21 октябрь – Ўзбек тили куни

Энг муқаддас, энг эзгу тушунчаларга “она” сўзини қўшамиз. Она-Ватан, она табиат, она тили, она замин, она тупроқ... Булар биз учун азиз, борлиғимизнинг ажралмас қисми, таъбир жоиз бўлса, борлигимизни улар орқали ҳис этамиз. Беминнат ва холислик, ғамхўр ва ҳокисорлик, меҳрибон ва содиқликда уларга тенг келадигани йўқ. Аслида ҳам миллатнинг дунёда мавжудлиги, мавқеи ана шу омиллар билан белгиланади. Мамлакатимиз мустақиллигининг муҳим мезонларидан, давлатимиз тимсолларидан бири ҳам она тилимиздир.
 

Она тили — инсон учун руҳий таянч. Айнан у туфайли инсон ўзининг улуғ аждодлари, улар қолдирган бебаҳо ва боқий мерос, буюк тарих билан мулоқот қила олади. Ҳар бир халқнинг қалбу қиёфати, аввало, унинг тилида акс этади. Ўлик тилга айланган тиллар қанча. Миллатнинг лоқайдлиги, эътиборсизлиги тилни ўлдиради. Тил, дил ва эл бирлиги мустаҳкам занжир бўлсагина, тарққиёт, бунёдкорлик, маънавий юксалиш рўй беради.

Алишер Навоий ҳазратлари “Тилга ихтиёрсиз, элга эътиборсиз” деганида, халқ тилига эътиборсизлик унинг ўзига беписандлик белгиси эканини назарда тутган бўлса ажаб эмас. У ўзининг “Муҳокамат ул-луғатайн” асарида туркий тилнинг, хусусан, эски ўзбек тилининг бойлиги, нафосати ҳақида қимматли мулоҳазаларни билдирган. У форсий ва туркий тилни ўзаро муқояса қиларкан, ҳар иккала тилни асло камситмаган ҳолда уларнинг ўз ўрни ва бойлигини, жозибасини аниқ мисолларда ифодалайди. Айниқса, туркий тилимизнинг ифода имкониятлари беназир экани, турли маъно нозикликларини тасвирлай олиш имкониятлари кенглигини исботлаб беради. Халқ ҳаётида она тилнинг қийматини жоннинг жасаддаги ўрнига монанд эканини таъкидлайди.

Сўздурки, нишон берур ўлукка жондин,

Сўзки, берур хабар жонға жонондин,

Инсонни жудо айлади ҳайвондин,

Билким, гуҳари шарифроқ йўқ ондин.

Шундай экан, “гавҳари шариф” — она тилимизни бузишга, унга беписанд муносабатда бўлишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Афсуски, тил бирликларига, сўз ва нутқ ҳодисаларига муносабат ҳар доим ҳам кўнгилдагидек эмас. Тил софлиги учун курашмоқ фақат шу соҳа мутахассисларигагина дахлдор эмас, она тилида фикрлаб, шу тилда сўзлашадиган ҳар бир шахснинг бурчидир.

Мансур ЎРОЛОВ,

Сергели тумани “Нўғайқўрғон” жоме масжиди имом-хатиби