08 Июн, 2025, 12 Зулҳижжа, 1446
08 Июн, 2025, 12 Зулҳижжа, 1446
«Маълум бўлишича, менга қарз бериб ололмай юрганлардан икки нафари уйимизга борган. Улар отамга мени қарзни қайтармай қочиб юрганим ҳақида гапиришган. Отам бундан қаттиқ таъсирланган ва йигитлар кетгандан сўнг мазаси бўлмай, миясига қон қуйилибди. Сўнг комага тушиб қолибди».
“Ҳаётий ҳикоялар” рукнидан берилаётган навбатдаги ҳикоямиз қаҳрамони кўзи ожиз отасидан орланиб охирида афсусланиб қолган йигит.
У мактубида отасининг ўлимига айбдорлигини, унинг дуосини олмаганидан афсусдалигини ҳикоя қилади.
«Эсимни таниганимда онам соғлом, отамнинг эса кўзи ожизлигини билганман. Аввалига ҳеч нарсани ўйламаганман.
Мактабга борганда эса... Ёш бола эдик, гоҳида айрим синфдошлар билан ниманидир деб талашардик, жанжаллашардик. Бундай рақобатда кўпинча мен ғолиб чиқардим.
Ана шунда илк бор «кўрнинг боласи» деган ҳақоратни эшитганман ва бу менга ёмон таъсир қилган.
«Кўрнинг боласи» деганларнинг бир-иккитасини боплаб дўппослаганимдан сўнг бу ҳақоратни олдимда айтмайдиган бўлишди. Бироқ билардим, орқаворатдан айтишарди.
Ўшанда нафақат шу сўзларни айтган синфдошимдан, балки отамдан ҳам хафа бўлганман.
Энди ўйлаб кўрсам, инсон қай ҳолатда, ким бўлиб туғилишни ўзи ҳал қилмайди, бу илоҳий тақдир. Лекин ўша пайтда менга буни ҳеч ким, ҳатто ота-онам ҳам тушунтирмаган эди. Балки тушунтиришганда ҳам тушунмасдим.
Ҳар гал кўчадан уйга кириб отамга кўзим тушганда «Кўрнинг боласи» деган ҳақоратли сўз миямда айланарди ва отамни ёмон кўриб қолгандим.
Отам уйланиш учун совчи юборганда онамнинг ота-ота онаси «Болам, сени унга узатиш ҳеч нарсамас, ҳеч ким ўзи хоҳлаб кўзи ожиз бўлиб туғилмайди. Бироқ бошқа масала бизни ўйлантиряпти. Мабодо боланг ҳам кўзи ожиз туғилса нима бўлади? Бир умр иккита ногиронни ўзинг оқ ювиб оқ тараб, боқишга мажбур бўласан», дейишган экан.
Шунда онам «пешонамдан кўраман» деб жавоб берган ва отамга турмушга чиққан экан. Чунки отам, кўзи ожиз бўлса ҳам ўзини ўзи эплай оларди. Бунинг устига кўзи ожизлар мактабида ўқиган, саводи бор эди.
Ўзи ўқиган мактабда ҳунар ўрганган ва ўшанинг орқасидан бир-икки сўм даромад ҳам қилиб, рўзғор тебратган.
Мен соғлом туғилганимдан сўнг отам ва онам хурсанд бўлган ва мени жуда эрка қилиб ўстирган. Ана шу нарса менинг тарбиям бузилишига ва кейинчалик отамни ёмон кўриб қолишимга сабабчи бўлди.
Йўқ, бу билан ўзимни оқламоқчи эмасман. Отам тилла одам эди. Бироқ мен тарбиянинг жилла қурса бир қисмини уйда, ота-онамдан олган эдим.
«Болам, нима егинг келяпти?» «Қорнинг оч қолмадими?» «Болам, мана сенга ўйинчоқлар». Қисқаси онам оғзимдан номи чиққан нарсани муҳайё қилишга ҳаракат қиларди.
Мактабнинг юқори синфларига ўтганимдан сўнг отамдан жирканиш ҳисси кучайди. Уйда кўп турмайдиган бўлдим. Эрталаб мактабга деб чиқиб кетардим ва ярим кечада келиб ухлардим.
Кўп ўтмай сигарет чекишни ўргандим. Қўли эгрига айландим ва қўни-қўшниларнинг нарсаларини ўғирлай бошладим.
Мендан гумон қилишди, лекин «ушлаб олмагунча ўғри ўғри эмас», дейилгандай йўқолган нарсаларни гарданимга қўя олишмади.
Ўшанда чекишни бошлаганим ва ўғрилик қилаётганимни онам билиб қолганди. Лекин хафа қилиб қўймасин деб отамга айтмас, ўзимга ҳам индамасди.
Шу алфозда мактабни битирдим ва яна бир-икки йил бекорчи бўлиб, отам ишлаб топган пул ва нафақа ҳисобидан яшаб юрдим. Сўнг маҳалладошларга қўшилиб Россияга бориб ишлаб келдим.
Шунда ота-онам оилали бўлса эси кириб қолар дейишдими, мени уйлантириш учун қиз қидира бошлашди. Отамнинг кўзи ожиз бўлса ҳам маҳалладагилар уни ҳурмат қиларди.
Бироқ гап унинг ноқобил ўғли, яъни мен ҳақимда кетганда бундай деб бўлмасди. Маҳаллада номим ёмонга чиқиб бўлганди.
Онам қидириб-қидириб қўшни маҳалладан бир қиз топди, тез орада тўйимиз бўлди. Шундан сўнг саёқ юришларимни бироз камайтирдим. Бу орада фарзандларим туғилди.
Бир неча йил баҳордан кузгача Россияда ишладим, қишда уйда бўлардим. Аммо Россияда ҳам тузук ишлаганим йўқ.
Бир жойда ишладик, ойлигимизни беришмади. Бошқасидан олган пулларни ўша ёқда рус қизлари билан кайф-сафо қилишга сарфлаб юбордим. Қисқаси, уйга пул жўнатмадим. Баъзи йилларда қайтишга йўлкира учун қарз олишга тўғри келди.
Ўша пайтларда бир-икки сўм ишлай, оиламга ёрдам бўлсин деб умуман ўйламасдим. Отам ногиронлик нафақасини оларди. Камига уйда у-бу нарса ясаб сотарди ва рўзғорни амаллаб ўтказарди.
Мен эса рўзғорни отам эплаяпти-ку деб тараллабедод қилиб юрардим. Россияда пул ишлай олмагач ўзимизда бир устага шогирд тушдим. Уста оилавий аҳволимизни биларди ва менга ёрдам бўлсин деб яхши ҳақ тўларди.
Бироқ менинг эрка ўсганим, дангасалигим ва ҳаётда аниқ мақсадим йўқлиги туфайли ишга кечикиб борардим. Айтилган вазифани вақтида бажармасдим. Ахири устанинг жонига тегди ва мени қувиб юборди.
Шундан сўнг кўнглим Тошкентга ишга боришни тусаб қолди. Кетишдан аввал бир нечта маҳалладошимиздан қарз олдим. Бироқ бирортасини қайтармадим.
Тошкентда ҳам тайинли бир ишнинг бошини тутмадим. Уйга қуруқ қўл билан қайтганим етмагандай, пойтахтга қайтишда танишларни алдаб, улардан қарзга деб пул олардим.
Ўша пуллар ҳисобидан пойтахтга бориб бир муддат яшайман ва қайтиб келаман. Сўнг кетишда яна бошқаларни аврайман.
Пойтахтда юришнинг ўзи бўлмайди, гоҳида машина ювадиган жойда ишлайман. Баъзида мардикорчиликка чиқиб, енгилроқ иш бўлса борардим. Бироқ ишлаган пулларим ўзимдан ортмасди.
Бу орада Тошкентда ёши каттароқ аёл билан танишиб қолдим. У бирга яшашни таклиф қилганди, жон деб рози бўлдим. Чунки тунаб қоладиган тайинли жойим йўқ эди.
Шу тариқа оиламни, ота-онамни унутиб Тошкентда яшай бошладим. Гоҳ-гоҳида хотиним ёки онам қўнғироқ қилиб турарди.
Кунларнинг бирида онам тунда қўнғироқ қилиб қолди. Кўтарсам йиғлаяпти. «Отанг комага тушиб қолди, шифохонада...» Бу гапдан ҳайрон бўлдим, отамнинг соғлиги яхши эди-ку.
Ўша заҳоти Тошкентдан йўлга чиқдим, тўғри шифохонага бордим. Отам уч кун комада ётиб, ўзига келмасдан вафот этди.
Маълум бўлишича, менга қарз бериб ололмай юрганлардан икки нафари уйимизга борган. Улар отамга мени қарзни қайтармай қочиб юрганим ҳақида гапиришган.
Отам бундан қаттиқ таъсирланган ва йигитлар кетгандан сўнг мазаси бўлмай, миясига қон қуйилибди. Сўнг комага тушиб қолибди.
Отамни қабрга қўйиб келгандан сўнг мени суяб турган тоғ қулаганини тушуниб етдим, аммо энди кеч эди. Отам 50 ёшида дунёдан ўтди.
Отамга етказган озорларимдан афсусдаман, аммо энди уни ортга қайтариб бўлмайди. У айни болаларининг ҳузурини кўрадиган, набиралари билан овунадиган ёшида рўшнолик кўрмай кетди.
Ғайрат Йўлдош
тайёрлади.
Юртимизда ҳайит байрамлари қадимдан ўзгача шукуҳ, халқимизга хос меҳр-мурувват, бағрикенглик ва саховат ифодаси бўлиб келган. Айниқса, сўнгги йилларда Янги Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Рамазон ва Қурбон ҳайитини кенг миқёсда нишонланиши ва дам олиш куни деб эълон қилиниши муқаддас динимизга бўлган чуқур ҳурмат ва эътиборнинг натижасидир.
Қурбон ҳайити – мусулмонларнинг энг мўътабар байрамларидан бири ҳисобланиб, Зулҳижжа ойининг ўнинчи куни нишонланади. Бу муборак кунларда Аллоҳ таолонинг кўплаб хайру баракаси ер юзидаги бандалари узра ёғилади. Қурбон ҳайити ҳаж ибодатлари тамом бўлганлиги муносабати билан ҳамда Аллоҳ йўлида қурбонлик қилиш палласи бўлган айёмдир. Қурбон ҳайити намози ўқилгач, имкони бор инсонлар қурбонлик қилишлари вожиб амаллардандир.
Қуръони Каримнинг “Кавсар” сурасида: “Бас, Роббингиз учун намоз ўқинг ва (туя) сўйиб, қурбонлик қилинг”- дейилади. (Кавсар сураси, 2-оят).
Қурбонлик ҳақида Баро ибн Озиб разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:
عَنْ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "اِنَّ اَوَّلَ مَا نَبْدَاُ بِهِ فىِ يَوْمِنَا هَذا اَنْ نُصَلِّىَ ثُمَّ نَرْجِعَ فَنَنْحَرَ فَمَنْ فَعَلَ فَقَدْ اَصَابَ سُنَّتَنَا وَمَنْ ذَبَحَ قَبْلَ الصَّلاَةِ فَاِنَّمَا هُوَ لَحْمٌ قَدَّمَهُ لِاَهْلِهِ لَيْسَ مِنَ النُّسُكِ فىِ شَيْءٍ" (رواه الإمام البخاري).
яъни: “Дарҳақиқат, бугунги кунда ишимизни аввал ийдул азҳо (қурбон ҳайити) намозини ўқиш, сўнгра (уйларимизга) қайтиб, қурбонлик билан бошлашимиз керак. Кимки, шуларни бажарса, у суннатимизга мувофиқ иш қилибди. Кимдаким, ҳайит намозидан олдин сўйса, у қурбонлик эмас, балки ўз аҳли учун тақдим қилган гўштдир” (Имом Бухорий ривояти).
Айтиш жоизки, ҳанафий мазҳаби бўйича қурбонлик қилиш – вожибдир. Қурбонлик қилиш ҳур, балоғат ёшига етган, оқил, муқим, яъни сафарда бўлмаган ва гарчи бир йил айланмаган закот нисобига эга бўлган мусулмон шахсга вожиб бўлади. Қурбонликни Зулҳижжа ойининг ўн, ўн бир ва ўн иккинчи куннинг (яъни, ҳайитнинг биринчи, иккинчи ва учинчи куннинг) Шом намози вақти киргунигача амалга оширилади.
Шунингдек, Қурбон ҳайити куни мусулмонлар бир-бирларини қутлаб, сўйилган қурбонликларини ўзаро баҳам кўрадилар, бу эса албатта, меҳр-мурувват ва саховат ҳисларини яна-да орттиради.
Қуръони каримда бу ҳақда: “Яхши кўрган нарсаларингиздан эҳсон қилиб бермагунингизгача, сира яхшиликка (жаннатга) эриша олмайсизлар. Ҳар қандай нарсани инфоқ қилсангиз, албатта Аллоҳ уни билур”, дейилган (Оли Имрон сураси, 92-оят).
Инсонларнинг ўзаро меҳр-мурувватли ва саховатли бўлишлари ҳақида Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар: “То мўмин бўлмагунингизгача жаннатга киролмайсизлар, то бир-бирларингизга меҳр-мурувватли бўлмагунингизгача комил мўмин бўла олмайсизлар”. (Имом Муслим ривояти)
Мазкур оят ва ҳадислар барчамизни ўзаро меҳр-мурувватли бўлишга чақиради. Аввало меҳрибон ота-оналаримиз ҳамда ёши улуғ яқинларимизни Ҳайит айёми билан табриклаб дуоларини олиб, сўнгра фарзандларимизни ҳам кўнгилларини шод қилишимиз фазилатлидир.
Қурбон ҳайити кунларида биз эътибор берадиган яна бир жиҳат – меҳрга ташна инсонларга байрам шодлигини ва яхши кайфият улашишдир. Бу борада юртимизда кенг кўламли ишлар амалга оширилади, байрам арафасида кам таъминланган ва кўмакка муҳтож оилалар ҳолидан хабар олинади.
Минг афсуслар бўлсинки, “гуруч курмаксиз бўлмаганидек” ҳайит кунлари бир қатор бидъатлар кўзга кўринади, хусусан, яқинлари вафот этган хондонларда дастурхон тузалиб “янги ҳайит” маросимини ўтказиш, никоҳ тўйлари бўлиб ўтган хонадонларда “ҳайит йўқлови” каби исрофгарлик амалларини ҳалигача давом эттираётган айрим инсонлар топилади. Уларга ҳайит кунларини қандай ўтказиш борасида тушунтиришлар олиб бориш бизнинг зиммамиздаги вазифалардан биридир.
Қурбон ҳайити - улуғ байрамдир. Бу кунларда яна ҳам меҳрибон ва мурувватли бўлиб, етимлар бошини силаб, ёши улуғлар, касалманду муҳтожлардан хабар олинади, уларнинг кўнгилларига ҳам байрам шукуҳини олиб кирамиз. Бу кунда гина-кудратларни унутиб, кечиримли бўлишимиз мақсадга мувофиқдир.
Бу йил ҳам Қурбон ҳайити байрами муносабати билан мамлакатимизнинг барча ҳудудларида алоҳида тайёргарлик ишлари амалга оширилди. Масжидлар, диний марказ ва хонадонларда махсус тадбирлар ўтказилди. Ҳар йили бўлгани каби, бу йил ҳам юртимизда катта шодлик ва фараҳ билан кутиб олинадиган ушбу кун, халқимизнинг бирлиги, меҳр-оқибати ва бағрикенглигининг яна бир бор ёрқин ифодаси бўлди.
Аллоҳ таолодан сўраймизки, Қурбон ҳайити юртимизда тинчлик ва фаровонликда хайру баракали ўтсин!
Абдуқаҳҳор домла Юнусов,
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 