Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Имом Муслим, Абу Довуд ва Молик видолашув ҳажи ҳадисида Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар:
"Аёллар ҳақида Аллоҳдан қўрқинглар! Чунки сизлар уларни Аллоҳнинг омонати ила олгансиз. Уларнинг фаржларини Аллоҳнинг калимаси ила ҳалол қилиб олгансизлар. Сизлар учун уларнинг зиммасида сиз ёмон кўрган бирор кишига тўшакларингизни бостирмаслик мажбурияти бор. Агар ўшани қилсалар, уларни ачитмайдиган қилиб уринглар. Улар учун сизнинг зиммангизда маъруф йўл билан ризқлари ва кийимлари мажбурияти бор".
Муовия Қурайший розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Ё Аллоҳнинг Расули, бизнинг биримизда хотинининг нима ҳаққи бор?» дедим.
«Қачон таомлансанг, уни ҳам таомлантирасан. Қачон кийим кийсанг, уни ҳам кийинтирасан. Юзига урмайсан. Қаттиқ сўкмайсан ва уйдан бошқа жойда ҳижрон қилмайсан», дедилар у зот алайҳиссалом (Абу Довуд ва Насоий ривоят қилишган).
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Ҳинд бинти Утба: «Аллоҳнинг Расули, Абу Суфён ўта бахил одам, менга ва боламга кифоя қиладиган нарсани бермайди. Фақат унга билдирмай олсамгина бўлади», деди.
«Ўзингга ва болангга етарлисини тўғриликча ол», дедилар у зот алайҳиссалом (Икки шайх ривоят қилишган).
Барча уламолар аёлларнинг нафақаси эрларига вожиб бўлишига иттифоқ қилганлар.
Ақлга солиб кўрилганда ҳам, аёл киши эрнинг хизматларини қилганидан кейин, унинг измида бўлганидан кейин, албатта, унинг нафақаси эрга вожиб бўлади-да!
Унинг миқдори иккисининг ҳолига қараб бўлади. Иккиси бой бўлса, бойники, камбағал бўлса, камбағалники бўлади. Эр бой, хотин камбағал ёки аксинча бўлса, икки ҳолнинг ўртасида бўлади. Агар хотин отасининг уйида бўлса ҳам ёки эрнинг уйида бемор бўлса ҳам.
Эрга хотини учун вожиб нафақалар беш қисмдир:
1. Таом.
Бунга озиқ-овқат, ичимлик ва овқатга қўшиб ейиладиган нарсалар (сирка, ёғ ва шунга ўхшаш) ҳамда овқат пишириш учун кетадиган барча нарсалар киради. Таомнинг миқдори етарли бўлиши керак, мазкур миқдор эрнинг бой-камбағаллигига қараб белгиланади.
2. Кийим.
Етарли даражада, бир сидра кийим-бош доимо бўлиши керак. Ҳанафий ва шофеъий мазҳабларида: «Ҳар олти ойда бир сидра янги кийим олиб берилади», дейилган.
3. Маскан.
Эр ўз хотинини маскан билан таъминлаши вожиб. Маскан эрнинг молиявий имконияти савиясида бўлади. Шу билан бирга, маскан тўлиқ жиҳозланган бўлиши шарт. Унда яшаш учун керакли ҳар бир нарса бўлиши лозим.
4. Агар хотин хизматкор ишлатиб юрадиган тоифадан бўлса, хизматкор солиб бериш ҳам унинг нафақасига киради.
5. Тозалик асбоб-анжомлари ва уйнинг керакли матоҳлари.
Агар эр моли бўла туриб, нафақа бермаса, қози уни қамашга ҳукм чиқаради. Хотин талаб қилса, бошқа мулклари сотилиб, унинг нафақаси берилади. Эр ноиложликдан нафақа бера олмаса, қамалмайди.
«Улардан асоингни кўтарма ва уларни Аллоҳдан қўрқишга чақириб тургин».
Яъни аҳли аёлинг сенинг ҳайбатингни доимо сезиб турсин. Улардан содир бўладиган ҳар бир ношаръий ишни эътиборсиз қўймаслигингни унутмасинлар.
Сен уларни доимий равишда Аллоҳ таолога тақво қилишга чақириб тур. Бу ишда жуда кўп яхшиликлар бор.
«Яхшилик ва силаи раҳм» китоби 1-жуз.
Бугунги кунда таомланиш маданиятимиз тобора ғарб маданиятига мослашиб бораётгани ҳеч кимга сир эмас. Ресторанларда вилкалар ва пичоқлардан фойдаланиш одатий ҳолга айланган, ҳатто ўзимизнинг миллий таомларимизни ҳам қўл билан ейишдан уяладиганлар топилади. Аслида эса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг таомланиш одобларига назар ташласак, гўштни пичоқ билан эмас, тишлаб ейиш тавсия қилинганини кўрамиз.
Оиша розияллоҳу анҳо ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дейдилар: "Гўштни пиоқ билан кесиб еманглар, чунки бу ажам (мусулмон бўлмаган)ларнинг иши. Уни тишлаб енглар, шунда ейиш осонроқ ва мазаси ёқимлироқ бўлади" (Абу Довуд, 3778-ҳадис).
Яна бир ҳадиси шарифда Софван ибн Умайя розияллоҳу анҳу бундай дейдилар: "Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга таомланаётиб, гўштни суягидан қўлим билан ажратиб едим. Шунда у зот: Суякни оғзингга яқин олиб келиб егин, ана шунда мазали ва ёқимли бўлади”, дедилар (Абу Довуд, 3779-ҳадис).
Бу ҳадислар бизга нимани ўргатади? Энг аввало, таомланиш маданияти ғарбга эргашиш билан ўлчанмаслигини англатади. Бугунги кунда баъзи кишилар қўл билан овқат ейишни маданиятсизлик деб билишади. Аслида эса, бу айнан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидан биридир. Суннатга мос келган нарса ҳеч қачон ор ва уят бўлиши мумкин эмас.
Бундан ташқари, қўлда ейишда мия овқатга тайёргарлик кўради ва ҳазм жараёни яхшироқ кечади. Қўллар билан овқатни ушлаганда мия ошқозонга ҳазм жараёнини бошлаш ҳақида сигнал юборади. Қўллар теридаги микробиота (фойдали бактериялар) туфайли организмнинг иммунитетини кучайтиради. Қўл билан ейишда киши овқатнинг тузилиши ва ҳароратини ҳис қилиб, шунга мувофиқ иш кўради. Қўл билан овқат еганда одам секинроқ ейди ва танасига етарлича тўйинганлик сигналини беришга имконият беради. Бу эса ортиқча овқат ейишнинг олдини олади. Болалар учун қўл билан овқат ейиш моторика (майда қўл ҳаракатлари) ва мустақилликни ривожлантиради.
Демак, таомланишда ҳам биз суннатни унутмаслигимиз, ўз маданиятимиз ва исломий қадриятларимизга содиқ қолишимиз керак. Ғарб қадриятлари ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланиб бораётган бир пайтда, биз суннат йўлидан узоқлашмайлик!