Бугун ХХI-асрда замон шиддат билан ўзгариб бормоқда баъзи инсонлар наздида Ватанни мадҳ этиш уни севиб ардоқлаш ўрнига "Ватанга муҳаббат", "ватанпарварлик" каби тушунчалар етишмаслиги оқлаб бўлмас ҳолатдир. Ваҳоланки бу тушунчалар етмагандек яна у ҳақида салбий фикрлар мавжудлиги унданда аянчлидир.

Бу каби тушунчалар пайдо бўлишига сабаб нима?

-Балки бугунги даврда ватан ҳақида етарли тушунчаларнинг етишмаслигидир?
- Ё Ҳалқимиз орасида ҳеч қандай далилга эга бўлмаган иғволар тарқатиб, Ватанига, халқига, оиласига хиёнат қилаётганларнинг таъсиридандир ?
Бундай ишларнинг сабаби ватанпарлик муҳаббатини уйғотиб бера оладиган таъсирнинг камлигидир балким?

Аллоҳ таолодан муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратларининг "Исломда Ватан тушунчаси" китоби бундай бўшлиқни тўлдиришини сўраган холда сўзимизни давом эттирамиз.

Ватан мавзуси китобларга сиғмас, тугаммас мавзудир аслида, биз ватан тушунчаси унга муҳаббат таърифини оз бўлсада изоҳлашга уринамиз.

-Ватан нима?
- Бир жамоа инсонлар унинг фуқаролигини олиб, ҳоҳ у ерда туғилган ёки туғилмаган бўлсин, унга мансуб бўлиб, мустақил, жамоавий тарзда яшайдиган жой "Ватан" деб айтилади.

- Ватанпарварлик (ватанга муҳаббат) маълум ва машҳур тамойил бўлиб, у инсоннинг ўз Ватанига муҳаббатини, уни асраб-авайлашга бўлган иштиёқини англатувчи ахлоқий тушунчадир. Бир нарсани хисобга олиш керакки ватанга муҳаббат қуруқ гаплар-у оғиз кўпиртиришлар билан вужудга келадиган туйғу ҳам эмас балки у қалбда яшаб амалда намоён болади .

Бу борада имом Ғаззолий роҳимаҳуллоҳнинг Ватан тушунчаси ҳақидаги фикрлари ила сўзимни давом эттирсам.

Ҳужжатул ислом Шайх Муҳаммад Газзолий раҳматуллоҳи алайҳ бундай деганлар: "Башарият оз ерини ундаги нарсалари билан, гарчи у ҳеч ким яшамайдиган чол болса ҳам яхши кораверади. Ватанни севиш юракка сингиб кетган, инсонни унда болганида хотиржам, йироқ кетганида талпинадиган, ҳужум қилинганида асрайдиган ва камситилганида газабланадиган қилиб қоювчи туйгудир"

- Аллоҳ таоло бандалари қалбига ватанга бўлган муҳаббатни жо қилган.

"Агар Биз уларга озларингизни олдиринг ёки озингизни диёрларингиздан чиқаринг, деб фарз қилганимизда..." (Нисо сураси, 66-оят.)

Имом Фахриддин Розий раҳматуллоҳи алайҳ озининг "Ат-тафсир ал-кабир" китоби оят тафсирида: "Аллоҳ таоло Ватандан айрилишни инсон озини ози олдиришига тенглаштирмоқда", деган.Аллоҳ таоло бу билан фаразан: "Мен уларга жуда қийин икки ишни бажаришни фарз қилганимда, итоат этмаган болардилар", демоқда. Жуда қийин икки иш: жонни олдириш ва Ватандан айрилиш. Тарозининг бир палласида жонни олдириш огирлиги турса, кейинги палласида унга баробар Ватандан айрилиқ турар экан.

Оқил инсонлар фикрича, Ватандан айрилиш жуда қийин, унинг алами жонни олдириш аламига тенг келадиган ишдир. Бу эса Ватанга богланиш ва унга муҳаббат қойиш қалбга чуқур орнашган иш эканини корсатади.

-Ватанга муҳаббат набавий суннатдир.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

"Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Маккага қараб:

"Эй Макка! Сен қандай гозал шаҳарсан! Сен менга қандай суюклисан! Агар қавмим мени сендан чиқармаганида эди, бошқа жойда турмасдим", дедилар"(Имом Термизий ривояти).

Расулуллоҳ саллолоҳу алайҳи вассаллам ватанларидан мажбур чиққанлар рисолатни етказиш учун Мадинага бордилар.

Лекин доим ўзлари туғилиб ўсган Макка сари талпинар эдилар. Аллоҳ таолонинг: «(Эй Муҳаммад!) Албатта, сизга (ушбу) Қуръонни фарз қилган Зот, шак шубҳасиз, сизни қайтиш жойига (Маккага) қайтарувчидир» (Қосос сураси, 85оят) ояти нозил бўлгач, таскин топдилар.

Ватан муҳаббати

-Ватан муҳаббати дабдаба ва ҳашам эмас. Балки у душманларга қарши юрт ҳимоясида туришдай вожиб саналган, ундан узрсиз қолиб бўлмайдиган шаръий вожиб амалдир.

Икки кишини тарих эсдан чиқармайди: Ватан ҳимоячиси ва Ватан хоинини. Уламолар ватанни севиш ва уни ҳимоя қилишни шаръий вожиб дейдилар.

Хулоса қиладиган бўлсак Юрт равнақи ва тараққиёти оз-озидан болмайди, албатта. Унинг ривожи, гуллаб-яшнаши багрида яшаётган одамларга боғликдир. Мамлакатнинг хар бир фуқароси юрт ривожи ва тараққиётига озини дахлдор деб билиши, вазифасини сидқидилдан адо этиши лозим. Бу ёлда бир зум тин олмаслик, колдан келган барча имкониятларни ишга солмоқлик даркор. Юрт ривожига ҳар бир соҳа вакили масъул. Фуқаронинг юрти тараққиётига қошаётган ҳиссаси унинг қилаётган меҳнатида яққол намоён бўлади.

Хошимов Абдулхай

"Ҳидоя" ўрта махсус ислом
билим юрти талабаси