30 Сентябр, 2024, 27 Рабиъул аввал, 1446
30 Сентябр, 2024, 27 Рабиъул аввал, 1446
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Мана бу ҳадисни қаранг, нақадар ажойиб, нақадар гўзал! Шунақанги гўзал қисса, ажойиб вазифаки, унга алоҳида эътибор бермасангиз бўлмайди.
Довуд ибн Абу Ҳинд Нуъмон ибн Солимдан ривоят қилади: «Амр ибн Авс шундай деди: «Анбаса ибн Абу Суфён ўлимидан олдин қаттиқ бемор бўлиб, ётиб қолди. Кўргани борсам, бир ҳадисни айтиб, қалби мана шу ҳадис билан таскин топаётганини айтди: «Умму Ҳабиба шундай деган: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «Ким бир кеча‑кундузда ўн икки ракъат нафл намоз ўқиса, бу туфайли унга жаннатда бир уй қурилади», деганлар. Шуни эшитганимдан бери бу намозларни канда қилмаганман». Умму Ҳабибадан бу гапни эшитганимдан бери мен ҳам бу намозларни канда қилмадим». Анбасадан буни эшитганимдан бери мен ҳам бу ўн икки ракъат намозни канда қилмадим».
Нуъмон ибн Солим айтади: «Амр ибн Авсдан бу гапни эшитганимдан бери мен ҳам шу ўн икки ракъатни канда қилмадим» Имом Муслим ривоят қилган.
Нақадар гўзал ҳадис! Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўн икки ракъат нафл намозни (беш маҳал фарз намоздан олдинги ва кейинги суннат намозларни) бардавом ўқиган кишига Аллоҳ таоло жаннатда бир уй қуриши ҳақида мужда бермоқдалар!
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ўн икки ракъат намозни ҳам ўзлари баён қилиб берганлар: «Пешиндан олдинги тўрт ракъат ва ундан кейинги икки ракъат; шомдан кейинги икки ракъат; хуфтондан кейинги икки ракъат; бомдоддан олдинги икки ракъат».
Мўминларнинг онаси Умму Ҳабиба бинт Абу Суфён розияллоҳу анҳо онамиз Аллоҳнинг Расулидан бу ҳадисни эшитиб, ўн икки ракъат намозни ҳар куни қолдирмай ўқибдилар.
Шундан кейин бу ҳадисни акалари Анбаса ибн Абу Суфён розиялллоҳу анҳуга айтиб берибдилар. Акалари буни эшитиб, роса севинибди, кейин шу ўн икки ракъат суннат намозни доимий ўқиб юрибди, «Умму Ҳабибадан эшитганимдан бери уларни канда қилмадим», дебди.
Анбаса ибн Абу Суфён розияллоҳу анҳуга ўлим элчиси келгач, уни кўргани келган яқинларига бутун умр канда қилмай ўқиб юрган ўн икки ракъат намози ҳақида айтиб берибди. Фахрланиб, хурсанд бўлиб, қалби таскин топиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу ўн икки ракъат намоз ҳақида айтган сўзларини айтиб берибди. Бу суннат намозларни синглисидан эшитганидан бери ҳеч қачон тарк этмаганини айтибди. Бу саҳобийни боқий ҳаётга кузатиб қўйганлар орасида улуғ тобеъинлардан бири – Амр ибн Авс ҳам бор экан. Бошқалар қатори, у ҳам бу ҳадисни эшитиб, унга амал қилиб, ўн икки ракъат намозда бардавом бўлибди, умрининг охирида «Бу ҳадисни Анбаса розияллоҳу анҳудан эшитганимдан бери шу намозларни бирор марта қолдирмадим», дебди.
Амр ибн Авс бу ҳадисни кичик тобеъинлардан бири Нуъмон ибн Солимга айтган эканлар. Нуъмон ҳам бу ҳадисни эшитиб, унга дарҳол амал қилибдилар. Ҳаётлари давомида шу ўн икки ракъат суннат намозини асло тарк этмабдилар.
Энди сизга бир савол: Бу гўзал ҳадисни ва унга амал қилган улуғ зотларнинг сўзларини ўқидингиз. Энди сиз ҳам улардек бўлишни, бу амални ҳаётингиз давомида бажарадиган ишларингиз қаторига қўшишни хоҳлаб қолдингизми? Аллоҳ таоло сизга ҳам бу амалингиз эвазига жаннатларда қасрлар қуриб беришини хоҳладингизми? Шу оддий, аммо бардавом амаллар туфайли бу дунёдаги уйингиз ҳам жаннатдаги бир сўлим гўшага айланишини, унда офиятда яшашни хоҳлаб қолдингизми?
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ таржимаси.
Маълумки, дунёдаги мусулмонларнинг аксарияти, жумладан, Ўрта Осиё мусулмонлари ва бизнинг юртдошлар ҳам Қуръон ва ҳадисдаги ақидавий масалаларни тушунишда Аҳли сунна вал жамоанинг Мотуридий ақидасига амал қилиб келмоқда.
Имом Мотуридий Аҳли сунна вал жамоа ақидасини шарҳлаш ва ёритиб беришда муҳим роль ўйнаган атоқли исломий шахсиятлардан бири ҳисобланади.
Имом Мотуридий номи билан машҳур бўлган бу улуғ алломанинг тўлиқ исмлари Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорийдир.
Имом Мотуридий Ислом оламида турли ўзгаришлар авж олиб турган, хусусан, ҳар хил ақийдавий фирқалар ўзаро тортишиб турган бир пайтда яшаб, илм-маърифатли бўлдилар.
Имом Мотуридий тафсир, ақида ва фиқҳ фанларига оид бир қанча китоблар ёзиб, улкан илмий мерос қолдирган.
Ислом тарихидан маълумки, 3-4 ҳижрий асрлардан турли эътиқодий тоифалар ривожланиб, ботил ақидавий фирқалар мусулмон умматини тафриқага сола бошлади. “Сен кофирсан”, “сен мунофиқсан” қабилидаги даъволар кўпайган ўша даврда Имом Мотуридий бизнинг диёрларда етишиб чиқиб саҳобалар, тобеъинлар ва замондошлари: таба тобеъинларнинг соғлом ақидаларини жамлаб, шарҳладилар ва Аҳли сунна ақидасини ҳимоя қилиб, керакли ўринларда раддиялар бердилар, адашганларни тўғри йўлга қайтардилар.
Кейинчалик у кишига эргашганлар Мотуридия ақидавий йўналиши деб атала бошлади. Баъзи жоҳил тоифалар даъво қилгани каби Имом Мотуридий янги дин ёки янги ақида олиб келмаганлар. Балки турли фирқалар томонидан Аҳли сунна вал жамоа ақидасини бузиб талқин қилиш бошланганда Пайғамбаримиз ва саҳобаи киромлар тутган йўл қайси экани шарҳлаб билдирилган. Шу тариқа Мотуридий ҳанафий мазҳаби асосчиси Абу Ҳанифанинг таълимотига суянган ҳолда, ўзига хос калом мактабини яратди.
Аҳамиятли жиҳати, Мотуридия ақидаси Қуръон, ҳадис ва ақл-идрок, мантиқ ва ҳақиқатга яқин экани билан бошқа таълимотлардан ажралиб туради. Имом Мотуридий ўз таълимотида Исломда ўта муҳим бўлган бағрикенглик, мўътадиллик ва инсонийликни тарғиб қилади.
Шуни таъкидлаш жоизки, Мотуридия ақидаси асослари Аҳли сунна вал жамоа ақидасининг асл ўзаги экани барча олимлар томонидан бирдек эътироф этилган.
Ислом оламидаги юксак хизматлари учун Имом Мотуридийга мусулмонлар томонидан олий унвонлар берилган. Жумладан, ўрта асрларда турли фирқа ва тоифалар ўзларининг бузғунчилик ҳаракатлари билан аҳли сунна вал жамоа мазҳабига таҳдид солганида унинг ҳимоясига тургани учун “Мусаҳҳиҳу ақийдата аҳлис-сунна”, яъни “Аҳли сунна ақидасини тўғриловчи” унвон берилган.
Бундан ташқари, Мотуридийни улуғлаб “Имом ал-ҳуда” (Ҳидоят йўли имоми) ва “Имом ал-мутакаллимин” (Мутакаллимлар имоми) каби номлар билан ҳам атаганлар.
Дарҳақиқат, Имом Мотуридий нафақат Марказий Осиёда, балки бутун Ислом оламида ўзининг муносиб ўрнига эга бўлган диний арбоблардан ҳисобланади.
Имом Мотуридийнинг ислом умматига қилган энг катта хизмати, Ислом умматини яна қайтадан жамлаш, Аҳли сунна вал жамоа эътиқоди атрофида бирлаштириш бўлди. Бугунги кунимизда ҳам ўтмишдаги каби ислом умматида бўлиниш, фирқаланиш, ўзгани куфр ва нифоқда айблаш борган сари кўпайиб бормоқда.
Баъзи бир адашган оқимлар томонидан қўштирноқ ичидаги “фатволар” инсонларни ислом маърифатидан узоқлаштиришга сабаб бўлмоқда. Айниқса, уларнинг “жиҳод”, “байъат”, “такфир”, “бемазҳаблик”, “ҳижрат” каби масалалардаги асоссиз “фатволари” ноҳақ қон тўкилишига олиб бормоқда ва инсонларнинг кафолатланган ҳуқуқларига раҳна солинишига сабаб бўлмоқда.
Бугун биз ҳам ўтмиш мужтаҳид зотларнинг илмий меросини чуқур ўрганишимиз ҳамда унинг инсонпарварлик ғояларини кенг мусулмонлар оммасига тарғиб этишимиз, униб, ўсиб келаётган ёшларимиз тафаккурини ақоид масаласида Имом Мотуридий каби улуғ алломаларимиз маънавий мероси негизида тўғри шакллантириш лозим.
Бинобарин, Имом Мотуридий илмий мероси бугунги кун учун ҳам катта амалий аҳамият касб этиб, ақидавий адашган баъзи бузғунчи гуруҳларни фош этишда муносиб ҳиссасини қўшиши, шубҳасиз.
Ўткирбек СОБИРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Бош мутахассиси
“Шарҳу ақоиди Насафия” асарини ўзбек тилига илмий-изоҳли таржимаси ҳамда
унинг андроид ва мультимедиа дастурларини тайёрлаш бўйича лойиҳа аъзоси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 