21 октябрь – Ўзбек тили куни
Энг муқаддас, энг эзгу тушунчаларга “она” сўзини қўшамиз. Она-Ватан, она табиат, она тили, она замин, она тупроқ... Булар биз учун азиз, борлиғимизнинг ажралмас қисми, таъбир жоиз бўлса, борлигимизни улар орқали ҳис этамиз. Беминнат ва холислик, ғамхўр ва ҳокисорлик, меҳрибон ва содиқликда уларга тенг келадигани йўқ. Аслида ҳам миллатнинг дунёда мавжудлиги, мавқеи ана шу омиллар билан белгиланади. Мамлакатимиз мустақиллигининг муҳим мезонларидан, давлатимиз тимсолларидан бири ҳам она тилимиздир.
Она тили — инсон учун руҳий таянч. Айнан у туфайли инсон ўзининг улуғ аждодлари, улар қолдирган бебаҳо ва боқий мерос, буюк тарих билан мулоқот қила олади. Ҳар бир халқнинг қалбу қиёфати, аввало, унинг тилида акс этади. Ўлик тилга айланган тиллар қанча. Миллатнинг лоқайдлиги, эътиборсизлиги тилни ўлдиради. Тил, дил ва эл бирлиги мустаҳкам занжир бўлсагина, тарққиёт, бунёдкорлик, маънавий юксалиш рўй беради.
Алишер Навоий ҳазратлари “Тилга ихтиёрсиз, элга эътиборсиз” деганида, халқ тилига эътиборсизлик унинг ўзига беписандлик белгиси эканини назарда тутган бўлса ажаб эмас. У ўзининг “Муҳокамат ул-луғатайн” асарида туркий тилнинг, хусусан, эски ўзбек тилининг бойлиги, нафосати ҳақида қимматли мулоҳазаларни билдирган. У форсий ва туркий тилни ўзаро муқояса қиларкан, ҳар иккала тилни асло камситмаган ҳолда уларнинг ўз ўрни ва бойлигини, жозибасини аниқ мисолларда ифодалайди. Айниқса, туркий тилимизнинг ифода имкониятлари беназир экани, турли маъно нозикликларини тасвирлай олиш имкониятлари кенглигини исботлаб беради. Халқ ҳаётида она тилнинг қийматини жоннинг жасаддаги ўрнига монанд эканини таъкидлайди.
Сўздурки, нишон берур ўлукка жондин,
Сўзки, берур хабар жонға жонондин,
Инсонни жудо айлади ҳайвондин,
Билким, гуҳари шарифроқ йўқ ондин.
Шундай экан, “гавҳари шариф” — она тилимизни бузишга, унга беписанд муносабатда бўлишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Афсуски, тил бирликларига, сўз ва нутқ ҳодисаларига муносабат ҳар доим ҳам кўнгилдагидек эмас. Тил софлиги учун курашмоқ фақат шу соҳа мутахассисларигагина дахлдор эмас, она тилида фикрлаб, шу тилда сўзлашадиган ҳар бир шахснинг бурчидир.
Мансур ЎРОЛОВ,
Сергели тумани “Нўғайқўрғон” жоме масжиди имом-хатиби
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Имом Тобароний, Ҳоким ва Байҳақийлар ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайси бир қавм закотни бермаса, албатта, Аллоҳ уларни қаҳатчиликка гирифтор қилади», деганлар.
Камбағалларнинг ҳаққини поймол қилган ҳар қандай жамият ана шу офатга лойиқдир. Оч-наҳор юрган кишиларнинг ҳаққини бермаган бойларнинг ўзлари ҳам қаҳатчиликка учраб, ноилож ҳолга тушишлари, оч-наҳор қолишлари мумкин. Ҳозирги кунда баъзи юртларда очарчилик-қаҳатчилик бўлиб тургани ҳам бежиз эмас. Ана шу юртларда бўлаётган қаҳатчилик бошқаларга сабоқ бўлиши лозим.
Имом Ибн Можа, Байҳақий, Баззор ва Ҳокимлар Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Молларининг закотини бермасалар, албатта, осмондан ёмғир ёғмас», деганлар.
Демак, баъзи юртларда бўлиб турган қурғоқчиликлар ҳам бежиз эмас. Бу ҳодисалар ҳам бева-бечора, камбағал-мискинларнинг ҳаққини поймол қилган жамиятларда юзага келади.
Имом Бухорий, Имом Шофеъий, Имом Байҳақийлар ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қайси молга садақа-закот аралашган бўлса, албатта, уни бузади», деганлар. Яъни, закотини бермаса ҳам, бой бўла туриб, закот олиб, молига қўшиб олса ҳам ўша закот молнинг ҳаммаси қирилиб кетишига сабаб бўлар экан.
Моллари тез-тез ҳалокатга учраётган кишиларни кўрганимизда бу иш бекорга бўлмаётганини ўйлаб, хулоса чиқаришимиз ҳамда молимиз нисобга етиши билан дарҳол закотини бермоғимиз керак.
Яна шуни унутмаслик керакки, закотни бермайдиганларга шариатимиз томонидан белгиланган жазо ҳам бор. Бу жазо Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларидан бирида ўз аксини топган.
Имом Насаий, Имом Аҳмад, Имом Абу Довуд ва бошқалар Муовия ибн Хайда розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ким у(закот)ни ажр тилаб берса, унга ажр бор. Ким уни ман қилса, албатта, биз ҳам унинг молининг ярмини оламиз. Бу Роббимизнинг азиматларидан биридир. Оли Муҳаммадга ундан бирор нарса ҳалол бўлмас», деганлар.
Хулоса шуки, мусулмон киши молининг закотини ажру савобдан умидвор бўлиб, бериши керак. Закотини бермаган одамнинг закоти ва унга қўшимча равишда молининг ярми ҳам исломий ҳукумат томонидан олиниб, закотга ҳақдорларга тарқатилади. Закот ёки у сабабли олинган мол Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аҳли байтларига ҳалол бўлмайди. Шунингдек, закот олишга ҳаққи йўқ бўлган бой кишиларга ҳам ҳалол бўлмайди. Бу мол фақир-фуқаро, бечора камбағалларникидир.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби асосида тайёрланди