўлиб хизмат қилмоқда.
Хусусан, Имом Мотуридийнинг машҳур “Таъвилот ал-Қуръон” асарининг бир неча жузлари, шунингдек, Мулла Али Қорийнинг “Шарҳ ал-Фиқҳ ал-акбар”, Абул Юср Паздавийнинг “Усул ад-дин”, Абул Муин Насафийнинг “Баҳр ал-калом”, Алоуддин Косонийнинг “Эътиқоди косоний”, Абу Муоз Ториқ ибн Ивазуллоҳ ибн Муҳаммад томонидан ёзилган “Имом Термизийнинг ақидавий қарашлари”, Абу Азабанинг “Ашъарийлар ва мотуридийлар ўртасидаги гўзал чаманзор”, Имом Термизийнинг “Эътиқоди аҳли сунна”, Абул Мунтаҳо Шаҳобуддин Аҳмад ибн Муҳаммад Мағнисовийнинг “Шарҳи фиқҳул акбар”, Абу Салама Бухорий раҳматуллоҳи алайҳнинг “Жумал усул ад-дин” (Эътиқодий масалаларнинг умумий кисқача баёни)”, Абул Баракот Насафийнинг “Умдатул ақоид”, Ҳаким Самарқандийнинг “Китоб ас-савод ал-аъзам” каби асарлар ўзининг илмий салмоғи билан алоҳида ажралиб туради.
Мотуридий таълимоти асосида ёзилган асарлар исломий эътиқодни тушуниш ва унинг асосий принципларини ёритишга қаратилган. Масалан, Имом Мотуридийнинг “Таъвилот ал-Қуръон” асари Қуръонни тафсир қилишда алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, мусулмон олимлар учун муҳим методологик қўлланма ҳисобланади.
Тарихий ва маданий меросга бағишланган асарлар ҳам катта эътиборга лойиқ Муаллиф жамоаси томонидан нашр этилган “Мовароуннаҳрлик ўн мутакаллим”, “Мовароуннаҳрлик ўн фақиҳ” ва “Мовароуннаҳрлик ўн мутасаввиф” асарлари тарихий шахсларнинг ҳаёти ва мероси ҳақидаги билимларни янада бойитишга хизмат қилади.
Шунингдек, раддия соҳасидаги асарлар исломий ақида ва шариатга зид бўлган мутаассиб ғояларга қарши курашишда муҳим ўрин тутади. Масалан, “Мутаассибликка қарши мўътадиллик” ва “Ислом ниқобидаги мутаассиб гуруҳлар”, “Ихтилофлар, сабаблар, ечимлар”, “Ақоид ва унга боғлиқ масалалар”, “Мазҳаблар бирлик рамзи”, “Мазҳабсизлик – ислом шариатига таҳдид солувчи энг хатарли бидъатдир”, “Сунний ақидалар”, “Ҳизбут-таҳрир” фитнасидан огоҳлантириш”, “Дунё уламолари мурожаати”, “Ислом ва ақидапараст оқимлар”, “Бидъатчи, адашган ва адаштирувчи фирқаларга раддиялар китоби”, “Диний мутаассиблик: моҳияти, мақсадлар ва олдини олиш йўллари”, “Адашган “нозик ҳилқат””, “Ишиднинг ботил ғоялари ва уларга раддиялар”, “Салафийларга илмий раддия”, “Эътиқод дурдоналари”, “Илмдан бошқа нажот йўқ”, “Фатволар тўплами 500 саволга 500 жавоб”, “Фиқҳ ва ақидага оид ихтилофли масалалар ечими”, “Фитна кўз илғамас хатар”, “Мотуридий таълимотига оид 101 савол-жавоб”, “Замонавий фиқҳий масалалар ва фатво бериш асослари”, “Ислом ақидаси”, “Долзарб раддиялар” каби китоблар мусулмон жамоатчилик орасида кенг тарқалган муаммоларга жавоб бериб, муътадилликни тарғиб қилади.
Ушбу нашрлар нафақат илмий соҳада, балки кенг жамоатчилик орасида ҳам катта қизиқиш уйғотмоқда. Ушбу асарлар замонавий мусулмон жамияти учун ислом ақидаси, яъни мотуридий таълимотини янада чуқурроқ тушуниш ва уларни ҳаётга татбиқ этишда муҳим қўлланма бўлиб хизмат қилади.
Ўткирбек Собиров,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Бош мутахассиси
“Шарҳу ақоиди Насафия” асарини ўзбек тилига илмий-изоҳли таржимаси ҳамда
унинг андроид ва мультимедиа дастурларини тайёрлаш бўйича лойиҳа аъзоси
Муҳтарама синглим! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётларида юз берган энг оғир, у зотга энг кўп қайғу келтирган мусибат ҳақида ўқишдан олдин фикрингизни бир жойга жамлаб, яхшилаб ўйлаб, қуйидаги саволларга жавоб бериб кўринг:
Ҳаётингизда қандай ҳолатлар сизни қайғуга солган?
Уларнинг сабаби ҳақида ўйлаб кўрганмисиз?
Ўша ҳолатларда ўзингизни қандай тутгансиз?
Уларнинг қайси бирини энг оғир мусибат деб билгансиз?
Бу саволлар ҳақида кенгроқ фикр юритиб жавоб берган бўлсангиз, келинг, энди Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётларида юз берган энг оғир мусибат билан танишамиз.
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Оиша розияллоҳу анҳо бундай деганлар:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга «Бошингизга Уҳуд кунидан ҳам оғирроқ кун келганми?» дедим. У зот шундай дедилар: «Ҳа, бу қавм менга кўп озорлар етказди. Аммо уларнинг энг оғири Ақаба куни бўлган. Ўшанда Ибн Абду Ялил ибн Абдукулолга мени ҳимояга олишни таклиф қилган эдим. Лекин у мен истаган нарсани қабул қилмади. Мен ташвишланиб, бошим оққан томонга қараб юриб кетдим. Бир жойга келганда ўзимга келиб, бошимни кўтардим. Қарасам, тепамда бир булут менга соя солиб турибди. Разм солсам, унинг устида Жаброил бор экан. У менга шундай нидо қилди: «Аллоҳ қавмингнинг сенга айтган гапини, сенга нима жавоб қайтарганини эшитди. У Зот ҳузурингга тоғ фариштасини юборди, уларни нима қилишни истасанг, буюришинг мумкин», деди. Шу пайт тоғ фариштаси менга салом бериб, «Эй Муҳаммад! Нима десангиз, шуни қиламан. Истасангиз, уларнинг устига Маккадаги иккита катта тоғни тўнтариб ташлайман», деди».
Оиша розияллоҳу анҳо Уҳуд жангида Расулуллоҳнинг қанчалар маҳзун бўлганларини кўрган эдилар. Бу жангда етмишта энг забардаст саҳоба шаҳид бўлган. Ўша жангда мушриклардан бири Расулуллоҳнинг юзларига қилич билан урганида юзлари қонаб кетган эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам юзларидаги қонни арта туриб, «Аллоҳга даъват қилаётган пайғамбарининг юзига жароҳат етказиб, тишини синдирган қавм қандай нажот топади?» деб, куйинган эдилар. Жанг тугагач, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шаҳид бўлганларни бирма-бир кўздан кечира бошладилар. Амакилари Ҳамза ибн Абдулмутталибнинг жасади қаршисида тўхтаб қолдилар. Ҳамза у зот учун энг суюкли, қариндошлари ичида энг қадрли инсон эди. Мушриклар Ҳамзанинг қорнини ёриб, ички аъзоларини чиқариб ташлашибди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам буни кўриб, қаттиқ изтироб чекдилар, «Энди менга сизнинг фироқингиздан оғир мусибат йўқ», дедилар.
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Ҳамза ибн Абдулмутталибга йиғлаганларидек қаттиқ йиғлаганларини кўрмаганмиз. У зот амакиларини қибла тарафга қўйиб, жанозасини ўқишга турганларида йиғидан ўзларига сиғмай кетдилар».
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларига, саҳобаларига етган мусибатларни дуо билан, сабр билан енгар эдилар.
Убайд ибн Рифоъа Зуроқий отасидан ривоят қилади:
Уҳуд жанги куни кўз ёшлари қонларига аралашиб, ниҳоятда оғир мусибат етиб турган лаҳзаларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тутган йўллари энг тўғри йўл эди. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларининг олдида туриб, Аллоҳ таолога дуо қилиб, уларнинг қалбидаги иймонни янада мустаҳкамладилар. Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло берган нарсани тўсувчи йўқ, У Зот тўсганини эса берувчи йўқ.
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ,
Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 