Аллоҳ таоло бандаларига қурби етмайдиган нарсани буюриб, кейин уларни қийнаб қўйишни асло истамайди. Банда кучи етмайдиган нарсага ўзини мажбурлаши ҳам аҳли сунна валжамоа ақидасига зид амал ҳисобланади. Аллоҳ таоло бандаларига уларнинг имконият ва тоқати етадиган нарсаларни буюрган. Илоҳий амрларнинг ҳаммаси банданинг қурби етадиган даражада бўлиб, инсонни мушкул аҳволга солиб қўядиган бирор амал буюрилмаган.
﴿ لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ﴾
“Аллоҳ ҳеч бир жонга тоқатидан ташқари нарсани таклиф этмайди”[1].
﴿هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ﴾
“У сизларни (шу дин учун) танлади ва динда сизларга бирор ҳараж (қийинчилик) қилмади”[2].
Аллоҳ азза ва жалла банда тоқатидаги нарсаларнигина буюрган. Шунинг илоҳий амрларнинг бажарилиши бандани Раббига яқинлаштирадиган, Аллоҳга суюкли бўлган ишлар саналади. Аммо баъзан ғайрат-шижоати жўш уриб кетган инсонда ўз зиммасига тоқатидан ортиқ амалларни юклаб олишга мойиллик пайдо бўлади. Шу боис Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам динда мўътадил бўлишга чорлаб, мўмин-мусулмонларни амаллардан тоқати етадиганини зиммасига олишни буюрганлар:
عَنْ عَائِشَةَ عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ، عَلَيْكُمْ مِنَ الْأَعْمَالِ مَا تُطِيقُونَ، فَإِنَّ اللهَ لَا يَمَلُّ حَتَّى تَمَلُّوا، وَإِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللهِ مَا دُووِمَ عَلَيْهِ، وَإِنْ قَلَّ». رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй одамлар! Амаллардан тоқатингиз етадиганини олинг. Зеро, сизга малол келмагунича, Аллоҳга малол келмайди. Аллоҳ учун амалларнинг энг суюклиси оз бўлса ҳам, давомли бўлганидир”, дедилар[3].
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам динда фарз қилинганидан ортиғини қўшиб, чуқурлашишдан, ибодатларда Аллоҳ таоло белгилаб берган ҳадлардан ошишдан қайтардилар. Банда ўз зиммасига фарз амаллардан ташқари бошқаларини ҳам назр қилиб юклаб олиши, яъни ўзига нисбатан қаттиққўллик қилиб, ибодатлар билан жисму жонини қийнаши Аллоҳнинг унга нисбатан қаттиққўлроқ бўлишига, унга зиммасига бошқа фарзларни ҳам юклаб қўйишига, аҳдини бажаришини талаб қилишига, ҳатто нафл ибодатларда нуқсон қилса, бажарган фарзларини ҳам қабул қилмаслигига сабаб бўлишини айтдилар.
Шунингдек, тоқатдан ташқари амалларни зиммага юклаб олишнинг энг хатарли томони алалоқибат ҳатто фарз қилинган амалларни бажаришда ҳам малолликни пайдо қилади. Чунки жўш урган ғайрат муайян муддатгача давом этиб, кейин сўна боради ва банда учун энди қўшимча (нафл-нарзлар) ибодатлар тугул, фарзларни адо этиш ҳам малол келиб қолади.
Аслида, ислом шариати одамларнинг тоқати ва салоҳиятидан келиб чиқиб, Аллоҳга хос кенглик билан, енгил – мўътадил қилиб берилган. Ҳатто банда бир амални бажаришга қодир бўлмай қол ҳолларда унинг учун енгилроқ муқобил йўллар ҳам мавжуд.
Дарҳақиқат, амалларнинг оз бўлса-да давомли бўлиши инсон эътиқоди мустаҳкам, ибодатлари изчил бўлишини таъминлайди.
[1] Бақара сураси, 286-оят.
[2] Ҳаж сураси, 78-оят.
[3] Саҳиҳул Бухорий, 23-ҳадис.
Нодир ҚОБИЛОВ,
Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходими.
Ислом илм эгаларини қадрлайдиган улуғ диндир. Аллоҳ Қуръони каримда илм эгаларини мақтаб, уларни юксак даражаларга кўтариши ҳақида ваъда берган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам илм эгаларининг қадри ва шарафи ҳақида шундай деганлар:
“Аллоҳ, Унинг фаришталари, осмон ва Ер аҳолиси, ҳатто уясидаги чумоли ва денгиздаги балиқлар ҳам одамларга яхшилик ўргатувчи олимларга мағфират тилаб дуо қилишади” (Имом Термизий).
Одамларга ҳалол-ҳаром, оқу-қорани ўргатадиган олимларнинг шарафи шу даражада. Аллоҳ жамики жонзотларга илм эгаларини ҳурмат қилишни, уларнинг ҳаққига дуо қилишни, қадрига етишни тайинлаган ва таълим берган. Шунинг учун ҳар биримиз илм эгаларини қадрлашимиз, кўнглини олишимиз, уларнинг ҳаққига мағфират сўраб дуо қилишимиз керак.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Андижон вилояти вакилиги ва “Вақф” хайрия жамоат фонди вилоят филиали ҳамкорлигида ташкил этилган тадбирдан кўзланган мақсад ҳам шундан иборат эди. Шу куни Андижон шаҳрида жойлашган Саййид Муҳйиддин маҳдум ўрта махсус ислом билим юртида ифторлик дастурхони ёзилди. 250 нафар мударрис-ўқитувчилар, ишчи-хизматчи ходимлар ва талабалар иштирок этган тадбирда вилоят бош имом хатиби Мирзамақсуд домла Алимов илм аҳлининг жамият тараққиётидаги ўрни ҳақида тўхталиб ўтди. Мударрис талабалар ҳаққига дуо қилди.
Дину диёнатни ўргатадиган устозларни, илму толибларни эъзозланганлар Аллоҳнинг улкан ажру савобларига эришсин!
Vaqf.uz