19 Август, 2025, 25 Сафар, 1447
19 Август, 2025, 25 Сафар, 1447
Ислом – улуғ дин. Унинг таълимотидаги ҳар амалга риоя қилиш улуғ ажрларни қўлга киритишга сабаб бўлади. Исломда вақтнинг ҳам алоҳида аҳамияти бор.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади: «Албатта, Аллоҳнинг наздида ойларнинг адади – Аллоҳнинг осмонлар ва Ерни яратган кунидаги битигига мувофиқ – ўн икки ойдир. Улардан тўрттаси (уруш) тақиқланган ойлардир. Ана шу тўғри диндир. Бас, ўша (ой)ларда (жанг қилиб) ўзингизга зулм қилмангиз! Мушриклар (мазкур тўрт ой асносида) сизларга ёппасига уруш очсалар, (сизлар ҳам) уларга ёппасига уруш очингиз! Яна, билиб қўйингизки, Аллоҳ тақволилар билан биргадир!» (Тавба сураси, 36-оят).
Бу тўрт ойга Зулқаъда, Зулҳижжа, Муҳаррам ва Ражаб ойлари киради. Мана бу ойларни ҳатто жоҳилият даврида, яъни Ислом дини пайдо бўлгунга қадар ўтган умматлар ҳам ҳурмат ва эҳтиром қилишар эди. Қабилалар ўртасида жанг давом этиб турганда шу ойлар кириб келса, дарҳол урушни тўхтатишиб қурол-аслаҳаларини ечиб қўяр эдилар.
Муқаддас динимизда ҳар бир сананинг ўз фазилати бор. Шу жумладан, Ражаб ойининг ҳам. Ражаб ойи қамарий ойларнинг еттинчиси бўлиб, уруш ҳаром қилинган улуғ ойлардан бири ҳисобланади. Зеро, “ражаб” сўзи луғатда “улуғлаш”, “ҳурмат бажо келтириш” маъноларини англатади.
Ҳадиси шарифларда ҳам бу ой улуғланади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бу ой ҳақида:“Албатта, ражаб Аллоҳнинг ойи, шаъбон менинг ойим, рамазон эса, умматларимнинг ойидир” – деганлар (Имом Муслим ривояти).
Саҳобалар ва улардан кейинги салафи солиҳларимиз Рамазон ойидан сўнг тутган рўзалари қабул бўлишини Аллоҳ таолодан сўрашар эди. Ражаб ойи келганда эса, Рамазонга соғ-саломат етишни сўрар эдилар. Бу ҳақда Набий алайҳиссаломдан ҳадис ривоят қилинган.
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Ражаб ойи кирса, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳумма баарик ланаа фий ражабин ва шаъбана ва баллиғнаа рамазона” (“Эй Аллоҳ! Ражаб ва шаъбон ойларида бизга барака бергин ва Рамазон ойига етказгин”) дер эдилар” (Имом Ибн Асокир ва Имом Байҳақий ривояти).
Машҳур тобеин Абу Қилоба раҳимаҳуллоҳ Ражаб ойи фазилати ҳақида бундай деган: Омир ибн Шиблдан ривоят қилинади, Абу Қилоба розияллоҳу анҳудан эшитдим, у зот айтадилар: “Ражаб ойида рўза тутувчилар учун жаннатда бир қаср бор” (Имом Байҳақий ривояти).
Имкони бор кишилар Ражаб ойидан бошлаб нафл рўза тутиб, Рамазон рўзасига ўзларини тайёрлаб боришлари мақсадга мувофиқдир.
Шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, халқимиз орасида Ражаб ойида қилиш шарт, деб тушуниладиган ибодатлар пайдо бўлган. Аслида уларнинг асоси мавжуд эмас. Шариатимиз кўрсатмаларида Ражаб ойининг муайян бир кунини рўза билан хосланмаган.
Аслида нафл рўза тутиш, нафл намоз ўқиш савобли ишлардан. Лекин бунинг учун муайян кунни белгилаб, ушбу иш шариат кўрсатмаси деб, одат қилиб олиш ҳамда бунга далил сифатида турли тўқима ҳадисларни ривоят қилиш тўғри эмас. Айниқса, Ражаб ойининг йигирма еттинчи кечасида “Рағоиб намози”ни адо этиш борасида нақл қилинган ҳадисларнинг барчаси тўқима бўлиб, унга амал қилинмайди. Чунки унинг бидъат эканини Ибн Нужайм, Ибн Обидин ва Абдулҳай Лакнавий каби муҳаққиқ уламоларимиз томонидан очиқ-ойдин айтиб ўтилган (“Баҳрур-роиқ”, “Раддул Муҳтор”, “ал-Осорул марфуъа фил-ахборил-мавзуа”).
Ражаб ойида ҳам бошқа ойларда бўлгани каби нафл рўза ва намозни бирор кунга белгиламасдан, одат қилмасдан ўқилаверади. Аслида бу ой Рамазони шарифга тайёргарликнинг бошланишидир.
Абдуқаҳҳор домла ЮНУСОВ,
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби
Ватанимиз тарихидаги 18 август санаси билан боғлиқ айрим воқеалар баёни.
928 йил (бундан 1097 йил олдин) – Қуёш тутилиши рўй берди. Қадимда кишилар Қуёш тутилишларини олдиндан билганлар. Уларга тутилиш такрорланиб турадиган давр ҳам маълум бўлган. Бу сарос деб аталиб, у 18 йил 11 кун 8 соатга тенг. Ер юзининг маълум жойида тўла Қуёш тутилиши камдан-кам такрорланадиган ҳодиса ўрта ҳисобда 300 йилда бир марта кузатилиши мумкин. Ушбу санада рўй берган Қуёш тутилишини фарғоналик фалакиётчи олим Абдуллоҳ бин Амажур Туркий қуйидагича қайд этади: “Мен Қуёш тутилишини ўғлим Абул Ҳасан ва Муфлиҳ билан бирга кузатдим. Қуёш ўзи тутилган юзасининг чорагидан камроқ микдорга кўтарилди ва ҳатто, Қуёш юзасининг тўртдан бир қисми қораймагунча унинг тутилиши сезиларли даражада ортмади. Биз Қуёшни сувда, соф ва махсус усулда кузатдик”.
1412 йил (бундан 613 йил олдин) – ҳижрий 815 йил жумадулаввал ойининг ўнинчи куни (милодий 1412 йил 18 августда) Ҳиротнинг Боғи Зағон гузарида Мирзо Улуғбекнинг қизи Ҳасиба султон Хонзода бегим дунёга келди. Темурийлар ҳукмдори Шоҳрух мирзо невараси шарафига тўй-томошалар уюштириб, барчага сочқилар улашди.
Шоҳрух саройидаги тартибга мувофиқ Улуғбек Мирзонинг биринчи хотини малика Ўги Бегини ой-куни яқинлашгач, Самарқанддан Ҳиротга олиб келган эдилар. Шу сабабли малика Самарқандда эмас, Ҳиротда дунёга келган. Туғилган қизга Ҳабиба Султон деб исм қўядилар. Шунингдек, Ўги Беги хон авлодига мансуб бўлгани туфайли қизига “Хонзода бегим” унвонини берадилар. Ҳабиба Султон Ҳиротда Гавҳаршод бегим мураббиялигида тарбияланади.
1912 йил (бундан 113 йил олдин) – монументалист рассом, Ўзбекистон халқ рассоми Чингиз Аҳмаров таваллуд топди (вафоти 1995 йил). У ўз ижодида Шарқ миниатюраси анъаналарини давом эттириб, миллий мусаввирлик мактабини яратди. Чингиз Аҳмаров ўзбек тасвирий санъатининг миллий ўзига хослиги борасида халқнинг бой ва гўзал бадиий меросининг илғор анъаналарини ҳозирги замон санъатига ижодий сингдиришда фаол хизмат қилди. Асарларида ижодкорлик руҳи билан яшаётган замондошларининг гўзал ва ёқимтой, табиати мураккаб ва нафис қиёфалари тасвирланди.
1924 йил (бундан 101 йил олдин) – Татаристон, Бошқирдистон ва Туркистон уламоларидан ташкил топган шарафли соқчилар кузатувидаги махсус поезд Усмон Мусҳафини Уфадан Тошкентга олиб келди. У бир қанча вақт Тошкентдаги масжидлардан бирида сақланди, сўнгра хавфсизлик мақсадларини кўзлаб Ўзбекистон халқлари тарихи музейи (ҳозирги Ўзбекистон тарихи давлат музейи)га топширилди. 1989 йил 14 март куни Тошкентда бўлиб ўтган умумий Мусулмонлар тўртинчи қурултойида Ўзбекистон ҳукуматининг қарори билан Усмон Мусҳафи мусулмонлар ихтиёрига қайтариб берилганлиги эълон қилинди.
Ҳозирда Тошкентда сақланаётган Усмон Мусҳафининг Туркистонга келиб қолиши тарихи ҳақида турли тахминлар бор. Кўпчилик тадқиқотчилар уни Амир Темур Басрадан Самарқандга олиб келган, деган фикрни билдирадилар. Бошқа тарихчилар Амир Темур Тўхтамишни мағлубиятга учратиб, Олтин Ўрдани эгаллаганидан кейин, ўша Қуръонни қўлга киритиб, Самарқандга келтирган, деган хулосада. Тарихда яна бошқа фаразларга ҳам дуч келинади.
Ушбу Қуръон 1868 йилда (баъзи манбаларда 1869 йилда) Самарқанддан Санкт-Петербургга олиб кетилади ва аввал Россия халқ маорифи вазирлигига, сўнгра шаҳардаги Салтиков-Шчедрин кутубхонасига беилади. 1905 йилда Санкт-Петербургда ушбу Мусҳафдан 50 дона нусха олинган. Октябрь тўнтаришидан сўнг, мусулмонлар қурултойининг илтимосига кўра, РСФСР ҳукуматининг қарори билан мусулмонларга қайтариб берилган. Аввал Уфада сақланиб, 1924 йилда Тошкентга келтирилган.
1936 йил (бундан 89 йил олдин) – геолог олим, Ўзбекистон Фанлар академияси академиги Тўрабек Долимов таваллуд топди (вафоти 2011 йил). У 1996–2004 йилларда Ўзбекистон Миллий университетининг ректори бўлган. Униг илмий ишлари бурмаланган ўлкалардаги вулкан жинсларининг петрологияси ва Тяньшаннинг геодинамикасига бағишланган. У 1998 йилда “Меҳнат шуҳрати” ордени билан мукофотланган.
1980 йил (бундан 45 йил олдин) – Тошкент метрополитени биринчи йўли (ҳозирги “Олмазор” – “Буюк Ипак йўли” бекатлари)нинг 4,6 километрли 2-навбати (3 та бекат) фойдаланишга топширилди.
2006 йил (бундан 19 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Футбол бўйича тренерлар ва спорт ҳакамлари тайёрлаш республика мактаби фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.
2020 йил (бундан 5 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикаси ва Туркия Республикаси ўртасида стратегик шериклик муносабатларини янада мустаҳкамлаш ва кўп қиррали ҳамкорликни кенгайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.
2023 йил (бундан 2 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Балиқчилик хўжалиги эҳтиёжлари учун сув ҳавзаларидан фойдаланиш тартибини такомиллаштириш ҳамда балиқ овлаш ва сув бўйи туризми масканларини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.
Алишер ЭГАМБЕРДИЕВ,
тайёрлади, ЎзА
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 