Бирор марта ўзингизга шу саволни бериб кўрганмисиз?
Иблис Одамга сажда қилишдан бош тортганида ҳали шайтон йўқ эдику, унга ким васваса қилди?
Бу барчамиз учун жуда жиддий ва ўта муҳим саволдир...
Шайтон Аллоҳга осий бўлганида, унинг шайтони ким эди?
Ушбу сатрларни ўқинг — бизнинг ҳақиқий шайтонимиз ким эканлигини биласиз!
"Нафс" сўзи ниҳоятда муҳим маънони англатади ва у Қуръони каримда жуда кўп оятларда зикр қилинган.
Аллоҳ таоло "Қоф" сурасида бундай дейди:
"Биз инсонни яратдик ва унинг нафси нимани васваса қилаётганини ҳам биламиз. Биз унга йўғон томиридан ҳам яқинроқмиз" (Қоф, 16).
Биз Аллоҳга имон келтирганмиз, Уни зикр қиламиз, масжидда намоз ўқиймиз, Қуръон ўқиймиз, садақа қиламиз ва ҳоказо...
Шунга қарамай, гуноҳлардан ҳоли бўла олмаймиз. Нега?
Сабаби шундаки, биз ҳақиқий душманни қўйиб, заиф ва ожиз душманга қарши борамиз. Аллоҳ таоло бундай дейди:
"Дарҳақиқат, шайтоннинг макри заифдир" (Нисо, 76).
Ҳақиқий душман бу — нафсдир. Ҳа, нафс инсоннинг ичидаги соатли мина, яширин хавфдир.
Аллоҳ таоло "Исро" сурасида бундай дейди:
"Китобингни ўқиб чиқ. Бугун нафсинг сенга ҳисобчи бўлиши етарлидир" (Исро, 14).
Яна Аллоҳ таоло "Ғофир" сурасида бундай дейди:
"Бугун ҳар бир нафс қилган амалларига яраша мукофотланади. Зулм қилинмайди" (Ғофир, 17).
"Муддассир" сурасида:
"Ҳар бир нафс қилган ишининг гаровидир" (Муддассир, 38).
"Нозиат" сурасида:
"Ким Роббининг мартабасидан қўрқиб, нафсини ҳавойи истаклардан тийса..." (Нозиат, 40).
"Таквир" сурасида:
"Ҳар бир нафс қилган амалларини билиб олар" (Таквир, 14).
Кўриб турганингиздек, бу оятларда асосан "нафс" ҳақида сўз кетмоқда. Шундай экан, нафс нима ўзи?
Олимлар бундай дейди: илгари Аллоҳдан бошқа илоҳ сифатида сиғинилган бутлар — Лот, Уззо, Манот, Сувоъ, Вадд, Яғус, Яъуқ ва Наср — барчаси йўқ қилинди. Аммо бир сохта илоҳ борки, уни одамлар ҳануз ҳам Аллоҳдан ўзгача севиб, унга бўйсунади. Бу илоҳ — нафс ҳавосидир. Аллоҳ таоло айтади: "Ўз нафсини илоҳ қилиб олган кимсани кўрмадингизми?" (Жосия, 23).
Нафс ҳавоси инсонни ўз қўлига олса, у на бирор қонунга бўйсунади, на бир диний таълимотга. Шундан уни ўзи истаган нарсасиини қилиб юрганини кўрасиз.
Имом Бусирий ўз қасидасида бундай дейди:
"Нафс ва шайтонга қарши чиқ ва у иккисига итоат қилма".
Қобил Ҳобилни ўлдиргани ҳақида ҳикоя қилар экан, Аллоҳ таоло айтади:
"Унинг нафси уни ўз акаси Ҳобилни ўлдиришга ундади..." (Моида, 30).
Бирор одам гуноҳга қўл урса ва кейин афсусланиб тавба қилса, ундан:
— Нима сени бу гуноҳга бошлади? деб сўрасангиз, у: "Нафсимнинг гапига кирдим", деб айтади.
Хулоса шуки, нафсимиз бизнинг энг катта душманимиз ва биз уни доимо таъқиб қилишимиз лозимдир.
Ҳомиджон домла ИШМАТБЕКОВ
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Инсон яралибдики, хурсандчилик билан бирга ғам-ташвиш, қайғу-аламлар ила яшайди. Шу ўринда айтиб ўтиш керакки, “ғам-ташвиш”, “қайғуриш” каби тушунчалар икки хил бўлади:
1. Табиий.
2. Орттирилган.
Биринчиси ҳақида сўз борганда, уни “соғлом ташвишланиш”, деб аташимиз мумкин. Бошқача қилиб айтганда, бусиз ҳаётни тасаввур қилиш қийин. Ташвишланишнинг бу тури топилмайдиган кишилар ҳиссизлик кетидан касал бўлиб қолишлари турган гап.
Албатта, ҳаёт ташвишлари бениҳоя – ишдаги муаммолар, уйдаги ғам-ташвишлар, ота-онага ғамхўрлик, фарзанд тарбияси, олинган қарзларни тўлаш, оилавий келишмовчиликлар, имтиҳонлар, кимдирлар билан учрашиш... Буларнинг барчаси одамни ташвишланиш, безовта бўлиш ва қайғуришга ундайди. Бундай руҳий ҳолатлар иштаҳамизни бўғиб, асабимизни бузади, уйқимиз қочади, бир сўз билан айтганда, ҳаётнинг аччиқ-чучукларини тотиб, ўнқир-чўнқирларига дуч келамиз. Вақт ўтиши билан бу муаммолар ўз ечимини топади, биз ҳам воқеликка рози бўламиз, кўникамиз, ташвишлар арийди, стресслардан халос бўлиб, хотиржамликка эришамиз. Орадан бироз муддат ўтиб яна янги муаммоларга дуч келамиз, хуллас, ҳаёт шу тарзда давом этаверади.
Дейл Карнеги айтади: “Мен ўттиз етти йилдан кўпроқ вақт Нью-Йоркда яшадим. Менда “безовталик” деган касаллик борлигидан огоҳлантириб қўйиш учун бирор киши эшигимни тақиллатиб келгани йўқ. Сувчечак каби касаллик келтириб чиқарадиган асоратлардан бир неча минг баробар кўп зарарлар кўришимнинг асосий сабаби, ушбу безовталик касаллиги бўлди. Ҳа, ҳа, рост! Ҳеч бир киши эшигимни қоқиб, америкаликларнинг ҳар ўнинчиси хавотир, ортиқча ташвишга сабаб бўлувчи асаб бузилишига чалинганини айтиб, огоҳлантиргани йўқ”.
Карнеги сўзида давом этади: “Киши бутун дунё мулкини қўлга киритган тақдирда ҳам, фақатгина битта ётоқда ёта олади, холос. Кунда уч маҳалдан ортиқ овқатни ошқозони сиғдира олмайди. Шундай экан, бу одам билан ер ағдариб юрган деҳқон орасида қандай фарқ бор? Аксинча, деҳқон чуқурроқ уйқуга кетса керак, тўғрими? Бу каби бадавлат кишидан кўра деҳқон еяётган таомидан кўпроқ лаззат ола билади, унинг таъмини яхшироқ ҳис қилади, шундай эмасми?!”,
Барселоналик машҳур доктор Марко Альварес ўз тажрибалари билан бўлишиб, бундай дейди: “Маълум бўлишича, ҳар бешта беморимдан тўрттасининг касаллиги бирорта аъзо таъсирида эмас, аксинча, қўрқув, безовталаниш, ташвишланиш, асабийлашиш ҳамда киши ўзи ва ҳаёти ўртасидаги муносабат ҳамда мувозанатни йўқотганлигидан бўлади”.
Шоир Мансур бир шеърида бундай дейди:
Хоҳла бой бўл, хоҳ фақирликни эт ирода,
Ҳеч илож йўқ ғам бўлар албат бу дунёда.
Ҳар гал ошиб борса атрофингда неъматинг,
Қаршисида ортиб борар ғам устига ҳам ғаминг.
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.