13 Август, 2025, 19 Сафар, 1447
13 Август, 2025, 19 Сафар, 1447
Ибн Муборакнинг исмлари баъзи таржимаи ҳол китобларида[1] оталари исмидан қисқартириб олинган дейилса, баъзиларида[2] боболариникидан дейилади.
У киши Абдуллоҳ ибн Муборак ибн Водиҳ Ал-Ҳанзалий Ат-Тамимий мавлолари, Абу Абдурроҳман Марвазий. У табаъ тобеъинлардан, бани ҳанзала мавлоларидан.
Ибн Жавзий “Мудҳиш”да келтирадилар: “Абдуллоҳ ибн Муборак исми билан номланувчилар олтита. Биринчиси – Марвазий, бу киши мана шу. Иккинчиси – Хуросоний. Учинчиси – Бухорий. Тўртинчиси – Жавҳарий. Қолганлари Бағдоддан”[3].
Абдуллоҳ ибн Муборакнинг оналари Хоразмдан, оталари турк бўлган. Оталари Бани Ҳанзаладаги Ҳамзон исмли тижоратчининг қули бўлганлар. У киши тақводор, солиҳ, ибодатгўй, хилватни севувчи, ўта даражада парҳезкор эди. Тарих саҳифалари бизга у киши ҳақларидаги ажойиб ҳодисани ёзиб қолдирган:
Абдуллоҳнинг оталари Муборак хўжайинларининг боғида ишлаб юрар эди. Бир куни боғ эгаси Муборакдан ширин анор келтиришини сўради. Анор келтирилиб, ичи ёрилганда хом бўлиб чиқди. Шунда хўжайин жаҳли чиққанча, “Мен сенга ширин анор келтир, десам, хомини олиб келасан-ми?!” деди. Муборак яна бошқа бир дарахтдан янги анор келтирди. Униси ҳам хом чиқди. Бу ҳолат учинчи бор такрорланганда хожанинг ғазаби кучайиб деди:
- Нима, сен ширин мева билан хомини фарқига бормайсанми?
- Йўқ.
- Бу қанақаси бўлди?!
- Боғдаги бирорта мевадан татиб кўрмаганман.
- Нима учун татиб кўрмадинг!?
- Чунки сиз боғдаги мевалардан еб кўришимга изн бермагансиз – да...
Хожа бундан таажжубга тушди. Муборак унинг кўзларига юксак инсон бўлиб кўринди. Унинг қадри ошди.
Боғ эгасининг бир қизи бўлиб, совчилари кўп эди. Муборакка деди:
- Эй, Муборак, қизимни кимга узатсам экан, нима дейсан?
- Жоҳилият аҳли обрўлига, яҳудийлар пулдорга, насронийлар чиройлига узатадилар. Бу уммат эса диёнатлига лойиқ деб билади.
Боғ эгаси унинг етук ақлидан лол қолди. Тезда бориб аёлига унинг хабарини берди ва “Қизимиз учун Муборакдан муносиброқ куёв топилмаса керак”, деди. Сўнг уни Муборакка никоҳлаб берди. Абдуллоҳ исмли фарзанд кўрдилар. Бу фарзандга отасининг яхшилиги ўтди, Аллоҳ таоло солиҳ фарзандлардан қилди.
Бу ажиб қисса Абдуллоҳ ибн Муборакнинг оиласи тақводор, диёнатли ва солиҳ эканлигини кўрсатади. Абдуллоҳ ибн Муборакка ҳам гўзал хислатлар отасидан ўтган. Кўриниши ва шакли шамоили отасига ўхшагани каби, хулқи ва диёнати ҳам отасига жуда-жуда ўхшаган.
“Тарихи Бағдод”да Муҳаммад ибн Абдулазиз ибн Абу Разимадан келтирилади: “Абдуллоҳ ибн Муборакдан эшитдим, у айтади: “Абу Ҳанифа отамга разм солиб: “Бу боланинг онаси сендаги омонатини адо этибди”, деди. Чунки у отасига қуйиб қўйгандек ўзи эди”.
Абдуллоҳнинг отаси ҳақида фақатгина юқорида зикр қилган воқеа маълум. Боболарининг эса исмлари маълум. Оталарининг бошқа фарзандлари бўлмаган.
Н.Саидакбарова,
Тошкент Ислом институти
“Ҳадис ва Ислом тарихи” кафедраси ўқитувчиси.
[1] Тарихи Бағдод, Ал-ибар фи ахбори мин ғубар, Ал-жаваҳирул мудийя, Ал-бидоя ван Ниҳоя.
[2] Таҳзибул асмо вал луғот, Тазкиротул ҳуффоз, Таҳзибут таҳзиб, Вафоётул Аъён
[3] Ал-аълом, Заркилий. 4:256
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга юриш ҳам ғанимат эди. Бунақанги имконият бўлиб қолса, саҳобалар дарров ундан фойдаланиб қолишар, имкониятни қўлдан чиқаришмас эди. Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳунинг саодатига қаранг!
Бир куни у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга кетаётиб сўради:
- Ё Расулаллоҳ! Шундай амални айтингки, у мени жаннатга киритиб, дўзахдан узоқлаштирсин! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар:
- Жуда ҳам катта ишни сўрадинг. Бу иш Аллоҳ осон қилган кишига осондир: Аллоҳга ибодат қилиб, Унга ҳеч нарсани шерик қилмайсан; намозни қоим қиласан; закотни берасан; рамазон рўзасини тутасан, Байтуллоҳни ҳаж қиласан! Сўнг яна дедилар:
- Эй Муоз! Сенга яхшиликлар эшигини кўрсатайми? Рўза қалқондир, садақа сув оловни ўчиргани каби хатоларни ўчиради, кишининг кеча қоронғусида ўқиган намози... - деб ушбу оятни ўқидилар: «Уларнинг ёнбошлари ётар жойдан йироқ бўлур. Улар Роббларига қўрқув ва умидворлик ила дуо қилурлар ва ўзларига ризқ қилиб берганимиз нарсалардан инфоқ қилурлар» (Сажда сураси, 16- оят).
Сўнгра яна дедилар:
- Эй Муоз! Сенга барча ишларнинг боши, устуни ва энг юқори чўққиси нималигини айтайми? Ишларнинг боши Ислом. Унинг устуни намоз. Юқори чўққиси эса, Аллоҳ йўлидаги жиҳоддир!
Сўнгра яна дедилар:
- Эй Муоз! Буларнинг барчасининг асосини айтайми?
- Айтинг, эй Аллоҳнинг Расули!
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тилларини ушлаб:
- Мана буни тий! - дедилар.
Муоз розияллоҳу анҳу деди:
- Эй Аллоҳнинг Набийси! Биз айтаётган гапимиз туфайли ҳам тутиламизми?
Набий алайҳиссалом дедилар:
- Онанг сени йўқотсин, Муоз!
Инсонларни ёмон тиллари дўзахга юзтубан қулатмаса, бошқа нима қулатади?!
Тилнинг суяги йўқ, аммо ҳар қандай суякни синдириши мумкин. Қанча-қанча кишилар кимнингдир ҳазил тариқасида айтган қўпол гапи учун кечаси билан ухлай олмасдан, тўлғаниб чиқади. Мажлис тарқалиб кетиши мумкин, аммо айтилган гап пичоқ сингари унинг қалбида санчилган ҳолатда қолади!
Қанча-қанча қизларга келган совчилар қўшнилар айтган биргина ёмон таърифни эшитиб, жим қайтиб кетади. Аслида, у қизлар ҳасадгўй қўшниларнинг бўҳтонидан покиза эди!
Чақимчиларнинг, «бўлса, кўролмайдиган, бўлмаса, беролмайдиган» кишиларнинг дастидан қанча-қанча инсонлар ишидан, бола-чақасининг ризқидан ажралади!
Ёлғон гувоҳлик берувчи биргина сўз билан қанча-қанча мерослар тортиб олинади, одамлар ҳаққидан маҳрум қилинади. Ҳақлар ноҳақ ўзлаштирилади!
Ҳасад, кин-адоват туфайли айтилиб олов ёқилган биргина чақимчилик билан қанча-қанча дўстлар ажралиб кетишади. Дўстлик душманликка айланади. Муҳаббатга тўла қалблар оқибатда адоватга тўлади!
Гапимизга, қаламимизга ва ижтимоий тармоқлардаги ёзувларимизга, кишиларга раддиялар беришимизга назар солайлик. Аввало ўз саҳифамизни тўлдираётганимизни унутмайлик.
Ахир инсонларни дўзахга ёмон гаплар киритмаса, нима киритади?!
«Набавий тарбия» китоби асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа