08 Июн, 2025, 12 Зулҳижжа, 1446
08 Июн, 2025, 12 Зулҳижжа, 1446
Cавол: Масжидимиз уч томонидан қабристон билан ўралган. Баъзи танишларим қабристон ичида жойлашган масжидда намоз ўқиб бўлмайди, деб жамоат намозига, масжидга чиқишмайди. Уларни шу ишлари тўғрими? Қабристонга қўшни масжидда намоз ўқиб бўлмайдими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Агар масжид деворлар билан ўралган ёки бошқа бирор тўсиқ бўлиб қабристон ташқарида қолган бўлса, намоз ўқиш макруҳ бўлмайди. Бу ҳолатда бемалол намоз ўқиш мумкин. Аммо ўртада бирор тўсиқ бўлмаса намоз ўқиш макруҳ бўлади. Бу ҳақида мўътабар фиқҳ китобларимизда Бундай дейилади:
“Агар қабристонда намоз учун жой тайёрланган бўлиб у жойда қабр ҳам нажосат ҳам бўлмаса, намоз ўқишнинг бирор зарари йўқдир” (“Раддул муҳтор” китоби).
“Уламолар қабрга қараб намоз ўқиш макруҳлиги тўғрисида сўз юритиб, айримлари: “Макруҳлик сабаби бу ишда аҳли китобларга ўхшашлик бор”, баъзилари “Қабристонда маййитлар суяги бор бўлиб, улар нопок ва нажосатдир”, деганлар.
Уламолар айтган бу макруҳлик – намоз ўқиётган билан қабристон ўртасида девор ёки бирор тўсиқ бўлмаган ҳолатда бўлади. Агар девор ёки тўсиқ бўлса, намоз ўқиш макруҳ эмас.
Девор ажратувчи бўлади. Агар намоз ўқувчи билан қабрлар ўртасида бирор тўсиқ бўлмаса, жамоат масжидларида қабр тарафга юзланиш макруҳ бўлади” (“Ал-Муҳийт ал-Бурҳоний” китоби).
Замондош олимларимиз томонидан ёзилган мўътабар манбаларда ҳам ушбу масалага қуйидагича хулоса қилинган:
Ҳанафийлар: “Қабристонда агар қабр намоз ўқиётган киши олдида бўлиб, намозхон хушу билан намоз ўқиётганида (яъни, кўзи сажда жойига қараганда ҳам) кўзи қабрга тушадиган даражада бўлса (яъни бирор тўсиқ бўлмаса), намоз ўқиш макруҳ ҳисобланади”.
Агар қабр намозхоннинг тепаси, усти ёки остида бўлса, бу ҳолда кароҳият йўқдир. Бу худди нажосат ва нопок нарсалардан холи, намоз учун тайёрлаб қўйилган жойда намоз ўқиш макруҳ бўлмагани кабидир”, деганлар (“Ал-фиқҳул исламий ва адиллатуҳу” ва “Ал-фиқҳу алал мазаҳибил арбаъа” китоблари).
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, қабристонга қўшни масжидларда намоз ўқиш жоиз. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидлари бунга энг катта далилдир. Чунки ушбу масжид ҳам қадимдан “Бақиъ” қабристони билан ёнма-ён жойлашган. Расули акрам алайҳиссаломнинг муборак қабрлари ҳам масжид билан туташ. Шунга қарамай ҳозирга қадар бирорта уламо “Масжиди Набавий”да намоз ўқиб бўлмайди, деган даъвони қилгани йўқ. Қолаверса, шариатимизда қабристон атрофига масжид қуришдан қайтарилмаган. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази
Муносабат
Инсоннинг қалби биргина ширин сўздан қувониб, тўлқинланиб кетади: яйрайди, яшнайди, бошқаларга ҳам эзгулик соғинади, шодлик ва бахт улашади.
Жорий йилнинг 31 май санасида Президентимиз Шавкат Мирзиёев Ҳаж зиёрати учун Маккаи мукаррамада бўлиб турган Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий шайх Нуриддин Холиқназар билан телефон орқали мулоқот қилиб, ҳожилар ҳолидан хабар олгани қалбларимизга сурур, хурсандчилик ва шукроналик бахш этди. Давлатимиз раҳбари барча зиёратчиларга салом йўллаб, юртимизга соғ-омон келишларини тилади. Унутилмас бу воқелик ҳожиларимизни беҳад севинтирди.
Шукрки, мамлакатимизда тинчлик-тотувлик барқарор. Ҳар бир инсон ҳаётдан рози бўлиб, бахтли-саодатли умр кечириши учун барча имкониятлар мавжуд. Меҳнат қилган, ҳаракат қилган фаровон ҳаёт кечирмоқда. Ўз орзу ниятларига етмоқда. Албатта, бунда осойишталик неъматининг ўрни беқиёс.
Янги Ўзбекистоннинг ҳар тонги тараққиёт тонги сифатида отмоқда. Барча соҳаларда янгилик ва яхшиликлар бўлмоқда. Жумладан, Ҳаж ва Умра тадбирларини юқори савияда ташкил этиш, мўмин-мусулмонларнинг ушбу ибодатларини чиройли адо этишлари учун шароит ва қулайликлар янги босқичга олиб чиқилди.
Хусусан, бу йилги ҳаж мавсумига юқори даражада тайёргарлик кўрилди. Маккаи мукаррама ҳамда Мадинаи мунаввара, қолаверса, Мино водийсида зиёратчилар учун барча шароит ҳозирланди. Иссиқ кунларда юртдошларимизга қўшимча қулайлик яратиш мақсадида Арафот ҳудудидаги чодирлар ёпиқ тарзда барпо этилди. Уларнинг атрофи иссиқ ўтказмайдиган панеллар билан ўралди, ичкарига совутиш тизими ўрнатилди, гилам ва тўшаклар солинди.
Мамлакатимиз ҳожиларига кўрсатилаётган эътибор, улар учун яратилган қулайликларни Саудия Арабистонининг ҳаж ишлари масъуллари ва ўзга юрт ҳожилари ҳам эътироф этиб, ҳавас билан қарамоқда.
Айни пайтда зиёратчиларга 300 дан ошиқ гуруҳ раҳбари, 50 нафар олий тоифали шифокор, 10 дан зиёд ошпаз ва бошқа мутахассислар хизмат кўрсатиб, ҳамроҳлик қилмоқда.
Зиёратчиларимиз берилаётган эътибор ва ғамхўрликдан мамнун бўлиб, Яратгандан мамлакатимиз тинчлиги, халқимиз фаровонлигини сўраб дуо қилмоқда.
Зотан, юртимизда “Инсон қадри учун” деган улуғвор ғоя барча ислоҳотларнинг асосини ташкил этаётган айни паллада ҳожиларимиз ҳам ушбу жараёнга ўз ҳиссаларини қўшиш, юртимизга қайтгандан сўнг бор куч-ғайратларини юрт тинчлиги ва тараққиёти, оилалар тотувлигини таъминлаш, ёшлар таълим-тарбияси билан шуғулланиш, эҳтиёжмандларга кўмак беришдек савобли ишларга сафарбар этишларини таъкидламоқдалар.
Зайниддин ЭШОНҚУЛОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси
ўринбосари.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 