25 Ноябр, 2024, 24 Жумадул аввал, 1446
25 Ноябр, 2024, 24 Жумадул аввал, 1446
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бир қиз айтади:
«Маҳзун бўлган пайтларим ўзимни ожиз, ночор ҳис қилардим. Бу қайғуларга сабр қилишга куч топа олмасдим. Шунинг учун руҳан енгилиб, дардларим баттар кўпаяр, қалбим чилпарчин бўларди. Бир куни ўзимга ўзим савол бердим: «Пайғамбарларга, солиҳ зотларга ҳам мусибатлар келган-ку, улар қандай сабр қилишган экан? Ахир уларга келган мусибатлар олдида бизнинг мусибатларимиз ҳеч нарса эмас-ку?»
Бу саволларнинг жавобини узоқ қидирдим. Бир куни бир олимнинг сабр ҳақидаги маърузасини эшитиб қолдим. Мусулмон одам мусибатларга чидаш, қайғуларга қарши курашиш учун Аллоҳдан сабр сўраши керак экан. Солиҳ подшоҳ Толутнинг мўмин дўстлари золим Жолут ва унинг сон-саноқсиз қўшинига рўбарў бўлганларида шундай қилишган экан:
«Роббимиз, устимиздан сабр ёғдиргин, қадамларимизни собит қилгин, бизга кофир қавмлар устидан нусрат бергин» (Бақара сураси, 250-оят).
Аллоҳ уларнинг дуосини ижобат қилди:
«Аллоҳнинг изни билан уларни тор-мор қилдилар» (Бақара сураси, 251-оят).
Фиръавннинг сеҳргарлари ҳам Мусо алайҳиссаломга берилган мўъжизани кўриб, Аллоҳга иймон келтиришди. Жазавага тушган Фиръавн ғазаб устида уларни ўлдирмоқчи бўлганида улар шундай дуо қилишди:
«Роббимиз, устимиздан сабр ёғдиргин, бизни мусулмон ҳолимизда вафот эттиргин» (Аъроф сураси, 126-оят).
Улар иймонда мустаҳкам туриш учун Аллоҳдан сабр сўрашди, дуолари ижобат бўлиб, Аллоҳнинг фазли билан шаҳид бўлишди.
Шуларни англаганимдан кейин мусибатга учраган, қайғуга тушган пайтларимда мана шу дуоларни айтиб, Аллоҳга ёлворадиган бўлдим.
Бу дуоларни бирпасда яхши кўриб қолдим, улар қалбимнинг тўридан жой олиб, ҳаётимни ўзгартириб юборди. Шундай қилиб, ўзига ишончи йўқ, руҳан заиф қиз эдим, Аллоҳ мени мусибатга, қайғуларга сабр қилишим учун, мустаҳкам бўлишим учун ўзгача бир қувват берди».
Яна бир қиз шундай ёзади:
«Дард-аламларим билан боғлиқ ажойиб воқеа бўлди. Бир куни энг яқин дугонам кўнглимни ёмон оғритди. Уйга ниҳоятда тушкун ҳолатда қайтдим. Мен учун ҳаётнинг ҳеч қандай қиймати қолмагандек эди. Хонамда йиғлаб ўтирсам, отам кўриб қолиб, «Нега йиғлаяпсан, қизим?» деди. «Хафаман!!! Нима қилишни билмаяпман!» дедим.
Отам табассум қилиб, шундай деди: «Сенга зўр гап айтаман. Мана кўрасан, у сенга ёқади. Аллоҳ сенга мана шу муаммоингда ҳам, ҳаётингда дуч келадиган бошқа муаммоларда ҳам фойда беради. Қани, Қуръони Каримни ол-чи. Кўрайликчи, пайғамбарлар бошига мусибат тушганда нима қилган экан. Улардан ўрнак олмасак, кимдан оламиз? Шояд Аллоҳ таоло уларни икром қилганидек, бизни ҳам икром қилса! Қуръондан шу ҳақда нечта қисса, дуо топсанг, шунча мукофот бераман».
Отамнинг таклифи менга роса ёқиб тушди. Бошқа йўл ҳам қолмаган эди. Мукофотга ҳам қизиқиб қолдим. Бир неча кун ичида Қуръондан тўртта дуо топдик Пайғамбарлар, солиҳ зотлар мусибат келганда мана шуларни айтиб, дуо қилишган экан, шу дуолардан кейин уларга кушойиш берилган экан.
Биринчи дуо:
«Ўзингдан ўзга илоҳ йўқ, Ўзинг поксан! Мен ўзимга зулм қилиб қўйдим» (Анбиё сураси, 87-оят).
Юнус алайҳиссаломни баҳайбат балиқ ютиб юборганда шу дуони такрорлаганлар, шунда Аллоҳ у зотни қутқариб, ғам-қайғуларини аритган. Мўмин-мусулмонлар ҳам ишонч, ихлос билан шу дуони ўқиса, уларнинг ҳам ғам-ташвишлари ариши ҳақида Аллоҳ таоло ваъда берган:
«Зуннунни эсланг. Ўшанда у (ўз қавмидан) ғазабланган ҳолда (қишлоғидан) чиқиб кетган эди. Бизни ўзига (ер юзини) тор этмас, деб гумон ўйлаган эди. Сўнг зулматлар ичра «Ўзингдан ўзга илоҳ йўқ, Ўзинг поксан! Мен ўзимга зулм қилиб қўйдим», деб нидо қилди. Биз бу дуони ижобат қилдик, унга ғамдан нажот бердик. Биз мўминларга ана шундай нажот берурмиз!» (Анбиё сураси, 87-88-оятлар).
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Мазҳаб – бу умматдир. Уммат эса кўпчилик уламолардан ташкил топган. Бу уламолар ижтиҳод қилишади, таҳқиқ қилишади. Масала бир эмас, кўпчилик томонидан илмий таҳқиқ қилинади. Умматда саноқсиз уламолар бор, саноқсиз китоблар бор. Уламолар қайта-қайта ўзаро баҳслар қилиб, «Фалон масала тўғри», деб хулоса қилишади.
Натижада мукаммал даражада маъсум бўлмасак-да, кучли ишонч ила тўғри йўлда бўламиз. «Маъсум бўлмасак-да», деганимнинг сабаби шуки, биз ҳанафийлар «Сўзимиз юз фоиз тўғри», деб даъво қилмаймиз. Тўқсон саккиз-тўқсон тўққиз фоиз тўғри бўлиши мумкин, хато қилиш эҳтимоли бор. Токи шофеъий мазҳабига ҳам йўл қолсин. Аммо биз бу қадар катта нисбатга фақат Абу Ҳанифанинг ижтиҳоди билан эмас, балки илм ижтиҳоди билан эришдик, катта миқдордаги, жуда кўп уламолар воситасида эришдик. Уламолар масалаларни диққат билан ўрганиб, таҳқиқ қилишади. Шунинг учун бир масалада турли ўлкаларда авлоддан авлодга маълум бир фатвога кўра амал қилиб келинади. Барча уламолар мана шу масалага мувофиқ келади. Натижада суянишнинг энг олий чегарасига чиқиб борилади.
Бу суяниш ниҳоятда қувватли бўлади, иймон келтирадиган даражада аниқ бўлмаса-да, шунга яқин келади. Аҳли суннанинг ўзига хос хусусияти мана шудир. Нима учун бу фиқҳ залолатдаги фиқҳ бўлмайди? Чунки унда хато бўлиш эҳтимоли жуда кам, чунки ундаги ижтиҳод бир кишига тегишли эмаски, унинг аксари хато бўлса... Балки бу нарса илмий мактаб ижтиҳодига, қарорига айланди. Бундай илмий мактабда эса хато қилиш эҳтимоли жуда кам бўлади. Аллоҳ таоло Ўзининг динини илмий мактабларнинг мана шундай тартибли илмлари орқали муҳофаза қилди.
Акс ҳолда Аллоҳ таоло Ўзининг динини Зайд, Амр ёки Юсуфнинг қўлида, яъни бир ёки бир неча кишининг қўлида муҳофаза қилган бўлиб қолар эди. Бу гапга ақл бовар қиладими? Йўқ. Аллоҳ таоло Ўзининг динини кучли, асосли, жуда кўп уламоларни ўз ичига олган қатъий, собит илмлар орқали муҳофаза қилади.
Масалага енгил, юзаки қарайдиган, мутаассиб мактаблар наздидагина мўътабар бўлган Фалончи ёки Пистончининг фатво бериши билан улуғ уламоларнинг ижтиҳоди ва қарорлари орасида қанчалар фарқ бор!
Қуръон ва Суннатни англашни, фаҳмлашни якка шахсларга топшириб қўйиш мумкинми? Йўқ. Қуръон ва Суннатни англашни илмий мактабдан ҳосил бўлган илмларгагина ҳавола қилиш мумкин.
Аҳли суннанинг наздида Қуръон ва Суннатнинг қадрини кўряпсизми?
Аҳли сунна Аллоҳнинг Каломи ва Расулининг Суннатини англаш йўлида дунёдаги энг буюк илмни сафарбар қилишди. Тўрт мазҳабнинг илми дунёдаги энг кенг илмдир. Бу илм сон-саноқсиз уламоларни қамраб олган. Уларнинг вазифаси – Аллоҳ таоло ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ирода қилган нарсани баён қилиб беришдир. Ақоид борасида Аллоҳ ва Расулининг иродасини очиқлаб берадиган мустаҳкам илмлар ишлаб чиқилди. Одоб-ахлоқ борасида ҳам шундай бўлди.
Биз тўғри, нотўғри эмас, балки қатъиян ҳақ, деяётган бу мактаб қаерда-ю, залолат мактаби – енгиллик ва мутаассиблик мактаблари қаерда?!
Ҳақ мактаб Аллоҳнинг Китоби ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Суннатларини ҳурмат қилди. Уни англаш учун керакли барча илмларни ишлаб чиқди. Бу мактабда инсоният тарихидаги энг афзал, энг улуғ уламолар фаолият кўрсатдилар. Улар Аллоҳнинг Китоби ва Расулининг суннатини оламда тенги йўқ илмлар, қоида ва усуллар орқали тафсир қилишди. Бу дунёда фиқҳ қоидаларининг ўхшаши йўқ! Бирон киши уларнинг мақомию ҳисобига ета олмайди. Саҳобалар ҳам, тобеъинлар ҳам барча саъй-ҳаракатларини Аллоҳ ва Расулининг муродига бағишлашди. Шу боис барча илмлар ўз қоидаларига эга бўлиб, мустаҳкам қарор топди. Бизда – Урдунда «Ким қонунларни ўрганмоқчи бўлса, усулул-фиқҳни ўргансин», деган гап бор. Усулул-фиқҳ (фиқҳ қоидалари)ни билсангиз, қонунларни ҳам яхши тушунасиз.
Қонунлар ишлаб чиқилган, лекин ўзларида усул йўқ, шунинг учун усулул-фиқҳни ўрганишга мажбур бўлишади, шунда уларни яхши тушунишади. Тасаввур қилинг, қанча-қанча қоидалар ишлаб чиқилган! Буларнинг барчаси усулдандир.
«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 