Бир донишманддан:

— Агар ҳаётингизни қайтадан бошлаш имкони берилганида қайси хатоларингизни қилмаган бўлардингиз? — деб сўрашибди.

Донишманд шундай жавоб қилибди:

— Агар шундай имкон берилса, ўтмиш хатоларимни яна қилган бўлардим. Негаки, менинг шу даражага келишим мана шу хатоларим ва шу хатолар ортидан чиқарган хулосаларим эвазигадир.

Донишмандга берилган саволни бугунги ҳаётимизда бир-биримизга кўп берамиз. Аслида бу нарсанинг амалга ошмаслигини яхши билсак-да, ўзимизча: “Фалон-фалон ишларни қилмаган бўлардим. Фалон ишларни эса қилган бўлардим. Шунда омадим юришиб, ҳозирги ҳолатимдан анча юқори даражага эришардим”, деймиз. Аммо бир нарсани унутмаслигимиз керакки, инсон учун дунёдаги энг қиммат нарса, бу – ҳаётий тажриба. Ҳаётий тажриба эса хатолар, қийинчилик ва машаққатлар, деворга урилган бошлар ортидан қўлга киритилади. Унутилиб кетган қадим туркий удумга кўра, катталар юмшоқ салла билан, атак-чечак қилиб, юришга тиришаётган гўдакнинг  оёғини беозоргина чалишади.

Бунинг маъноси: Бола ҳозирдан йиқилишни билсин! Агар йиқилишни билса, туришни ўрганади! Эл-юртининг, қавмининг қалқони бўлиши керак бўлган ўғлон шундай тарбия топса, келажакда ҳаёт зарбаларига ҳам сабот билан туриб беролади!

Биз болаларимизни: “Хато қилма, ўзингни авайла, уни қилма-буни қилма”, деб кўп тергаймиз. Мактабда барча фандан аъло баҳоларга ўқишини истаймиз. Йиқилиб тушишидан қўрқиб, югуришига қўймаймиз-у, лекин танаси бақувват бўлишини хоҳлаймиз. Унутмаслигимиз лозимки, биз фахрланадиган аждодларимиз минглаб қоқилишлар, қийинчилик-машаққатлардан ўтиб, комилликка эришганлар. Улар ўзларидан дунёни титратувчи асарлар ва муаззам давлатлар қолдиришган.

Тўйчиев Билолхон,
Ҳадис илми мактаби ходими.