Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
18 Март, 2025   |   18 Рамазон, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
05:12
Қуёш
06:30
Пешин
12:36
Аср
16:45
Шом
18:36
Хуфтон
19:49
Bismillah
18 Март, 2025, 18 Рамазон, 1446
Мақолалар

ТАОМЛАНИШ  СИРЛАРИ (7-қисм)

11.03.2025   4102   11 min.
ТАОМЛАНИШ  СИРЛАРИ (7-қисм)

ТАОМЛАНИШ  СИРЛАРИ (7 қисмдан иборат)ни

УЛУҒ  УСТОЗ  УЛАМОЛАРИМИЗ  баён  қилиб  берганлар:

     (7-қисм)

ТАОМЛАНИШДА

  1. овқатланаётганда таомни одоб билан тановул қилиш;
  2. ўнг қўл билан еб-ичиш;
  3. таомни ўзига яқин жойдан, ўз олдидан ейилади;
  4. овқатланишдан олдин туз ялашлик;
  5. мевани қайси тарафдан олса ҳам, зарари йўқ;
  6. дастурхонга тушган нон увоқларини, ушоқ ва гуруч каби нарсаларни одоб ва эҳтиром билан териб ейиш;
  7. таомни совутиброқ истеъмол этиш, чунки иссиқ-қайноқ таомда барака бўлмайди;
  8. таом уч бармоқ – бош, ишора ва ўрта бармоқлар ёрдамида ейилади. Икки бармоқда таом ейиш такаббурлик аломатидир;
  9. икки киши бирга овқатланганда бири иккинчисидан берухсат дастурхондаги таом ёки мевалардан иккитадан олиб ейиши мақбул эмас;
  10. таомни айбламаслик;
  11. иштаҳа бўлса – ейилади, бўлмаса – тарк этилади;
  12. таом сузилган лаганнинг ўртасидан эмас, атрофидан емоқлик, зеро ўртасига барака ёғилиб туради;
  13. «Устида кўп қўл бўлган овқат – Аллоҳ ҳузурида овқатларнинг севимлисидир»
  14. узоқ туриб қолган таомни емаслик;
  15. оғизга кетма-кет луқма ташланмайди;
  16. кўпчилик олдига чиқувчи кишиларнинг хом пиёз, саримсоқ каби бадбўй нарсаларни истеъмол қилишлари одобга тўғри келмайди;
  17. луқмалар ўртача катталикда олинади;
  18. оғиздаги таомни ютмай туриб, идишга қўл узатилмайди;
  19. тишланган таом идишга қайтариб қўйилмайди;
  20. таомни ҳидлаб кўрилмайди;
  21. таом устида нафас олинмайди;
  22. луқмани олиб бораётганда оғиз катта очилмайди;
  23. таом ейилаётган қўл коса ёки товоққа, дастурхонга силкитилмайди;
  24. тик турган ҳолда таом ейилмайди;
  25. қуюқ таомларни чайнаганда товуш чиқармасдан чайнашлик;
  26. суяк ёки пайларни қисирлатиб чайнамаслик;
  27. овқатдан чиққан суяк ёки бошқа нарсаларни дастурхонга қўймаслик;
  28. дастурхон атрофида тиш ковламаслик лозим;
  29. қуюқ овқатларни қўлда еган маъқул;
  30. овқатга ҳам ҳурмат кўрсатилади;
  31. яхши пишмаган овқат ёмонланмайди;
  32. қошиқ билан таомланишда ҳам тоқ сонга риоя қилган яхши;
  33. қошиқни тўлдириб овқат ейилмайди;
  34. қошиқдаги шўрва ёки бошқа овқатлар кийимга томмаслиги керак;
  35. таомланишда оғиз идишга яқин олиб борилмайди;
  36. қошиқ оғизга бутунлай солинмайди;
  37. овқатланиш вақтида беҳуда гаплар айтилмайди;
  38. овқат умумий идишдан ейиладиган бўлса, ҳамма ўз олдидан олиб ейди;
  39. овқат иссиқ ҳолда ейилмайди;
  40. суюқ овқатни овоз чиқариб, хўриллатиб ичмаслик;
  41. овқатни қошиқ билан ичишда уни тўлдириб юборилмайди, жуда кам ҳам олинмайди;
  42. доналаб санаб ейиладиган нарсалар тоқ ейилади;
  43. имкони борича қошиқ билан эмас, балки қўл билан овқатланишлик;
  44. ноннинг барча бўлакларини қолдирмасдан ейишлик;
  45. ноннинг юзини ва четларини еб, ичини эса емаслик нонга ҳурматсизлик ҳисобланади;
  46. луқмани кичик қилишлик;
  47. яхшилаб чайнаб ейишлик;
  48. бир луқмани то яхши чайнаб ютмагунча, асло иккинчи луқмани тишламаслик;
  49. овқат ер экан, оғизни катта очмаслик;
  50. таом ейилаётганда қўлини (нг ёғини) баданига ва ё кийимига артмаслик;
  51. бирга овқатланаётганларнинг юзларига, қўлларига ва ё оғизларига, луқмаларига зинҳор-базинҳор қарамаслик;
  52. ён-атрофдагиларга азият қилмаслик, халақит-озор бермаслик ва безовта қилмаслик;
  53. тирсакларга таянмаслик ва кенг қўймаслик;
  54. нонни ҳам, гўштни ҳам иложи борича пичоқсиз бўлишлик;
  55. таом ер экан бир луқмани қўлига олганида товоқ устига энгашмаслик;
  56. луқмани оғзига солгач, қўлини товоқ четига суртмаслик ва ё ичига қоқмаслик;
  57. сиркали овқатдан бир луқмани ёғли (бошқа) бир овқатга аралаштирмаслик;
  58. таом ичидаги суяк ва данакларни оғзига теккизгач, қайта товоқ ё коса ичига солмаслик, қўймаслик;
  59. тишлаган нон ва ё гўшт парчасини шўрва ёки бошқа овқатларга солмаслик;
  60. қошиқни товоққа қаттиқ ташламайди;
  61. овқат қолдиқлари бўлиши ҳамда бу қолдиқлар товоққа томиши мумкинлигини инобатга олиниб, қошиқ товоққа тўнкариб қўйилади;
  62. қўлнинг мойини нонга, гарчи уни емоқчи бўлса-да, артмаслик зарур;
  63. ёғли луқма ва гўшт парчасини сиркага ботирмасдан, балки нон сиркага ботирилиб, устига гўшт қўйилиб, кейин ейилади;
  64. иликни зарб иблан нон сиртига ёки юзига, товоққа ва дастурхонга урмаслик керак;
  65. овкат маҳали кишини нафратини қўзғайдиган чиркин, беҳаё, бемаъни гап-сўзларни сўзламаслик;
  66. кўпчилик бўлиб овқатланилаётганда, биродарларининг аҳволини тушуниб, фикр қилган ҳолатда (кам) ейишлик. Ёлғиз ўзи бўлган чоғда ҳам ғариблар, мискинлар ҳолини кўз олдига келтириб, кам овқатланишлик ва ортган овқатни ғариб, эҳтиёжи борларга тақдим этмоқлик;
  67. нонхурушсиз ноннинг ўзини емоқлик;
  68. тик туриб ва юриб овқат емаслик;
  69. ёнбошлаб овқатланмаслик;
  70. ҳаддан зиёд тўйиб овқат емаслик;
  71. қўл дастурхонга артилмайди;
  72. овқатлангандан сўнг дастурхондаги ушоқлар териб ейилади;
  73. овқатланишни туз билан тугатмоқ;
  74. мезбон овқатланишни меҳмонлардан сўнг тугатиши лозим;
  75. кўпчилик бўлган (тўй ва шу каби маросимлар)да эса мезбон меҳмонларни кузатиб бўлгандан сўнг овқатланади.

 

ИЧИМЛИК  ИЧИШ:

  1. овқат пайтида сув, чой каби ичимликларни кўп ичмаслик;
  2. таомга, ичимликка зинҳор пуфланмайди;
  3. таомни хўриллатиб, шапиллатиб ё турли овозлар билан истеъмол қилинмайди;
  4. тик турган ҳолда имкон қадар ичимлик ичмаган маъқул (фақат Зам-зам суви ёки таҳоратдан ортиб қолган сув тик турган ҳолда, Қиблага юзланиб ичилади);
  5. ичимликлар ўтирган ҳолда «Бисмиллоҳир раҳмонир раҳим» билан ичилади;
  6. ичиб бўлгач, «Алҳамдулиллоҳ! Худога шукр!» дейилади;
  7. ичимлик идиши оғзи ёпиладиган бўлиши керак;
  8. сув идишини оғиздан ташқари тутиб ичилади;
  9. сув ичаётганда бирданига симирмай, бир нафасда эмас, балки секин-секин, уч бора танаффус билан бўлиб ичиш афзал;
  10. сув уч нафас билан ичилади. Ҳар нафасда лаб идишдан олинади. Биринчи нафасда бир ҳўплам, иккинчи нафасда уч ҳўплам, учинчи нафасда беш ҳўплам ичилади;
  11. ичилаётган сувга туфламаслик;
  12. меш, пақир ёки бошқа идишларнинг оғзидан ичилмайди;
  13. сой-дарёларга ётиб сув ичилмайди;
  14. сувга нафас урилмайди;
  15. сув ичишдан аввал идишдаги сув обдон назоратдан ўтказилади. Унинг ичида хас ва бошқа нарсалар бўлмаслиги керак. Агар қоронғи бўлса, идиш лабига бирор дока қўйиб сув ичилади;
  16. оғиз ва қўл ёғли бўлса, кўза ёки обдастани мой қилмаслик керак. Агар сув идишини ушлашга мажбур бўлса, жимжилоқ ва узук бармоқ билан ушлаган маъқул. Идишнинг дастаси бўлмаса, аввал ёғли қўлни артиб олиш тавсия этилади;
  17. бошқаларни сув билан сийлаган киши ўзи охирида ичади;
  18. дуч келган, тасодифий кишидан сув сўраш тўғри эмас;
  19. ичимликка, иссиқ овқатга пуфланмайди, балки ковлаб совутиш ё совушини кутиб сабр қилинади;
  20. сув берувчини хайрли дуо қилиш керак.

 

ОВҚАТЛАНГАНДАН  КЕЙИН

  1. таомлангандан кейин «Алҳамдулиллоҳ», «Худога шукр!» деб, Аллоҳга шукр қилиш;
  2. овқатланиб бўлгандан сўнг, қўлни ялаб, сўнг сочиққа артилади. Ювиб, кейин артиш ҳам мумкин;
  3. ёғли идишлар ялаб қўйилади;
  4. қўлни артишдан олдин бармоқларни яхшилаб ялаш;
  5. овқатланиб бўлингач, олдин овқат идишларини, таом еган бармоғларини ялаб, кейин қўллар ювилади ва сочиққа артилади;
  6. таом ейилган товоқни ялаб тозалаб қўйилади;
  7. мўмин кишидан қолган таомни емоқлик;
  8. овқатланиб бўлингач, дастурхон олдидан ёшлари ёшроқлар бошқалардан бир оз олдинроқ туриб, ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамларга хизмат қиладилар;
  9. ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар ўрниларидан турганларида, дастурхон ёнидан четланиб, улар хонадан чиқиб кетганларидан кейингина яна қайта ўз ўрнига ўтириш мумкин;
  10. берган неъматлари учун Яратганга шукрона айтиб, таом эгаларига, тайёрлаганларга миннатдорчилик изҳор этиб, ҳақларига дуо қилиб, кейин дастурхон атрофидан турилади;
  11. дастурхон олдидан туриб кетар экан, очу наҳор бўлганлар, овқат тополмай хор-зор, сарсон-саргардон юрганларни эслаб, шундай ҳолга солиб қўймагани учун Аллоҳ таолога беҳисоб шукрлар айтиб, эҳтиёжмандларга эҳсон қилишлик;
  12. дуо қилинмасдан туриб кетилмайди;
  13. таом егандан сўнг тиш тозалагич чўп билан тишлар орасини тозалашлик;
  14. дастурхон атрофида тишлар орасини тозаламаслик;
  15. мабодо борди-ю дастурхон атрофида тишлар орасини тозалашга зарурат туғилиб қолса, қўлларини, тиш тозалагич чўпни дастурхонга ё сочиққа артмаслик;
  16. тишлар орасини тозалар экан, чиққан (овқат қолдиқлари)ни емаслик;
  17. овқатлангандан сўнг идишлар ювиб тозаланади;
  18. овқатлангандан кейин икки қўлни бўғимигача уч марта ювиб, оғизни чайиш лозим;
  19. Аллоҳ таолонинг зикри ва неъматлари шукронасидан ғофил бўлмаслик;
  20. овқат ҳазм бўлмагунча ётмаслик.

 

ЧОЙХОНА  (ВА ШУ КАБИ ЖОЙ)ЛАРДА:

  1. кўнгли тортса, мўмин кишидан қолган таомни емоқлик;
  2. бир кишилик таомни икки киши ейдиган бўлиб қолса, бунга монеъ бўлмаслик;
  3. тўланиб овқатланадиган жой (чойхона ва шу каби) ларда “ким таклиф қилса, барча харажатларни ўз зиммасига олади” деган қоида қўлланилади; лекин орада ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одамлар бўлишса, тўловни ўзини ҳурмат қилганлар ўз зиммаларига оладилар ва тўлаган маблағ тўғрисида мутлақо оғиз очмайдилар;
  4. агар “сизни таклиф қиламан” ёки "мен сизларни таклиф қиламан" деган ибора эшитилса, демак шуни айтган киши тўлайди;
  5. агар "борайлик" дейилса, унда ҳамма ўз-ўзига тўлайди; агар қандайдир тарзда молиявий иштирок этишни истаган киши ўз ҳиссасини ҳам қўшгани афзал;
  6. кўпчилик бўлган жойда бирор узри бўлмаса, таомга дуо қилинмагунча ўрнидан қўзғалмагани маъқул;
  7. икки киши бир товоқда шерик бўлса, навбат билан тоқ, яъни бир ёки уч қошиқдан таомланади;
  8. мабодо туриб кетиш зарурати туғилиб қолса, ҳолатга қараб, аввало ёнидагилардан, сўнг дастурхон атрофидаги улуғ (ота-она, устоз, раҳбар, ўзидан ёши катта, улуғ инсон, табаррук одам) лардан ҳамда йиғин эгаларидан узрини айтиб, кечирим сўраб, ижозат сўраб турилади.

 

  • “Ҳамма нарса ҳам оиладан бошланади” – дейди доно халқимиз...
  • Демак, оиланинг раҳбарлари – ОТА-ОНАЛАР “фарзандлар тарбияси” номли “ҳаёт университети”да машаққатли ва шарафли, оғир ва савобли, сермаҳсул ва олижаноб вазифада масъул саналади.  
  • Оила аъзоларига овқатланиш одобларини айтиб туриш, дастурхон атрофида ўзаро яхши мулоқотда бўлиш, ўрни билан ёшларнинг камчиликларини билдириб қўйиш – катталарнинг бурчидир.
  • Хусусан, нон ва озиқ-овқатларни истеъмол қилиш тартибларини, нон ва нон маҳсулотларини исроф қилмасликни ўргатиш ва талаб этишдан ҳеч бир ота-она чарчамаслиги даркор.
  • ҲАЁТ номли "Университет"нинг "тилло дипломи"га эга бўлган,

ТАЖРИБА номли "Олий ўқув юрт"нинг "бриллиант сертификати"ни қўлга киритган ва

АҚЛ номли "Институт"нинг "гавҳар ҳужжати"ни эгаллаган

оқил ва доно ОТА-ОНАЛАРИМИЗ ҳамиша ёшларимиз учун ПРОФЕССОР бўлиб қоладилар...

 

Меҳрибон Парвардигоримиз ўзларимизни ҳам, фарзанд-зурриётларимизни ҳам Ўзи буюрган, Жаноби Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам тавсия этган, ўтмишда ўтганларимизнинг руҳлари шод бўладиган, халқимиз хурсанд бўладиган, ота-оналаримиз рози бўладиган йўллардан юришимизни насиб этсин! 
 


Иброҳимжон домла Иномов

Ибратли ҳикоялар
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Жамолиддин Каримов: Ўзбек мотуридийшунослигидаги улкан тарихий воқелик

17.03.2025   877   9 min.
Жамолиддин Каримов: Ўзбек мотуридийшунослигидаги улкан тарихий воқелик

Бугун бебаҳо меросимизни чуқур ўрганиш, уни тадқиқ этиш, бу борада халқаро ҳамкорликни тобора кенгайтириш масаласига устувор аҳамият қаратилмоқда.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг “Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарори бу борадаги амалий ишларнинг яна бир ёрқин ифодасидир. Мамлакатимизда моҳи Рамазоннинг шукуҳи кезаётган шундай фазилатли кунларда мазкур қарорнинг қабул қилиниши аждодларимиз хотирасига эҳтиром кўрсатиш, руҳини шод этиш билан бирга, улар меросини атрофлича ўрганиш борасидаги муҳим ташаббуслардан бири бўлди.

Юқорида номи келтирилган қарорнинг мазмун-моҳияти ҳақида Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот марказининг директори, таниқли диншунос олим, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) Жамолиддин Каримов билан суҳбатлашдик. 

– Президентимизнинг куни кеча қабул қилинган "Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида"ги қарори аҳамияти ҳақида тўхталсангиз.

– Сўнгги йилларда мамлакатимизда мутафаккир алломаларимизнинг ибратли ҳаёт йўлларини ўрганиш, уларнинг бой илмий-маънавий меросини кенг тарғиб қилишга ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ эътибор қаратилмоқда. Зотан, инсоният цивилизацияси ривожига бебаҳо ҳисса қўшган аждодларимизнинг асарларидаги эзгу ғоялар, умуминсоний қадриятлар, бағрикенглик ва мўътадиллик, илм-фан, ақл ва тафаккурнинг инсон ҳаётидаги ўрни ва аҳамиятига оид қарашлар ёшларни комил инсон этиб тарбиялаш, жамиятда ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлашнинг муҳим омили бўлиб ҳисобланади.

Мамлакатимизда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар натижаси ўлароқ ташкил этилган Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Имом Бухорий, Имом Мотуридий ва Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказлари бой тарихий-маданий меросимизни ўрганиш ва қайта тиклашга хизмат қилмоқда.

Мамлакатимизда буюк мутафаккир аждодимиз, ақида илми ривожига улкан ҳисса қўшган Имом Абу Мансур Мотуридий ва у асос солган мотуридийлик таълимотини ўрганишга алоҳида аҳамият берилиши диққатга сазовор. Ҳануз ўз долзарблигини йўқотмасдан келаётган мазкур таълимотнинг бугунги кундаги ўрни ва аҳамияти ҳақида юртбошимиз: “Мотуридий таълимоти илм эгаллаш жараёнида бағрикенглик ғояси асосида инсон ақл-заковатининг ўрни ва аҳамиятига юксак эътибор қаратади. Бу ўз навбатида ушбу таълимотнинг кенг оммалашувида муҳим ўрин тутган. Бундай ғояларга бугунги кунда ҳам инсоният катта эҳтиёж сезмоқда”, деб таъкидлаган эди.

Сўнгги кунларда мамлакатимиз тарихида, хусусан, мотуридийшунослик соҳасида юқорида зикр қилинган ишларга ҳамоҳанг бўлган улкан тарихий воқелик содир бўлди. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев “Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарорни имзолади. Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, ушбу қарор нафақат юртимизда, балки халқаро миқёсда ҳам Имом Мотуридий ва мотуридийлик таълимотини тизимли ҳамда илмий асосда ўрганишни янги босқичга олиб чиқишга замин яратади.

Унга мувофиқ, жорий йилда буюк аждодимиз, мутафаккир олим Имом Абу Мансур Мотуридий таваллудининг 1155 йиллиги мамлакатимизда кенг нишонланади. Шу муносабат билан ташкил қилинадиган тадбирлар доирасида Самарқанд шаҳрида “Мотуридийлик – бағрикенглик, мўътадиллик ва маърифат таълимоти” мавзусида халқаро илмий-амалий конференция ташкиллаштириш, хорижлик тадқиқотчилар ўртасида мотуридийлик таълимоти бўйича илмий танлов ўтказиш, олим асарларининг ўзбек тилидаги илмий-изоҳли академик таржималарини нашр қилиш, унинг серқирра ҳаёт йўли ва илмий меросининг бугунги кундаги аҳамиятини очиб берадиган бадиий-публицистик фильм яратиш, эсдалик сувенирлари, почта маркалари, тақвимлар ва бошқа кўргазмали ахборот воситаларини муомалага чиқариш, Самарқанд шаҳридаги Имом Абу Мансур Мотуридий мажмуасини қайта таъмирлаш ва ободонлаштириш ишларини амалга ошириш белгилаб олинди.

Мазкур қарорнинг қабул қилиниши нафақат Ўзбекистонда, балки мусулмон мамлакатларида ҳам катта қувонч билан кутиб олинди. Таъкидлаш лозимки, қарор юртимизда Имом Мотуридий ва мотуридийлик таълимотини ўрганишни янада рағбатлантириш, бу борада амалга оширилаётган ишларни мутлақо янги босқичга кўтариш, Имом Мотуридий сиймосини халқимизга янада кенгроқ танитишга хизмат қилиши билан бирга, Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот марказига алоҳида масъулият ҳам юклайди. Биринчи навбатда, Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот марказида Имом Мотуридий ва мотуридийлик таълимотини ўрганиш ва кенг тарғиб қилиш юзасидан амалга ошириладиган ишлар, илмий-тадқиқот мавзулари қарорда белгиланган вазифалардан келиб чиққан ҳолда белгиланиб, асосий фаолият йўналишлари мувофиқлаштирилади.

–Буюк аждодимиз Имом Мотуридий илмий мероси маънавий ҳаётимизда қандай ўрин эгаллайди?

–  Имом Абу Мансур Мотуридий мусулмон оламида буюк мутакаллим, қомусий олим ва улуғ мутафаккир, мотуридийлик таълимотининг асосчиси сифатида кенг эътироф этилади. У асос солган мотуридийлик таълимоти пайдо бўлганидан то ҳозирги кунга қадар эътиқод мусаффолигини асраб-авайлаш, мусулмонларнинг жипслиги ва бирдамлигини таъминлаш, ислом ниқоби остидаги оқимларнинг бузғунчи ғояларга қарши раддиялар беришда муҳим илмий-амалий аҳамиятга эга бўлиб келмоқда.

Хусусан, турли адашган оқимларнинг ғояларига қарши нақлий ва ақлий далиллар асосида раддия бериш методологияси ҳамда маърифий асосларини ишлаб чиққан Имом Мотуридий мазкур хизматлари учун “Имом ал-ҳуда” – “Ҳидоят имоми”, “Мусаҳҳиҳ ақида ал-муслимин” – “Мусулмонларнинг ақидасини тўғриловчи” деган шарафли номларга сазовор бўлган. Алломанинг Абу Муин Насафий, Абу Баракот Насафий, Абу Ҳафс Насафий каби издошлари унинг йўлини муносиб давом эттириб, ихтилофли ақидавий муаммоларга илмий ечим топиш, мўътадил таълимотни одамлар орасида кенг тарқатишга улкан ҳисса қўшганлар.

Имом Мотуридийнинг мутаассибликка қарши кураш методологияси ҳам нақлий, ҳам ақлий далилларга асослангани сабабли бузғунчи оқимлар фаолиятига барҳам беришда ўта самарали бўлган. Ушбу методологиянинг асосини олимнинг “Қуролингни илмдан яса”, деган ҳикматли сўзи ташкил қилган. Бугунги кунда Имом Мотуридийнинг ушбу ҳикмати мамлакатимизда муваффақиятли қўлланилаётган “Жаҳолатга қарши маърифат” ғояси билан ҳар томонлама муштарак эканини кўришимиз мумкин. Умуман олганда, юқоридагилардан келиб чиқиб, Имом Мотуридий ҳаёти, илмий мероси ва мотуридийлик таълимотини ўрганиш ҳамда кенг тарғиб қилиш ёшлар тарбиясида, шунингдек, жамиятда бағрикенглик ва мўътадиллик тамойилларини қарор топтириб, ижтимоий-маънавий муҳитни соғломлаштиришда нақадар юксак аҳамиятга эга экани ойдинлашади.

– Имом Мотуридий илмий-тадқиқот маркази фаолияти ҳақида қисқача сўзлаб берсангиз. Шу билан бирга, юқорида номи келтирилган қарор  марказ зиммасига қандай вазифаларни юклайди?

– Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази томонидан Имом Мотуридий ва мотуридийлик таълимотининг ўрганилиши хусусида шуни айтиш мумкинки, бугунги кунда Марказда бу борада кенг кўламли ишлар амалга ошириб келинмоқда. Энг биринчи навбатда, Марказ қошида ташкил қилинган Халқаро илмий ҳайъат фаолиятини алоҳида тилга олиш зарур. Миср, Туркия, Иордания, Босния ва Герцеговина, Германия, Россия, Малайзия каби мамлакатларнинг етук олимлари, маҳаллий мутахассисларни ўз таркибида жамлаган ушбу Ҳайъат илмий-тадқиқот мавзуларини мазмунан бойитиш ва янада такомиллаштириш, Марказ фаолиятини замонавий талаблар асосида йўлга қўйишда беназир платформа вазифасини бажармоқда. Шу билан бирга, Ҳайъат аъзолари Имом Мотуридий сиймосини жаҳонга танитишга ҳам катта ҳисса қўшмоқдалар.

Шунингдек, Таълим, фан ва маданият масалалари бўйича ислом ташкилоти (ICESCO), Ислом тарихи, санъати ва маданиятини тадқиқ қилиш маркази (IRCICA), Туркия Ислом тадқиқотлари маркази (ISAM), Ислом тафаккури институти, Салжуқ университети, Анқара Йилдирим Боязид университети, Ал-Азҳар университети, Малайзия ислом илмлари университети каби жаҳоннинг нуфузли илмий ва таълим муассасалари билан имзоланган ҳамкорликка оид меморандумлар доирасида мотуридийлик таълимоти тарихи ва бугунги кундаги аҳамияти, шунингдек, замонавий исломшуносликка оид долзарб муаммоларни ҳал қилишга қаратилган конференция, семинар, давра суҳбатлари ва бошқа илмий-маърифий тадбирлар мунтазам ташкил этиб келинмоқда.

Марказ томонидан Мисрнинг Ал-Азҳар мажмуаси тадқиқотчилари ўртасида Имом Мотуридий мероси бўйича халқаро танлов ўтказилди. Шунингдек, хорижлик тадқиқотчилар учун Имом Мотуридий номидаги халқаро стипендия жорий қилинди. Бу, ўз навбатида Ўзбекистонда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар, ижобий ўзгаришларни жаҳон ҳамжамиятига етказиш билан бирга, Марказ фаолиятини ҳам хорижда кенг тарғиб қилишга хизмат қилмоқда.

Имом Мотуридий ва мотуридийлик таълимотига оид манбаларнинг ўзбек тилидаги илмий-изоҳли академик таржималарини яратиш, қўлёзмалар асосида илмий-танқидий матнларини тайёрлаш, шу асосда халқчил рисолаларни нашр қилиб, аҳоли, айниқса ёшлар орасида мотуридийлик таълимотидаги бағрикенглик ва мўътадиллик ғояларини кенг тарғиб қилишга ҳам алоҳида эътибор қаратилаётганини таъкидлаб ўтиш лозим. Жумладан, ўтган йилнинг ўзида бугунги кундаги долзарб муаммоларга бағишланган 40 га яқин монография, китоб ва халқчил рисола чоп этилди.

Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисидаги қарорнинг қабул қилиниши Марказ фаолиятини янги босқичга олиб чиқишга, уни маҳаллий ва халқаро миқёсда кенгайтиришга хизмат қилади. Шу нуқтаи назардан, ушбу қарор нафақат Ўзбекистон, балки халқаро миқёсдаги мотуридийшунослик соҳаси ривожида муҳим ўрин тутишига шубҳа йўқ.

– Самимий суҳбат учун ташаккур!

ЎзА мухбири 

Назокат Усмонова суҳбатлашди.

МАҚОЛА