Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
06 Июн, 2025   |   10 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:07
Қуёш
04:50
Пешин
12:27
Аср
17:36
Шом
19:56
Хуфтон
21:33
Bismillah
06 Июн, 2025, 10 Зулҳижжа, 1446

Нафсни поклаш илмига эҳтиёжингиз бор

04.02.2025   5097   3 min.
Нафсни поклаш илмига эҳтиёжингиз бор

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

«Ўзгармас ҳукмлар» нима дегани? Ҳақиқатда ҳам фиқҳда ихтилофлар кўп. Лекин шундай масалалар борки, уларга барча иттифоқ қилади, бир ҳукмга ижмоъ қилади. Бундай масалаларда тафовутни, ихтилофни қабул қилмаймиз. Уларда фақат ва фақат ягона фикр, ягона ҳукм бўлади. Фиқҳнинг устунлик сири ҳам айнан шунда: унда икки жиҳат бор. Биринчи жиҳат – фиқҳнинг универсаллиги, мослашувчанлиги бўлса, иккинчи жиҳати – кўплаб масалаларда собитлиги, ўзгармаслигидир. Агар биз мана шу мослашувчанликни ва ихтилофни буткул тарк қилсак, юқорида кўрганимиздек, катта муаммоларга дуч келамиз. Иккинчи жиҳатни, яъни собитлик ва ўзгармасликни тарк қилсак, бошқа бир муаммога дуч келамиз. Мана, таҳаллул йўналишида ўзгармас ҳукмлар деган тушунча умуман йўқ. Биринчи тоифа ҳеч қандай ихтилофни қабул қилмай, ҳамма нарсага ташаддуд билан ёндашади, ўзига мухолиф бўлганларни адашганга, кофирга чиқаради, мазҳабларни ҳам тан олмайди. Иккинчи тоифада эса савобитлар, яъни ўзгармас ҳукмлар йўқ. Аҳли сунна ўша собит ҳукмларни «ижмоъ» деб атайди, яъни ҳамма мазҳаблар бу масалаларда ижмоъ қилишган. Биз уларни четлаб ҳам ўта олмаймиз, уларда ихтилоф бўлишини қабул ҳам қилмаймиз. Бирорта қози бу каби масалада ижмоъдан ташқарида ҳукм чиқарса, унинг ҳукми ўтмайди ҳам. Қозининг ҳукми ихтилоф қилинган масалалардагина ўтади. Таҳаллулчилар наздида эса биронта собит ҳукм йўқ, шунинг учун уларда ижмоъ деган тушунча ҳам йўқ.

Масала фиқҳ илмини ўрганишнинг ҳукми ҳақида. Бу ерда муҳим бир баҳс бор. «Фиқҳни ўрганиш фарзи кифоя, баъзилар ўрганса, қолганлардан соқит бўлади», деймиз. Лекин бу ерда бир нарсага эътибор қаратиш керак: муайян ҳолатга тегишли ўринларда унинг фиқҳини ўрганиш фарзи айн бўлади, яъни ҳар бир мусулмон фиқҳдан ўзининг ҳолатига кифоя қиладиган миқдорда илм ўрганиши шарт. Масалан, таҳорат, намоз, рўза каби ибодатга оид масалаларни, никоҳ, савдо-сотиқ каби муомалот масалаларини билиш фарзи айн. Буни уламолар «Илми ҳол» (ҳолат илми) деб аташади, яъни сизга ҳозирги ҳолатингизда ўрганиш шарт бўлган илм, дегани. Шунга кўра, фарзи айн сифатида ўрганишимиз энг керак бўлган илм фиқҳ илми бўлади.

Илми ҳол фарзи айн бўлган илм сифатида юқоридаги мавзуда зикр қилинган учала илмга ҳам тааллуқлидир: ўзингизга етарли миқдорда фиқҳ илмига, ўзингизга етарли миқдорда ақоид илмига ҳамда ўзингизга етарли миқдорда тазкия ва тарбия (нафсни поклаш, тарбия қилиш) илмига эҳтиёжингиз бор. Тазкия деганда, ихлосга интилиш, масалан, ғийбат ва чақимчиликдан сақланиш кабилар тушунилади. Буларнинг ҳаммаси илми ҳолга кириб кетади. Бу учала илмдаги барча маълумотларни эмас, балки мусулмон одамга айни вақтда, шу бугун керак бўлиб турган қисмини билиш фарзи айндир.

Хўш, бу нима дегани? Аҳли сунна сифатида биз дуч келаётган энг катта муаммолардан бири мана шу илми ҳолнинг йўқолиб бораётганидир. Унга эришишнинг энг зарурий йўли эса динни ўргатишдир. Динни ўргатиш деганда, илми ҳолни ўргатиб, мусулмонлар орасида ёйишни назарда тутяпмиз. Баъзи одамларни кўрасиз, ташқи кўринишидан мусулмон, лекин шариат аҳкомларини умуман билмайди. У бошқалардан нимаси билан ажралиб туради? Албатта, солиҳ амаллари билан. Солиҳ амал эса шариатга мувофиқ бўлиши керак.

«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан

Бошқа мақолалар
Янгиликлар

Муаззам кунлар оғушидамиз

05.06.2025   3633   4 min.
Муаззам кунлар оғушидамиз

Диёримизга улуғ айём кириб келмоқда. Қутлуғ Ийдул Азҳо ватандошларимизни хайру саховат, меҳр-оқибат сари чорлайди. Бу байрам чин маънода одамийлик айёми. Инсонларга меҳр, ўксик кўнгилларга шодлик улашиш фурсати.


Қалблари ҳиммат ва карам неъматидан бобаҳра халқимиз бу муаззам кунларни бой бермаслик учун фурсатни ғанимат биладилар ва савобдан баҳраманд бўлиб қолишга ҳаракат қиладилар.


Динимиз кўрсатмалари, шариат ҳукмларини устивор тутган қодир ватандошларимиз қурбонликлар қилиб, Ҳақни рози қилишга, ҳақдорлар кўнглини олишга интиладилар. Яратганнинг раҳмати ёғилиб турган дамларда дуолар мустажоб бўлади. Аллоҳ таоло ўзининг каломида “Парвардигорингиз учунгина намоз ўқинг ва қурбонлик қилинг”, - деб марҳамат қилади.


Бу борада сарвари коинот саййидимиз ибратлари ўринли. Оила аъзоларимизни йўқлаш, қўшнилар ҳолидан хабар олишда, мискинларни севинтириш-у, хасталар аҳволидан  огоҳ бўлишда уларнинг ҳадиси мубораклари бизга нурли йўл, деймиз.


Амаллар кўп. Уларга бериладиган савобларнинг даражаси амалга қараб белгиланади. Энг савоби кўп амал бу фарз ҳисобланса, бошқаларга яхшилик улашиш ундан кейинги ўринда турадиган улуғ ибодатдир!


Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам муборак ҳадисларида бошқаларга қилинадиган яхшиликни фарздан кейинги ўринда туришини баён қилиб шундай дедилар: “Фарзларни адо қилишдан кейинги ўринда турадиган Аллоҳга энг суюкли бўлган амал бу мусулмонинг қалбига хурсандчиликни киритишдир”.


Шунинг учун Шайх Абдуллоҳ Ҳошим раҳматуллоҳи алайҳ қозиликдан келган маошнинг тенг ярмига ширинлик сотиб олиб, ўзлари билан олиб юрар ва ҳар доим учратган болага ширинликдан бериб, уни хурсанд қилар эдилар.


Улуғ кунларда турибмиз. Ҳар дамни ғанимат билишлик, бир биримизга саховатда ибрат бўлишимиз савобли амаллар эканини ҳис қилмоғимиз лозим. Бу кунда исрофгарчиликдан холи дастурхонлар ёзиш, боримизни бошқалар билан бўлишишга интилишимиз даркор. Хайрни,  яхшиликни гуноҳга алмаштириб қўймаслик учун ҳам уйғоқ кўнгил бўлиш талаб этилади.


Бугун муаззам кунлар оғушидамиз, дедик. Ватандошларимиз улуғ сафарларни ихтиёр этганлар. Айни фурсатларда ҳожиларимиз Мино, Арофат водийларида, Муздалифада – дуолар қабул бўладиган маконларда, замонларда ибодатлар қилиб, элу юртга тинчлик, осойишталик сўрамоқдалар. Бу дуолар баракотидан диёримиз аҳлига қанча яхшиликлар етишади, иншааллоҳ. Ибодатлар ҳузурини тотган одамларнинг қалби салим, эҳсону, мурувватда пешқадам бўлишлари бу энг катта яхшилик аслида. Ҳожиларимиз сафар одобларини тушуниб, улуғ даргоҳлардан насибадор бўлиб қайтадилар. Диёримизга қайтганларидан сўнг эса ёшларимиз маънавиятига камарбаста бўладиган, Ҳақ ва ҳақиқат йўлида сидқидил хизмат қиладиган холис Ҳақ хизматчиларига айланадилар, деган умидимиз бор. Бундай улуғ зиёратлар инсонни қайси ёшда бўлмасин, эзгуликларга хайрихох қилади. Ўзгалар қалбини тушунишга, ватан ва халқ манфаати йўлида саъй-ҳаракатга чорлайди.


Бу кунларнинг Яратган даргоҳидаги ўрни мушарраф. Ҳайит кечаларида дуолар қабул бўлади. Қурбонлик гўштларидан насибадор оилаларга хурсандчилик киради. Бу эҳсонлар ортида ҳам меҳр-оқибат, ўзаро бағрикенглик мақсади мужассам. Биз бу маконда яшарканмиз, турли миллатлар вакиллари ягона Ўзбекистоннинг фуқароларимиз. Ўзаро тенглик, адолат ҳукм сурган юртда биродарлик, яхши қўшничилик анъаналарини қадрлаб яшамоқдамиз. Маҳаллаларда ҳамкорлик билан ободлик сари йўл очиляпти. Ватанимиз кундан- кунга фаровон, халқимиз турмуши чиройли бўлиб боряпти. Бу неъматларга шукрона қилиш, тўғри йўлда собитқадам бўлиш маърифатимиз, маънавиятимиз камолидан дарак беради.


Халқимизга саодат ва сано айёми – Қурбон ҳайити муборак бўлсин! Барчамизни Яратган хайру хурсандчиликлар устида бардавом қилсин. Ватанимиз тинч, юртдошларимизнинг оилалари фаровон бўлсин.

Холмурод МАМАЖОНОВ,

Фарғона шаҳар “Уммул қуро” масжиди имом-хатиби

Ўзбекистон янгиликлари